نجوم السماء فی تراجم العلماء (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:Ketab475.jpg|بندانگشتی|نجوم السماء فی تراجم العلماء (شرح حال علمای شیعه قرن‌های یازدهم و دوازدهم و سیزدهم هجری قمری)]]
+
{{مشخصات کتاب
  
 +
|عنوان=نجوم السماء فی تراجم العلماء
  
==معرفى اجمالى==
+
|تصویر= [[پرونده:Ketab475.jpg|240px|وسط]]
  
 +
|نویسنده= محمدعلی آزاد کشمیری
  
'''نجوم السماء في تراجم العلماء (شرح حال علماى شيعه قرن‌هاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم هجرى قمرى)'''، اثر محمدعلى آزاد كشميرى از علماى قرن سيزدهم هجرى به زبان فارسى است.
+
|موضوع= شرح‌حال علمای شیعه
  
اين كتاب توسط مير هاشم محدث تصحيح شده است.
+
|زبان= فارسی
  
مؤلف بيان مى‌كند كه در سال 1286 هجرى اقدام به تأليف كتاب كرده و در ذكر علما صرفا به مجتهدين اعلام و فقهاى [[اهل البیت|اهل‌بيت]](ع) اكتفا نكرده، بلكه به ضبط نام‌هاى «جمعى از اعيان محصلين كه در علوم عربيه و ادبيه يا فنون عقليه حكميه، يد طولى و منزلت عليا داشته‌اند» نيز پرداخته است.<ref>ر.ك: مقدمه، ص24</ref>
+
|تعداد جلد= ۱
  
خواننده اين كتاب علاوه بر اينكه به‌اختصار با شرح حال علماى [[شیعه|شيعه]] در قرن‌هاى پيش‌گفته آشنا مى‌شود، به اطلاعات فرهنگى و تاريخى سودمندى نيز دست مى‌يابد كه نمايشگر دوره تاريخى مورد نظر است.<ref>قره گزلى، كامران، ص132</ref>
+
|عنوان افزوده1= تصحیح
  
با وجودى كه تأليف اين كتاب در سال 1286 شروع شده بوده و مؤلف در 1309؛ يعنى بيست و سه سال بعد درگذشته، اما كار تأليف پايان نيافته و ميرزا محمدمهدى كشميرى - يكى از فرزندان مؤلف - كار پدر را ادامه داده و تكمله‌اى بر اين كتاب نوشته است.<ref>ر.ك: مقدمه، ص24</ref>
+
|افزوده1=مير هاشم محدث
  
==ساختار==
+
|عنوان افزوده2=
  
 +
|افزوده2=
  
 +
|لینک=
 +
 +
}}
 +
'''«نجوم السماء فی تراجم العلماء»''' تألیف محمدعلى آزاد كشميرى -از علماى قرن سيزدهم هجرى-، مشتمل بر شرح حال علماى [[شيعه]] در قرن‌هاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم قمرى، به زبان فارسى است.
 +
 +
==معرفى کتاب==
 +
 +
مؤلف بيان مى‌كند كه در سال 1286 هجرى اقدام به تأليف كتاب كرده و در ذكر علما صرفا به مجتهدين اعلام و فقهاى [[اهل البیت|اهل‌بيت]](ع) اكتفا نكرده، بلكه به ضبط نام‌هاى «جمعى از اعيان محصلين كه در علوم عربيه و ادبيه يا فنون عقليه حكميه، يد طولى و منزلت عليا داشته‌اند» نيز پرداخته است.
 +
 +
خواننده اين كتاب علاوه بر اينكه به‌اختصار با شرح حال علماى [[شیعه|شيعه]] در قرن‌هاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم هجرى آشنا مى‌شود، به اطلاعات فرهنگى و تاريخى سودمندى نيز دست مى‌يابد كه نمايشگر دوره تاريخى مورد نظر است.
 +
 +
با وجودى كه تأليف اين كتاب در سال 1286 ق. شروع شده بوده و مؤلف در سال 1309 ق. درگذشته (يعنى 23 سال بعد)، اما كار تأليف پايان نيافته و ميرزا محمدمهدى كشميرى - يكى از فرزندان مؤلف - كار پدر را ادامه داده و تكمله‌اى بر اين كتاب نوشته است.
 +
 +
==محتوای کتاب==
 
كتاب بعد از پيشگفتار مصحح به شرح حال علماى شيعه قرن‌هاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم مى‌پردازد و به‌طور كلى از سه «نجم» تشكيل شده است كه هركدام مربوط به يك قرن مى‌باشد.
 
