ریا: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(←‏پیامدهای ریاکاری)
 
(۱۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
−
"ریا" از مادّۀ "رأی" به معنی این است که شخص کاری را به انگیزۀ جلب توجه مردم انجام دهد.<ref>. ابن فارس؛ معجم مقاییس اللغة، المکتب الاعلام الاسلام، 1404 ه. ق، ج2، ص 473.</ref> و نیز به معنای تظاهر و نشان دادن به غیر است.<ref>. قرشی، سید علی اکبر؛ قاموس قرآن، قم، دارالکتب اسلامیه، ششم، ج 3، ص 30.</ref>
+
 
−
و در اصطلاح به معنی این است که انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد نه برای خدا، خواه این کار عبادی باشد مانند نماز و خواه غیر عبادی باشد مانند انفاق.
+
'''«ریا»''' از مادّه «رأی» به معنی این است که شخص کاری را به انگیزه جلب توجه مردم انجام دهد.<ref>ابن فارس؛ معجم مقاییس اللغة، المکتب الاعلام الاسلام، ۱۴۰۴ ه.ق، ج۲، ص۴۷۳.</ref> و به عبارت دیگر، انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد، نه برای رضای [[الله|خدا]]. «ریا» در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]] مورد نکوهش قرار گرفته و در حد [[شرک]] معرفی شده است.
  
 
==ریا در قرآن==
 
==ریا در قرآن==
  
−
واژۀ "ریا" در قرآن پنج مرتبه تکرار شده است که سه مرتبه بصورت مصدر و دو بار بصورت فعلی و معنای آن به همان معنای اصطلاحی می‌باشد.  
+
واژه «ریا» در [[قرآن]] پنج مرتبه تکرار شده است که سه مرتبه بصورت مصدر و دو بار به صورت فعلی و معنای آن به همان معنای اصطلاحی می‌باشد.
 +
 
 +
۱. {{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا ۖ لَا يَقْدِرُونَ عَلَىٰ شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ»}}<ref name=":۰۰">[[آیه 264 سوره بقره|سوره بقره، آیه ۲۶۴.]]</ref>؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد. (کار ریاکار یا منت گذار) همچون قطعه سنگ صافی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند، آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی بدست نمی‌آورند و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمی‌کند.
 +
 
 +
این آیه وجه شباهت ریاکار را به سنگی که قشر نازکی از خاک روی آن را پوشانده بیان می‌کند و آن بی‌اثر و سست بودن عمل است. همچنان که خاکی که روی سنگِ صاف قرار دارد با بارانی از بین رفته و نمی‌تواند اثر داشته باشد، ریاکاران نیز از اعمالشان هیچ گونه بهره‌ای نمی‌برند.
 +
 
 +
با توجه به تفسیری که در مورد این آیه آمده است افرادی را که [[صدقه]] می‌دهند و به دنبالش منت می‌گذارند و اذیت می‌کنند تشبیه به افراد ریاکار بی‌ایمان کرده که صدقاتشان باطل و بی‌اجر است.<ref>طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیرالمیزان، سید محمدباقر همدانی، ج۲، ص۵۹۷.</ref> یعنی عمل شخص ریاکار از ابتدای عملش باطل است چون چنین شخصی اصلاً ایمان به خدا و روز جزا ندارد که از او کاری پذیرفته شود.
 +
 
 +
۲. {{متن قرآن|«وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بَطَرًا وَرِئَاءَ النَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ...»}}<ref>[[آیه 47 سوره انفال|سوره انفال، آیه ۴۷.]]</ref>؛ و مانند کسانی نباشید که از روی هوی پرستی و غرور و خودنمایی در برابر مردم، از سرزمین خود را به سوی میدان بدر بیرون آمدند و (مردم را) از راه خدا بازمی‌داشتند.
 +
 
 +
خداوند در این آیه، [[غرور]] و ریا را از آفات قدرت در جبهه‌های جنگ به شمار می‌آورد.
 +
 
 +
۳. {{متن قرآن|«{{آیه|107|4}} 💠<ref>[[آیه 4 سوره ماعون|سوره ماعون، آیه ۴.]]</ref> {{آیه|107|5}} 💠<ref>[[آیه 5 سوره ماعون|همان، آیه ۵.]]</ref> {{آیه|107|6}} 💠<ref name=":۰">[[آیه 6 سوره ماعون|همان، آیه ۶.]]</ref> {{آیه|107|7}}<ref>[[آیه 7 سوره ماعون|همان، آیه ۷.]]</ref>»}}.
 +
 
