منشور جاوید (کتاب)

«منشور جاوید» تألیف آیت‌اللّه جعفر سبحانی (متولد ۱۳۰۸ ش)، نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی است. در این کتاب چهارده جلدی، حدود بیست موضوع از مباحث عقلی و اجتماعی و اخلاقی قرآن کریم مطرح شده و به صورت روشن و موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است.

نویسنده	جعفر سبحانی تبریزی
موضوع	تفسیر موضوعی قرآن
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱۴

مؤلف

آیت‌اللّه جعفر سبحانی تبریزی (متولد ۱۳۰۸ ش)، فقیه، اصولی، متکلم، مفسر، از مراجع تقلید شیعه و اساتید حوزه علمیه قم است. از اساتید ایشان می توان به آیت‌الله بروجردى، سید محمد حجت کوه‌کمرى و امام خمینى اشاره کرد.

عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسى، مشارکت در تأسیس «مجله مکتب اسلام» و تأسیس «مؤسسه تحقیقاتی امام صادق علیه‌السلام» از جمله فعالیت‌های اجتماعی آیت الله سبحانى است.

ایشان علاوه بر تدریس فقه، اصول، فلسفه، کلام، رجال، تفسیر، درایه، تاریخ اسلام و تشیع، ملل و نحل و ادبیات، در هر یک از آن‌ رشته‌ها آثار مفید و متعددى را به جامعه اسلامى تقدیم نموده است. برخی از آثار مهم آیت الله سبحانى عبارتند از: المحاضرات فی الالهیات، مفاهیم القرآن، الموجز فی علم الأصول، فروغ ابدیت، منشور جاوید و آیین وهابیت.

معرفی کتاب

کتاب «منشور جاوید» چهره تازه ای از تفسیر قرآن یا نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی است، که تألیف آن در سال ۱۳۵۹ شمسی آغاز شده است.

آیت‌اللّه جعفر سبحانی در آغاز کتاب با مقدمه‌ای در اهمیت قرآن و تفسیر در جامعه‌ی اسلامی به‌ بایستگی انقلابی در جهان تفسیر اشاره کرده و دانشمندان را از تکرار در شیوه‌ی تفسیر برحذر داشته است، آنگاه به مباحثی در زمینه‌ی نهایت‌ناپذیری قرآن و سیر تطور تفسیر و انواع تفسیر و روش تفسیر موضوعی اشاره کرده است. در مقدمه جلد اول آمده است: «یکی از گام‌های مؤثری که باید مفسران اسلام در تشریح و تفهیم مقاصد عالی قرآن این است که از تکرار شیوه واحدی در تفسیر قرآن که همان تفسیر قرآن به صورت سوره به سوره یا آیه به آیه است خودداری نمایند و توجه خود را به تفسیر موضوعی معطوف دارند. آنگاه خواهند دید که در این نوع از تفسیر، چه آفاق عظیمی از علوم و معارف قرآن در چشم انداز تفسیری آنان قرار می‌گیرد»

لازم به ذکر است که از آیت‌الله سبحانی، تفسیر موضوعی دیگری به زبان عربی با عنوان «مفاهیم القرآن» در ده جلد ارائه گردیده که به وسیله یکی از نویسندگان عرب (جعفر الهادی) با قلمی روان و شیوا تعریب شده که تقریباً محتوای مطالب آن دو یعنی «مفاهیم القرآن» و «منشور جاوید» به هم نزدیک‌اند، با این تفاوت که در «مفاهیم القرآن» بحث حکومت اسلامی و خاتمیت، برجستگی بیشتری دارد. مفسر در مقايسه دو اثر تفسيرى خود مى‌گويد: «اين‌گونه نيست كه اين دو اثر ترجمه‌اى از هم باشند؛ يعنى بحث‌ها عين هم نيست، بلكه من سعى كرده‌ام كه مباحث مختلف باشد. بعضى جاها در بعضى از مجلدات مشابهت‌هايى هست... و همچنين اختلاف‌هايى از حيث موضوعات بين اين دو اثر وجود دارد».

آثار تفسیری استاد جعفر سبحانی چه موضوعی و چه ترتیبی (مانند سوره‌های لقمان و حجرات و توبه) با بیانی ساده، قابل استفاده همگان است. عمده منابع و مأخذ ایشان تفسیر مجمع البیان و تفسیر المیزان است. در روایات نیز، بیشتر به کتب اربعه و وسائل الشیعه و بحارالانوار توجه داشته است.

محتوای کتاب

آيت‌الله سبحانى در اثر تفسيرى خويش، مسائل اعتقادى را به قرآن عرضه كرده است. به تعبير ديگر وى با مطالعه و بررسى قرآن، مسائل و ديدگاه‌هاى اعتقادى شيعه را براساس قرآن و با تفسير اهل بيت(ع) در اين كتاب، استنباط و استخراج كرده است. روش مفسر در تبیین مطالب، تحلیلی و ارشادی است و خواننده را در ضمن توصیف و تبیین آیات، به مسائل معنوی و اخلاقی و آگاهی از امور اقتصادی ترغیب و تشویق می‌کند.

فهرست مطالب مجلدات «منشور جاوید» به شرح زیر است:

• جلد اول: توحید و شرک از نظر قرآن کریم.
• جلد دوم: تجزیه و تحلیلى از اسماء و صفات خدا در قرآن.
• جلد سوم: درباره پیامبران نبوت عامّه.
• جلد چهارم: عصمت پیامبران و امامان در قرآن.
• جلد پنجم: ضرورت معاد، پاسخ به شبهات منکران، ارائه نمونه‌هاى از احیا و کیفیّت معاد.
• جلد ششم: پیامبر (صلی الله علیه وآله) در قرآن.
• جلد هفتم: تجزیه و تحلیل زندگانى پیامبر اکرم.
• جلد هشتم: عدل، امامت، شفاعت، توبه، احباط و تکفیر.
• جلد نهم: منافقان در قرآن و شناخت انسان.
• جلد دهم: آگاهى سوم: حقوق اهل بیت (علیهم السلام) و توسل به صالحان.
• جلد یازدهم: تجزیه و تحلیل از زندگانى پیامبران خدا از حضرت آدم تا حضرت یوسف.
• جلد دوازدهم: تجزیه و تحلیل از زندگانى پیامبران خدا از حضرت شعیب تا حضرت عیسى.
• جلد سیزدهم: اصول اخلاقى و اجتماعى در قرآن.
• جلد چهاردهم: اخلاقى و اجتماعى.

منابع

• منشور جاوید، جعفر سبحانی تبریزی، قم، انتشارات دارالقرآن الکریم، ۱۳۶۹ش.
• دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، سید محمدعلی ایازی، تهران، انتشارات دوستان‌ و ناهید، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
• پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله جعفر سبحانی.