كتاب بعد از پيشگفتار مصحح به شرح حال علماى شيعه قرن‌هاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم مى‌پردازد و به‌طور كلى از سه «نجم» تشكيل شده است كه هركدام مربوط به يك قرن مى‌باشد.
  
 
نجم اول در احوال 269 نفر از علماى شيعه قرن يازدهم، نجم دوم در احوال 178 نفر از علماى قرن دوازدهم و نجم ثالث در احوال 83 نفر از علماى قرن سيزدهم مى‌باشد.
 
نجم اول در احوال 269 نفر از علماى شيعه قرن يازدهم، نجم دوم در احوال 178 نفر از علماى قرن دوازدهم و نجم ثالث در احوال 83 نفر از علماى قرن سيزدهم مى‌باشد.
  
 +
مؤلف، در شرح حال اشخاص، ابتدا نام شخص را آورده (كه در برخى از موارد نام پدر يا نام كتاب معروفش را نيز در عنوان متذكر شده)، سپس تاريخ تولد، وفات (در صورت دستيابى به آن تاريخ) و در ادامه خاندان، محل زندگى، آثار، اساتيد، شاگردان، جايگاه و مقام علمى، شرح قسمت‌هايى از زندگى، محل و كيفيت مرگ، محل دفن و... را ذكر كرده است.
 +
 +
مؤلف، در مواردى كه ضبط يك كلمه نياز به توضيح دارد، آن را توضيح داده است. وى، در بعضى از موارد، شرح حال يک نفر را در دو مدخل جداگانه آورده؛ و در مواردی یک شخص را در غیر موضع خود آورده است. به‌عنوان نمونه ايشان در نجم دوم اشخاصى كه وفاتشان بعد از 1200 ق. است را در نجم دوم آورده و گروهى كه در همان تاريخ از دنيا رفته‌اند را در نجم سوم آورده است.
 +
==منابع کتاب==
 
مؤلف، از منابع مهم بسيارى بهره برده و نام مراجع تأليف خود را مورد به مورد ذكر كرده است؛ از آن جمله‌اند:
 
مؤلف، از منابع مهم بسيارى بهره برده و نام مراجع تأليف خود را مورد به مورد ذكر كرده است؛ از آن جمله‌اند:
 
+
#درّ منثور، تأليف على بن محمد بن حسن [[شهيد ثانى]]؛
#در منثور، تأليف على بن محمد بن حسن [[شهيد ثانى]]؛
 
 
#[[نقد الرجال]]، تأليف سيد مصطفى تفرشى؛
 
#[[نقد الرجال]]، تأليف سيد مصطفى تفرشى؛
#[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]، تأليف [[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حرّ عاملى]]؛
+
#[[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|أمل الآمل]]، تأليف [[شیخ حر عاملی]]؛
 
#[[مجالس المؤمنین|مجالس المؤمنين]]، تأليف [[شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نوراللّه شوشترى]]؛
 
#[[مجالس المؤمنین|مجالس المؤمنين]]، تأليف [[شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نوراللّه شوشترى]]؛
#[[احقاق الحق|إحقاق الحق]]، تأليف [[شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نوراللّه شوشترى]]؛
+
#[[احقاق الحق|إحقاق الحق]]، تأليف قاضى نوراللّه شوشترى؛
 
#منتخب التواريخ، تأليف عبدالقادر بن ملوك شاه بداونى؛
 
#منتخب التواريخ، تأليف عبدالقادر بن ملوك شاه بداونى؛
#لؤلؤة البحرين، تأليف شيخ يوسف بحرانى؛
+
#لؤلؤة البحرين، تأليف [[شیخ یوسف بحرانی]]؛
 
#رياض الشعراء، تأليف عليقلى واله داغستانى؛
 
#رياض الشعراء، تأليف عليقلى واله داغستانى؛
#شهاب ثاقب، تأليف دلدارعلى نقوى لكهنوى؛
+
#شهاب ثاقب، تأليف [[سید دلدار علی نقوی]]؛
#سلافة العصر، تأليف [[سيد على خان مدنى]]؛
+
#سلافة العصر، تأليف [[سید علی خان مدنی]]؛
 
#شذور العقيان في تراجم الأعيان، تأليف سيد اعجاز حسين كنتورى؛
 
#شذور العقيان في تراجم الأعيان، تأليف سيد اعجاز حسين كنتورى؛
 
#[[روضة المتقين]]، تأليف [[مجلسی، محمدتقی|علامه محمدتقى مجلسى]]؛
 
#[[روضة المتقين]]، تأليف [[مجلسی، محمدتقی|علامه محمدتقى مجلسى]]؛
#[[لوامع صاحبقراني المشتهر بشرح الفقيه|لوامع صاحب‌قرانى]]، تأليف [[مجلسی، محمدتقی|علامه محمدتقى مجلسى]]؛
+
#[[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لوامع صاحب‌قرانى]]، تأليف علامه محمدتقى مجلسى؛
 