 +
ریاکاری در [[نماز]] از ویژگی های منافقان و نشانه‌های نفاق به شمار رفته است. در [[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|درّالمنثور]] از [[امام علی علیه السلام|علی بن ابیطالب]] علیه السلام روایت شده که در تفسیر {{متن قرآن|«الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ»}}<ref name=":۰" /> فرمود: '''«یعنی با نماز خود ریا می‌کنند»'''<ref>سیوطی، ج ۶، ص ۴۰۰.</ref>.
 +
 
 +
در این آیه ریاکارانِ در نماز به عذاب تهدید شده‌اند.<ref>ر.ک: فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم، بوستان کتاب ۱۳۸۶ ش، ج۱۵، ص ۲۱۵.</ref> زیرا "ویل" در اصل به معنای عذاب و هلاکت است و کلمه‌ای است که برای تهدید به عذاب بکار می‌رود.<ref>همان، به نقل از لسان العرب، مادّه «ویل»، ج۱۵، ص۴۲۲.</ref>
 +
 
 +
۴. {{متن قرآن|«{{آیه|4|38}}»}}<ref name=":۰۰۰">[[آیه 38 سوره نساء|سوره نساء، آیه ۳۸.]]</ref>؛ و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم [[انفاق]] می‌کنند و [[ایمان]] به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد بد همنشین و قرینی است.
  
−
1. '''ریا در انفاق:'''
+
۵. {{متن قرآن|«{{آیه|4|142}}»}}<ref>[[آیه 142 سوره نساء|سوره نساء، آیه ۱۴۲.]]</ref>؛ منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند و هنگامی که به نماز بر‌می‌خیزند با کسالت برمی‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.  
−
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ »(بقره/264)
 
−
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد.»
 
  
−
2. '''ریا در رفتن به جنگ با دشمنان:'''
+
از [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله پرسیدند: چگونه انسان با خداوند خدعه می‌کند، فرمود: به امر خداوند عمل می‌کند و از این عمل، غیر خدا را قصد می‌کند بنابراین از ریا و تظاهر بپرهیزید که ریا، شرک است.<ref>طبرسی؛ مجمع البیان، فی تفسیر القرآن ج۳، ص ۱۹۸، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ ش.</ref>
−
«وَ لاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِم بَطَرًا وَ رِئَاء النَّاسِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ »(انفال/47)
 
−
«و مانند کسانی نباشید که از روی هوی پرستی و غرور و خود نمایی در برابر مردم، از سرزمین خود را به سوی میدان بدر بیرون آمدند و (مردم را) از راه خدا باز می‌داشتند.»
 
−
خداوند در این آیه، غرور و ریا را از آفات قدرت در جبهه‌های جنگ به شمار می‌آورد.
 
  
−
3. '''ریا بطور مطلق:'''
+
==پیامدهای ریاکاری==
−
«الذینَ هُم یَرَاءُون »(مائون/6)
 
−
«همان کسانی که ریا می‌کنند.»
 
  
−
==ریا کاران چه کسانی هستند==
+
'''۱. بطلان عمل:'''
  
−
1. '''کسانی که ایمان به خدا و روز قیامت ندارند:'''
+
{{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ ...»}}<ref name=":۰۰" />؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند...
  
−
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»(بقره/264)
+
[[امام صادق]] علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«...کلُّ الْبِرِّ مَقْبُولٌ إِلَّا مَا کانَ رِئَاء...»}}<ref>بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۲۸۱.</ref>؛ تمام کارهای نیک مورد قبول خدا است جز عملی که از روی ریا باشد.
−
با توجه به تفسیری که در مورد این آیه آمده است افرادی را که صدقه می‌دهند و به دنبالش منّت می‌گذارند و اذیّت می‌کنند تشبیه به افراد ریاکار بی‌ایمان کرده که صدقاتشان باطل و بی‌اجر است.<ref>. طبا طبایی، محمد حسین؛ تفسیر المیزان، سید محمد باقر همدانی، ج2، ص597.</ref> یعنی عمل شخص ریاکار از ابتدای عملش باطل است چون چنین شخصی اصلاً ایمان به خدا و روز جزا ندارد که از او کاری پذیرفته شود.
 
  
−
2. '''منافقان:'''
+
در روایت دیگری از آن بزرگوار نقل شده است که فرمود: {{متن حدیث|«... قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنَا خَیرُ شَرِیک مَنْ أَشْرَک مَعِی غَیرِی فِی عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا کانَ لِی خَالِصا»}}<ref>کافی، ج ۲، ص ۲۹۵.</ref>؛ خدای عزّوجلّ می فرماید: من بهترین شریکم. پس ـ ای بنده من ـ دیگری را در عبادت من شریک مساز زیرا هر کس در عملی که انجام می دهد دیگری را شریک سازد تمام اعمال او را نمی پذیرم جز عملی که خالص برای من باشد.
−
«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ... یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً » (نساء/142)
 
−
«منافقان... هنگامی که به نماز بر می‌خیزند با کسالت برمی‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.»
 
  
−
3. '''تکذیب کنندگان روز جزا:'''
+
و نیز فرمود: {{متن حدیث|«... کلُّ رِیاءٍ شِرْک إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ کانَ ثَوَابُهُ عَلَی النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ کانَ ثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ»}}<ref>همان، ص ۲۹۳.</ref>؛ هر گونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهده مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خدا است.
−
«أرَأیتَ الَذی یُکَذِّبُ بِالدِین... الَذینَ هُم یُراؤُون»(ماعون/1و6)
 
−
«آیا کسی که روز جزا را پیوسته انکار می‌کند دیدی؟!... همان کسانی که ریا می‌کنند.»
 
−
هم‌نشینان شیطان:
 
−
« وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا »(نساء/38)
 
−
«و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان رفیق و هم نشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد بد همنشین و قرینی است.»
 
−
مَثل اعمال ریا کارانه در قرآن:
 
−
«... فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَّ یَقْدِرُونَ عَلَی شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَ اللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ »(بقره/264)
 
−
«(کار ریا کار یا منت گذار ) همچون قطعه سنگ صافی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند، آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند و خداوند جمعیّت کافران را هدایت نمی‌کند.»
 
−
این آیه وجه شباهت ریا کار را به سنگی که قشر نازکی از خاک روی آن را پوشانده بیان می‌کند و آن، بی‌اثر و سست بودن عمل است.هم چنان که خاکی که روی سنگِ صاف قرار دارد با بارانی از بین رفته و نمی‌تواند اثر داشته باشد، ریا کاران نیز از اعمالشان هیچ گونه بهره‌ای نمی‌برند.
 
  
−
==ریا در عبادت==
+
محمد بن عرفه می گوید: [[امام رضا]] علیه السلام به من فرمود: {{متن حدیث|«... وَ یحَک یا ابْنَ عَرَفَةَ اعْمَلُوا لِغَیرِ رِیاءٍ و َلَا سُمْعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَیرِاللَّهِ وَکلَهُ اللَّهُ إِلَی مَا عَمِل...»}}<ref>همان.</ref>؛ وای بر تو ای پسر عرفه کار کنید نه به منظور ریا و کسب شهرت زیرا هر کس که برای غیر خدا کار کند خدا او را به کاری که انجام داده وامی گذارد... .
  
−
از پیامبر اسلام (ص) روایت شده:
+
در حدیثی از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم می خوانیم: {{متن حدیث|«... إِنَّ الْمَلَک لَیصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ یقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اجْعَلُوهَا فِی سِجِّینٍ إِنَّهُ لَیسَ إِیای أَرَادَ بِهَا...»}}<ref>همان، ص ۲۹۴.</ref>؛ فرشته عمل بنده ای را بالا می برد و از آن خوشحال و مسرور است ولی چون آن عمل را که به صورت کارهای نیک است بالا می برد خدای عزّوجلّ می فرماید: آن اعمال را در سجّین: دیوان اعمال گنهکاران بگذارید زیرا این اعمال را به خاطر من انجام نداده بلکه برای ریا و خودنمایی بوده است.
−
«هر کس نماز بخواند و ریا کند شرک ورزیده و هر که روزه بگیرد و ریا کند شرک ورزیده و هر که صدقه دهد و ریا کند شرک ورزیده »<ref>. سیوطی؛ جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، قم، کتابخانۀ آیة الله مرعشی نجفی، 1404 ق، ج 4، ص256.</ref>
 
−
آنگاه این آیه را خواند:
 
−
«فَمَنْ کانَ یَرجُو لِقاءَ رَبِه فَلْیَعْمَل عَمَلاً صَالِحاً و لا یُشْرِک بِعبادَةِ رَبِه أحَداً » (کهف 110)
 
−
«پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند.»
 