#تاريخ عالم‌آراى عباسى، تأليف اسكندربيگ منشى تركمان؛
 
#تاريخ عالم‌آراى عباسى، تأليف اسكندربيگ منشى تركمان؛
 
#خلاصة الأثر في أعيان المائة الحادي عشر، تأليف محمد بن فضل‌اللّه بن محب‌اللّه؛
 
#خلاصة الأثر في أعيان المائة الحادي عشر، تأليف محمد بن فضل‌اللّه بن محب‌اللّه؛
 
#تذكره نصرآبادى، تأليف محمدطاهر نصرآبادى؛
 
#تذكره نصرآبادى، تأليف محمدطاهر نصرآبادى؛
#تكمله (تتميم) أمل الآمل، از عبدالبنى قزوينى؛
 
 
#تاريخ فرشته، تأليف محمدقاسم استرآبادى؛
 
#تاريخ فرشته، تأليف محمدقاسم استرآبادى؛
#[[جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد|جامع الرواة]]، [[اردبیلی، محمد بن علی|محمد بن على اردبيلى]]؛
+
#[[جامع الرواة (کتاب)|جامع الرواة]]، [[محمد بن علی اردبیلی]]؛
#قصص العلماء، تأليف [[تنکابنی، محمد بن سلیمان|محمد بن سليمان تنكابنى]]؛
+
#[[منتهی المقال في أحوال الرجال|منتهى المقال]]، از شيخ [[ابوعلی حائری]].
 +
#[[تکملة أمل الآمل (کتاب)|تکمله أمل الآمل]]، از [[سید حسن صدر]] (م، 1354 ق)؛
 +
#قصص العلماء، تأليف محمد بن سليمان تنكابنى؛
 
#مرآة الأحوال جهان‌نما، نوشته آقا احمد بهبهانى کرمانشاهى؛
 
#مرآة الأحوال جهان‌نما، نوشته آقا احمد بهبهانى کرمانشاهى؛
 
#مآثر الكرام، تأليف غلامعلى آزاد بلگرامى؛
 
#مآثر الكرام، تأليف غلامعلى آزاد بلگرامى؛
 
#تحفة العالم، نوشته مير عبداللطيف خان شوشترى؛
 
#تحفة العالم، نوشته مير عبداللطيف خان شوشترى؛
 
#تذكرة المعاصرين، محمدعلى حزين لاهيجى؛
 
#تذكرة المعاصرين، محمدعلى حزين لاهيجى؛
#[[منتهی المقال في أحوال الرجال|منتهى المقال]]، از شيخ ابوعلى محمد حائرى؛
+
==منابع==
 
+
*[[نرم افزار تراجم و کتابشناسی ۲|نرم افزار تراجم و کتابشناسی]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
و...<ref>ر.ك: همان، ص24-26</ref>
+
[[رده:سرگذشت نامه ها]][[رده:کتابهای شخصیت شناسی]]
 
 
==گزارش محتوا==
 
 
 
 
 
مؤلف، در شرح حال اشخصاص ابتدا نام شخص را آورده (كه در برخى از موارد نام پدر يا نام كتاب معروفش را نيز در عنوان متذكر شده)، سپس تاريخ تولد، وفات (در صورت دستيابى به آن تاريخ) و در ادامه خاندان، محل زندگى، آثار، اساتيد، شاگردان، جايگاه و مقام علمى، شرح قسمت‌هايى از زندگى، محل و كيفيت مرگ، محل دفن و... را ذكر كرده است.
 
 
 
مؤلف، در مواردى كه ضبط يك كلمه نياز به توضيح دارد، آن را توضيح داده است؛ به‌عنوان مثال، در توضيح قريه دونج، نوشته: به ضم دال مهمله و سكون واو و فتح نون قبل از جيم و در توضيح قرية الهتا، چنين نگاشته است: به فتح هاء و تاى دونقطه بالا بعد از لام و در توضيح قريه غريفه، چنين مرقوم نموده: به ضم غين معجمه و فتح را مهمله و سكون ياء دو نقطه پائين قبل از فاء<ref>ر.ك: متن كتاب، ص166</ref> و در توضيح ناين، نوشته است: بر وزن صاحب، به نون قبل از الف و كسر ياى دو نقطه پائين قبل از نون اخير.<ref>ر.ك: متن كتاب، ص90</ref>
 
 
 
مؤلف، صاحب مدارك كه وفاتش قبل از قرن يازدهم هجرى است را آورده است و خود چنين مى‌گويد: «صاحب المدارك را كه وفاتش قبل از مائه حادى عشر واقع شده به بعض مصالح، داخل اين رساله نموده شد»<ref>مقدمه كتاب، ص24</ref>؛ هرچند مؤلف سال وفات صاحب مدارك را 1009ق ذكر كرده است<ref>متن كتاب، ص5</ref>؛ بنابراين او در قرن يازدهم از دنيا رفته است.
 