  
−
==ریا در نماز==
+
'''۲. محرومیّت از محبّت خدا:'''
  
−
ریا کاری در نماز از ویژگیهای منافقان و نشانه‌های نفاق به شمار رفته است:
+
{{متن قرآن|«... إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا<ref>[[آیه 36 سوره نساء|سوره نساء، آیه ۳۶.]]</ref> ... وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ ...<ref name=":۰۰۰" />»}}؛ خداوند کسی را که متکبر و فخرفروش است دوست نمی‌دارد... و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند...
−
«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللّهَ وَ هُوَ خَادِعُهُمْ وَ إِذَا قَامُواْ إِلَی الصَّلاَةِ قَامُواْ کُسَالَی یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً » (نساء/142)
 
−
«منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند و هنگامی که به نماز بر‌می‌خیزند، با کسالت بر می‌خیزند، و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.»
 
−
از پیامبر اسلام (ص) پرسیدند:چگونه انسان با خداوند خدعه می‌کند فرمود:«به امر خداوند عمل می‌کند و از این عمل، غیر خدا را قصد می‌کند بنابراین از ریا و تظاهر بپرهیزید که ریا، شرک است.» <ref>. طبرسی؛ مجمع البیان، فی تفسیر القرآن ج3، ص 198، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.</ref>  
 
−
در درّالمنثور از علی بن ابیطالب(ع) روایت شده که در تفسیر:
 
−
«الّذین هم یُرائون »(ماعون/6)
 
−
«همان کسانید که ریا می کنند»
 
−
فرمود:«یعنی با نماز خود ریا می‌کنند.»<ref>. سیوطی، ج6، ص 400.</ref>
 
−
در این آیه ریا کارانِ در نماز، به عذاب تهدید شده‌اند<ref>. ر.ک:فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم، بوستان کتاب 1386 ش، ج15، ص 215.</ref> زیرا "ویل"در اصل به معنای عذاب و هلاکت است و کلمه‌ای است که برای تهدید به عذاب به کار می‌رود.<ref>. همان، به نقل از لسان العرب، مادّۀ «ویل»، ج 15، ص 422.</ref>
 
  
−
==پیامدهای ریا کاری==
+
'''۳.''' '''ریا موجب همدمی با شیطان:'''
  
−
'''1.باطل شدن انفاق:'''
+
{{متن قرآن|«وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا»}}<ref name=":۰۰۰" />؛ و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم [[انفاق]] می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است.<ref>طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۴، ص۳۵۵.</ref>
−
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ... » (بقره/264)
 
−
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید بخششهای خود را با منّت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند...»
 
  
−
'''2.محرومیّت از محبّت خدا:'''
+
'''۴. شرک خفی:'''
−
«...إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا...و َالَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ... » (نساء/36-38)
 
−
«خداوند کسی را که متکبر و فخر فروش است دوست نمی‌دارد...و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند...»
 
  
−
3.'''ریا، موجب همدمی با شیطان:'''<ref>. طباطبائی، سید محمد حسین؛ المیزان ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین 1374 ش، ج 4، ص 355.</ref>
+
از [[امام صادق]] علیه السلام روایت شده: {{متن حدیث|«کُلُّ رئاءٍ شِرْکٌ إنَّه مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ کان ثَوابُهُ عَلَی النّاسِ و من عَمِلَ للهِ کان ثوابُهُ عَلَی اللهِ»}}<ref>مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش، ج۱۳، ص۴۰۷.</ref>؛ هر گونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهده مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خداست. منظور از [[شرک]]، شرک خفی است که با ایمان منافات ندارد بلکه با کمالِ ایمان منافی است.
−
«وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا » (نساء/38)
 
−
«و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز باز پسین ندارند (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است.»
 
  
−
'''4.شرک خفی:'''
+
از [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله روایت شده: هر کس [[نماز]] بخواند و ریا کند [[شرک]] ورزیده و هر که [[روزه]] بگیرد و ریا کند شرک ورزیده و هر که [[صدقه]] دهد و ریا کند شرک ورزیده.<ref>سیوطی؛ جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج۴، ص۲۵۶.</ref> آنگاه این آیه را خواندند: {{متن قرآن|«... فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا»}}<ref>[[آیه 110 سوره کهف|سوره کهف، آیه ۱۱۰.]]</ref>؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند.
−
از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده:
 
−
«کُلُّ رئاءٍ شِرْکٌ إنَّه مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ کان ثَوابُهُ عَلَی النّاسِ و من عَمِلَ للهِ کان ثوابُهُ عَلَی اللهِ»
 
−
«هرگونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهدۀ مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خداست.»<ref>. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374 ش، ج 13، ص 407.</ref>
 
−
منظور از شرک، شرک خفی است که با ایمان منافات ندارد بلکه با کمالِ ایمان منافی است.
 
  
−
نویسنده:کاظم احمدزاده
+
==علامت‌های ریاکار==
 +
 
 +
[[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلّی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ...وَ أَمَّا عَلَامَةُ الْمُرَائِی فَأَرْبَعَةٌ یحْرِصُ فِی الْعَمَلِ لِلَّهِ إِذَا کانَ عِنْدَهُ أَحَدٌ وَ یکسَلُ إِذَا کانَ وَحْدَهُ و َیحْرِصُ فِی کلِّ أَمْرِهِ عَلَی الْمَحْمَدَةِ وَ یحْسِنُ سَمْتَهُ بِجُهْدِه؛ در تنهایی کسل و بی حال است و در انظار مردم با نشاط و فعال و در همه کارهایش به مدح و ثنای دیگران حساس و آزمند است و تمام کوشش او بر این است که میان مردم وجهه ای زیبا و نیکو داشته باشد.<ref>بحارالانوار، ج۱، ص۱۲۱.</ref>
 +
 
 +
[[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان]] علیه السلام می فرماید: ... ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِی ینْشَطُ إِذَا رَأَی النَّاسَ وَ یکسَلُ إِذَا کانَ وَحْدَهُ و َیحِبُّ أَنْ یحْمَدَ فِی جَمِیعِ أُمُورِه؛ ریاکار سه نشانه دارد: در انظار مردم با حال و با نشاط می نماید و در تنهایی کسل و بی حال و دوست می دارد که مردم تمام کارهای او را بستایند.<ref>کافی، ج۲، ص۲۹۵.</ref>
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
 +
==منابع==
 +
*کاظم احمدزاده، ریا، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، بازیابی: ۱۸ دی ماه ۱۳۹۱.
 +
*[http://downloadbook.org/maasumin/np/RYA.HTM جمعی از پژوهشگران، سایت downloadbook]، بازیابی: ۱۸ دی ماه ۱۳۹۱.
  
−
==منابع==
+
[[رده:اخلاق فردی]]
−
* [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=34363 پایگاه پژوهشکده باقر العلوم]، بازیابی: 21 دی ماه 1391.
+
[[رده:صفات ناپسند]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۱۱

Confirm3.jpg


«ریا» از مادّه «رأی» به معنی این است که شخص کاری را به انگیزه جلب توجه مردم انجام دهد.[۱] و به عبارت دیگر، انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد، نه برای رضای خدا. «ریا» در قرآن و روایات مورد نکوهش قرار گرفته و در حد شرک معرفی شده است.

ریا در قرآن

واژه «ریا» در قرآن پنج مرتبه تکرار شده است که سه مرتبه بصورت مصدر و دو بار به صورت فعلی و معنای آن به همان معنای اصطلاحی می‌باشد.

۱. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا ۖ لَا يَقْدِرُونَ عَلَىٰ شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ»[۲]؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد. (کار ریاکار یا منت گذار) همچون قطعه سنگ صافی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند، آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی بدست نمی‌آورند و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمی‌کند.

این آیه وجه شباهت ریاکار را به سنگی که قشر نازکی از خاک روی آن را پوشانده بیان می‌کند و آن بی‌اثر و سست بودن عمل است. همچنان که خاکی که روی سنگِ صاف قرار دارد با بارانی از بین رفته و نمی‌تواند اثر داشته باشد، ریاکاران نیز از اعمالشان هیچ گونه بهره‌ای نمی‌برند.