 
 
ايشان سيد حسن بن على بن شدقم حسينى مدنى كه متوفاى 998ق است را در ذيل نجم اول آورده است<ref>متن كتاب، ص42</ref>؛ درصورتى‌كه وفات ايشان در قرن دهم هجرى است.
 
 
 
مؤلف، شيخ سليمان بن على بن سليمان بن راشد بن ابى‌ظبيه بحرانى متوفاى 1101ق<ref>متن كتاب، ص164</ref>، شيخ احمد بن شيخ محمد بن يوسف مقابى متوفاى 1102<ref>همان، ص165</ref>، شيخ محمد بن ماجد بن مسعود بحرانى ماحوزى متوفاى 1105<ref>همان، ص166</ref> و سيد هاشم بن سيد سليمان متوفاى 1107ق<ref>همان، ص168</ref> را در ذيل نجم اول آورده است؛ درصورتى‌كه شيخ محمد بن حسن بن على بن محمد حر عاملى مشغرى ([[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]) متوفاى 1104ق<ref>همان، ص175</ref> را در ذيل نجم دوم آورده است. اين نوع روش مؤلف در نجم دوم و سوم نيز ديده مى‌شود؛ به‌عنوان نمونه ايشان در نجم دوم اشخاصى كه وفاتشان بعد از 1200ق است را در نجم دوم آورده و گروهى كه در همان تاريخ از دنيا رفته‌اند را در نجم سوم آورده است ([[ملا محمد مهدی نراقی|محمدمهدى نراقى]] كه متوفاى 1209 و ابوعلى بن محمد بن اسماعيل كه متوفاى 1207ق است را در نجم سوم آورده<ref>متن كتاب، ص342 و ص351</ref>؛ درصورتى‌كه اشخاصى مثل سيد مرتضى بن سيد محمد طباطبائى بروجردى متوفاى 1208ق<ref>همان، ص326</ref> را در نجم دوم آورده است).
 
 
 
كشميرى بنا به سخن مصحح در بعضى از موارد شرح حال يك نفر را در دو مدخل جداگانه آورده است.<ref>مقدمه، ص27</ref>
 
 
 
==وضعيت كتاب==
 
 
 
 
 
در ابتداى كتاب فهرست محتويات و در پايان آن منابع تصحيح، فهارس و برخى از آثار مصحح آمده است.
 
 
 
پاورقى‌هاى كتاب به مستندسازى مطالب و ترجمه بعضى از لغات متن<ref>ص28، 32، 164 و...</ref> اختصاص يافته است.
 
 
 
==پانويس==
 
<references />
 
==منابع مقاله==
 
 
 
1. مقدمه و متن كتاب.
 
 
 
2. قره گزلى، كامران، معرفى كتاب، ماهنامه پژوهشى اطلاعات حكمت و معرفت، مهر 1386، شماره 19، درج در پايگاه مجلات تخصصى نور به آدرس:
 
 
 
==منبع==
 
ویکی نور
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۱۹

Ketab475.jpg
نویسنده محمدعلی آزاد کشمیری
موضوع شرح‌حال علمای شیعه
زبان فارسی
تعداد جلد ۱
تصحیح مير هاشم محدث

«نجوم السماء فی تراجم العلماء» تألیف محمدعلى آزاد كشميرى -از علماى قرن سيزدهم هجرى-، مشتمل بر شرح حال علماى شيعه در قرن‌هاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم قمرى، به زبان فارسى است.

معرفى کتاب

مؤلف بيان مى‌كند كه در سال 1286 هجرى اقدام به تأليف كتاب كرده و در ذكر علما صرفا به مجتهدين اعلام و فقهاى اهل‌بيت(ع) اكتفا نكرده، بلكه به ضبط نام‌هاى «جمعى از اعيان محصلين كه در علوم عربيه و ادبيه يا فنون عقليه حكميه، يد طولى و منزلت عليا داشته‌اند» نيز پرداخته است.

خواننده اين كتاب علاوه بر اينكه به‌اختصار با شرح حال علماى شيعه در قرن‌هاى يازدهم و دوازدهم و سيزدهم هجرى آشنا مى‌شود، به اطلاعات فرهنگى و تاريخى سودمندى نيز دست مى‌يابد كه نمايشگر دوره تاريخى مورد نظر است.

با وجودى كه تأليف اين كتاب در سال 1286 ق. شروع شده بوده و مؤلف در سال 1309 ق. درگذشته (يعنى 23 سال بعد)، اما كار تأليف پايان نيافته و ميرزا محمدمهدى كشميرى - يكى از فرزندان مؤلف - كار پدر را ادامه داده و تكمله‌اى بر اين كتاب نوشته است.

محتوای کتاب

كتاب بعد از پيشگفتار مصحح به شرح حال علماى شيعه قرن‌هاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم مى‌پردازد و به‌طور كلى از سه «نجم» تشكيل شده است كه هركدام مربوط به يك قرن مى‌باشد.

نجم اول در احوال 269 نفر از علماى شيعه قرن يازدهم، نجم دوم در احوال 178 نفر از علماى قرن دوازدهم و نجم ثالث در احوال 83 نفر از علماى قرن سيزدهم مى‌باشد.

مؤلف، در شرح حال اشخاص، ابتدا نام شخص را آورده (كه در برخى از موارد نام پدر يا نام كتاب معروفش را نيز در عنوان متذكر شده)، سپس تاريخ تولد، وفات (در صورت دستيابى به آن تاريخ) و در ادامه خاندان، محل زندگى، آثار، اساتيد، شاگردان، جايگاه و مقام علمى، شرح قسمت‌هايى از زندگى، محل و كيفيت مرگ، محل دفن و... را ذكر كرده است.

مؤلف، در مواردى كه ضبط يك كلمه نياز به توضيح دارد، آن را توضيح داده است. وى، در بعضى از موارد، شرح حال يک نفر را در دو مدخل جداگانه آورده؛ و در مواردی یک شخص را در غیر موضع خود آورده است. به‌عنوان نمونه ايشان در نجم دوم اشخاصى كه وفاتشان بعد از 1200 ق. است را در نجم دوم آورده و گروهى كه در همان تاريخ از دنيا رفته‌اند را در نجم سوم آورده است.

منابع کتاب

مؤلف، از منابع مهم بسيارى بهره برده و نام مراجع تأليف خود را مورد به مورد ذكر كرده است؛ از آن جمله‌اند:

  1. درّ منثور، تأليف على بن محمد بن حسن شهيد ثانى؛
  2. نقد الرجال، تأليف سيد مصطفى تفرشى؛
  3. أمل الآمل، تأليف شیخ حر عاملی؛
  4. مجالس المؤمنين، تأليف قاضى نوراللّه شوشترى؛
  5. إحقاق الحق، تأليف قاضى نوراللّه شوشترى؛
  6. منتخب التواريخ، تأليف عبدالقادر بن ملوك شاه بداونى؛
  7. لؤلؤة البحرين، تأليف شیخ یوسف بحرانی؛
  8. رياض الشعراء، تأليف عليقلى واله داغستانى؛
  9. شهاب ثاقب، تأليف سید دلدار علی نقوی؛
  10. سلافة العصر، تأليف سید علی خان مدنی؛
  11. شذور العقيان في تراجم الأعيان، تأليف سيد اعجاز حسين كنتورى؛
  12. روضة المتقين، تأليف علامه محمدتقى مجلسى؛
  13. لوامع صاحب‌قرانى، تأليف علامه محمدتقى مجلسى؛
  14. تاريخ عالم‌آراى عباسى، تأليف اسكندربيگ منشى تركمان؛
  15. خلاصة الأثر في أعيان المائة الحادي عشر، تأليف محمد بن فضل‌اللّه بن محب‌اللّه؛
  16. تذكره نصرآبادى، تأليف محمدطاهر نصرآبادى؛
  17. تاريخ فرشته، تأليف محمدقاسم استرآبادى؛
  18. جامع الرواة، محمد بن علی اردبیلی؛
  19. منتهى المقال، از شيخ ابوعلی حائری.
  20. تکمله أمل الآمل، از سید حسن صدر (م، 1354 ق)؛
  21. قصص العلماء، تأليف محمد بن سليمان تنكابنى؛
  22. مرآة الأحوال جهان‌نما، نوشته آقا احمد بهبهانى کرمانشاهى؛
  23. مآثر الكرام، تأليف غلامعلى آزاد بلگرامى؛
  24. تحفة العالم، نوشته مير عبداللطيف خان شوشترى؛
  25. تذكرة المعاصرين، محمدعلى حزين لاهيجى؛

منابع