با توجه به تفسیری که در مورد این آیه آمده است افرادی را که صدقه می‌دهند و به دنبالش منت می‌گذارند و اذیت می‌کنند تشبیه به افراد ریاکار بی‌ایمان کرده که صدقاتشان باطل و بی‌اجر است.[۳] یعنی عمل شخص ریاکار از ابتدای عملش باطل است چون چنین شخصی اصلاً ایمان به خدا و روز جزا ندارد که از او کاری پذیرفته شود.

۲. «وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بَطَرًا وَرِئَاءَ النَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ...»[۴]؛ و مانند کسانی نباشید که از روی هوی پرستی و غرور و خودنمایی در برابر مردم، از سرزمین خود را به سوی میدان بدر بیرون آمدند و (مردم را) از راه خدا بازمی‌داشتند.

خداوند در این آیه، غرور و ریا را از آفات قدرت در جبهه‌های جنگ به شمار می‌آورد.

۳. «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ 💠[۵] الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ 💠[۶] الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ 💠[۷] وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ[۸]».

ریاکاری در نماز از ویژگی های منافقان و نشانه‌های نفاق به شمار رفته است. در درّالمنثور از علی بن ابیطالب علیه السلام روایت شده که در تفسیر «الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ»[۷] فرمود: «یعنی با نماز خود ریا می‌کنند»[۹].

در این آیه ریاکارانِ در نماز به عذاب تهدید شده‌اند.[۱۰] زیرا "ویل" در اصل به معنای عذاب و هلاکت است و کلمه‌ای است که برای تهدید به عذاب بکار می‌رود.[۱۱]

۴. «وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا»[۱۲]؛ و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد بد همنشین و قرینی است.

۵. «إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا»[۱۳]؛ منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند و هنگامی که به نماز بر‌می‌خیزند با کسالت برمی‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.

از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله پرسیدند: چگونه انسان با خداوند خدعه می‌کند، فرمود: به امر خداوند عمل می‌کند و از این عمل، غیر خدا را قصد می‌کند بنابراین از ریا و تظاهر بپرهیزید که ریا، شرک است.[۱۴]

پیامدهای ریاکاری

۱. بطلان عمل:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ ...»[۲]؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند...

امام صادق علیه السلام فرمود: «...کلُّ الْبِرِّ مَقْبُولٌ إِلَّا مَا کانَ رِئَاء...»[۱۵]؛ تمام کارهای نیک مورد قبول خدا است جز عملی که از روی ریا باشد.

در روایت دیگری از آن بزرگوار نقل شده است که فرمود: «... قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنَا خَیرُ شَرِیک مَنْ أَشْرَک مَعِی غَیرِی فِی عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا کانَ لِی خَالِصا»[۱۶]؛ خدای عزّوجلّ می فرماید: من بهترین شریکم. پس ـ ای بنده من ـ دیگری را در عبادت من شریک مساز زیرا هر کس در عملی که انجام می دهد دیگری را شریک سازد تمام اعمال او را نمی پذیرم جز عملی که خالص برای من باشد.

و نیز فرمود: «... کلُّ رِیاءٍ شِرْک إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ کانَ ثَوَابُهُ عَلَی النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ کانَ ثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ»[۱۷]؛ هر گونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهده مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خدا است.

محمد بن عرفه می گوید: امام رضا علیه السلام به من فرمود: «... وَ یحَک یا ابْنَ عَرَفَةَ اعْمَلُوا لِغَیرِ رِیاءٍ و َلَا سُمْعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَیرِاللَّهِ وَکلَهُ اللَّهُ إِلَی مَا عَمِل...»[۱۸]؛ وای بر تو ای پسر عرفه کار کنید نه به منظور ریا و کسب شهرت زیرا هر کس که برای غیر خدا کار کند خدا او را به کاری که انجام داده وامی گذارد... .

در حدیثی از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم می خوانیم: «... إِنَّ الْمَلَک لَیصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ یقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اجْعَلُوهَا فِی سِجِّینٍ إِنَّهُ لَیسَ إِیای أَرَادَ بِهَا...»[۱۹]؛ فرشته عمل بنده ای را بالا می برد و از آن خوشحال و مسرور است ولی چون آن عمل را که به صورت کارهای نیک است بالا می برد خدای عزّوجلّ می فرماید: آن اعمال را در سجّین: دیوان اعمال گنهکاران بگذارید زیرا این اعمال را به خاطر من انجام نداده بلکه برای ریا و خودنمایی بوده است.

۲. محرومیّت از محبّت خدا:

«... إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا[۲۰] ... وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ ...[۱۲]»؛ خداوند کسی را که متکبر و فخرفروش است دوست نمی‌دارد... و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند...

۳. ریا موجب همدمی با شیطان:

«وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا»[۱۲]؛ و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است.[۲۱]

۴. شرک خفی:

از امام صادق علیه السلام روایت شده: «کُلُّ رئاءٍ شِرْکٌ إنَّه مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ کان ثَوابُهُ عَلَی النّاسِ و من عَمِلَ للهِ کان ثوابُهُ عَلَی اللهِ»[۲۲]؛ هر گونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهده مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خداست. منظور از شرک، شرک خفی است که با ایمان منافات ندارد بلکه با کمالِ ایمان منافی است.

از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده: هر کس نماز بخواند و ریا کند شرک ورزیده و هر که روزه بگیرد و ریا کند شرک ورزیده و هر که صدقه دهد و ریا کند شرک ورزیده.[۲۳] آنگاه این آیه را خواندند: «... فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا»[۲۴]؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند.

علامت‌های ریاکار

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ...وَ أَمَّا عَلَامَةُ الْمُرَائِی فَأَرْبَعَةٌ یحْرِصُ فِی الْعَمَلِ لِلَّهِ إِذَا کانَ عِنْدَهُ أَحَدٌ وَ یکسَلُ إِذَا کانَ وَحْدَهُ و َیحْرِصُ فِی کلِّ أَمْرِهِ عَلَی الْمَحْمَدَةِ وَ یحْسِنُ سَمْتَهُ بِجُهْدِه؛ در تنهایی کسل و بی حال است و در انظار مردم با نشاط و فعال و در همه کارهایش به مدح و ثنای دیگران حساس و آزمند است و تمام کوشش او بر این است که میان مردم وجهه ای زیبا و نیکو داشته باشد.[۲۵]

امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: ... ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِی ینْشَطُ إِذَا رَأَی النَّاسَ وَ یکسَلُ إِذَا کانَ وَحْدَهُ و َیحِبُّ أَنْ یحْمَدَ فِی جَمِیعِ أُمُورِه؛ ریاکار سه نشانه دارد: در انظار مردم با حال و با نشاط می نماید و در تنهایی کسل و بی حال و دوست می دارد که مردم تمام کارهای او را بستایند.[۲۶]

پانویس

  1. ↑ ابن فارس؛ معجم مقاییس اللغة، المکتب الاعلام الاسلام، ۱۴۰۴ ه.ق، ج۲، ص۴۷۳.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ سوره بقره، آیه ۲۶۴.
  3. ↑ طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیرالمیزان، سید محمدباقر همدانی، ج۲، ص۵۹۷.
  4. ↑ سوره انفال، آیه ۴۷.
  5. ↑ سوره ماعون، آیه ۴.
  6. ↑ همان، آیه ۵.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ همان، آیه ۶.
  8. ↑ همان، آیه ۷.
  9. ↑ سیوطی، ج ۶، ص ۴۰۰.
  10. ↑ ر.ک: فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم، بوستان کتاب ۱۳۸۶ ش، ج۱۵، ص ۲۱۵.
  11. ↑ همان، به نقل از لسان العرب، مادّه «ویل»، ج۱۵، ص۴۲۲.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ سوره نساء، آیه ۳۸.
  13. ↑ سوره نساء، آیه ۱۴۲.
  14. ↑ طبرسی؛ مجمع البیان، فی تفسیر القرآن ج۳، ص ۱۹۸، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۷۲ ش.
  15. ↑ بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۲۸۱.
  16. ↑ کافی، ج ۲، ص ۲۹۵.
  17. ↑ همان، ص ۲۹۳.
  18. ↑ همان.
  19. ↑ همان، ص ۲۹۴.
  20. ↑ سوره نساء، آیه ۳۶.
  21. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۴، ص۳۵۵.
  22. ↑ مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش، ج۱۳، ص۴۰۷.
  23. ↑ سیوطی؛ جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ ق، ج۴، ص۲۵۶.
  24. ↑ سوره کهف، آیه ۱۱۰.
  25. ↑ بحارالانوار، ج۱، ص۱۲۱.
  26. ↑ کافی، ج۲، ص۲۹۵.

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=ریا&oldid=157186»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه