عمادالدین طبری: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (صفحهای تازه حاوی «'''«عمادالدین محمد بن علی طبری»'''، معروف به «عمادالدين طبرى» (م، ۵۵۳ ق)، متکلم...» ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''«عمادالدین محمد بن علی طبری»''' | + | '''«عمادالدین محمد بن علی طبری»''' معروف به «عمادالدين طبرى» (م، ۵۵۳ ق)، متکلم و محدّث [[شیعه]] در قرن ششم هجری و از شاگردان [[ابو علی طوسی|ابوعلی طوسی]] است. مشهورترین اثر طبری، «[[بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)|بشارة المصطفی لشیعة المرتضی]]» است و [[محمد بن جعفر مشهدی]] و [[یحیی بن بطریق|ابن بطریق حلی]] از شاگردان او هستند. |
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
| − | ||نام کامل = '''عمادالدین محمد | + | ||نام کامل = '''عمادالدین محمد طبری''' |
||تصویر= | ||تصویر= | ||
||زادروز = | ||زادروز = | ||
| سطر ۹: | سطر ۹: | ||
|اساتید = [[ابو علی طوسی|ابوعلی حسن بن محمد طوسی]]، یحیی بن محمد آملی، حسن بن حسین بن بابویه رازی، محمد بن عبدالوهاب رازی، ابوغالب سعید بن محمد ثقفی،... | |اساتید = [[ابو علی طوسی|ابوعلی حسن بن محمد طوسی]]، یحیی بن محمد آملی، حسن بن حسین بن بابویه رازی، محمد بن عبدالوهاب رازی، ابوغالب سعید بن محمد ثقفی،... | ||
|شاگردان = [[محمد بن جعفر مشهدی]]، [[یحیی بن بطریق|ابن بطریق حلی]]، [[قطب الدین راوندى]]، [[ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمى]]،... | |شاگردان = [[محمد بن جعفر مشهدی]]، [[یحیی بن بطریق|ابن بطریق حلی]]، [[قطب الدین راوندى]]، [[ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمى]]،... | ||
| − | |آثار = [[بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)|بشارة المصطفی لشیعة المرتضی]]، شرح مسائل [[الذريعة الى اصول الشريعة (کتاب)|الذريعة]]، الزهد و التقوی، الفرج فی | + | |آثار = [[بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)|بشارة المصطفی لشیعة المرتضی]]، شرح مسائل [[الذريعة الى اصول الشريعة (کتاب)|الذريعة]]، الزهد و التقوی، الفرج فی الأوقات و المخرج بالبیّنات،... |
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
| سطر ۸۳: | سطر ۸۳: | ||
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| − | مشهورترین اثر طبری، «[[بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)|بشارة المصطفی لشیعة المرتضی]]» است. بشاره المصطفی از آثار مهم حدیثی-کلامی امامیه در قرن ششم است که مورد توجه علمای پس از طبری بوده، چنانکه ابنطاووس (متوفی ۶۶۴) در آثارش، مطالبی را از آن نقل کرده است. ابن شهر آشوب<ref>معالم العلماء، ص۱۱۹</ref>، که از معاصران طبری است، از این کتاب با عنوان البشارات نام برده است. از میان آثار طبری، تنها بخش عمدهای از بشارة المصطفی بر جای مانده است (طبرى كتاب خود را در | + | مشهورترین اثر طبری، «[[بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)|بشارة المصطفی لشیعة المرتضی]]» است. بشاره المصطفی از آثار مهم حدیثی-کلامی امامیه در قرن ششم است که مورد توجه علمای پس از طبری بوده، چنانکه ابنطاووس (متوفی ۶۶۴) در آثارش، مطالبی را از آن نقل کرده است. ابن شهر آشوب<ref>معالم العلماء، ص۱۱۹</ref>، که از معاصران طبری است، از این کتاب با عنوان البشارات نام برده است. از میان آثار طبری، تنها بخش عمدهای از بشارة المصطفی بر جای مانده است (طبرى كتاب خود را در ۱۷ جزء تنظيم كرده اما آنچه هم اكنون از كتاب موجود است تنها تا پايان جزء ۱۰ است). ترجمهای از این اثر نیز با عنوان «بشارات نبوی به شیعیان علوی» چاپ شده است. |
| − | [[شیخ منتجب الدین رازی]]<ref>الفهرست، ص ۱۰۷</ref> از آثار طبری به دو کتاب «الفرج فی | + | [[شیخ منتجب الدین رازی]]<ref>الفهرست، ص ۱۰۷</ref> از آثار طبری به دو کتاب «الفرج فی الأوقات و المخرج بالبیّنات» و «شرح مسائل [[الذريعة الى اصول الشريعة (کتاب)|الذريعة الى اصول الشريعة]]» -که قاعدتاً شرحی بر مشکلات الذریعه [[سید مرتضی]] (متوفی ۴۳۶) در اصول فقه بوده است- اشاره کرده و یادآور شده است که [[قطب الدین راوندى]] کتاب اخیر را بر طبری خوانده و راوندی نیز آن را برای وی روایت کرده است. |
افزون بر اینها، طبری در «بشارةالمصطفی» به کتابی از خود با عنوان کتاب «الزهد و التقوی» اشاره کرده است.<ref>رجوع کنید به افندی، ریاض العلماء، ج ۵، ص ۱۸، که به جلد دوم کتابی اشاره کرده که شامل منتخبی از ادعیۀ مصباح المتهجد همراه با اضافاتی دیگر بوده و احتمال داده است که همان کتاب الزهد و التقوی طبری باشد.</ref> | افزون بر اینها، طبری در «بشارةالمصطفی» به کتابی از خود با عنوان کتاب «الزهد و التقوی» اشاره کرده است.<ref>رجوع کنید به افندی، ریاض العلماء، ج ۵، ص ۱۸، که به جلد دوم کتابی اشاره کرده که شامل منتخبی از ادعیۀ مصباح المتهجد همراه با اضافاتی دیگر بوده و احتمال داده است که همان کتاب الزهد و التقوی طبری باشد.</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۴۱
«عمادالدین محمد بن علی طبری» معروف به «عمادالدين طبرى» (م، ۵۵۳ ق)، متکلم و محدّث شیعه در قرن ششم هجری و از شاگردان ابوعلی طوسی است. مشهورترین اثر طبری، «بشارة المصطفی لشیعة المرتضی» است و محمد بن جعفر مشهدی و ابن بطریق حلی از شاگردان او هستند.
| نام کامل | عمادالدین محمد طبری |
| زادگاه | آمل |
| وفات | ۵۵۳ قمری |
|
| |
| اساتید |
ابوعلی حسن بن محمد طوسی، یحیی بن محمد آملی، حسن بن حسین بن بابویه رازی، محمد بن عبدالوهاب رازی، ابوغالب سعید بن محمد ثقفی،... |
| شاگردان |
محمد بن جعفر مشهدی، ابن بطریق حلی، قطب الدین راوندى، ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمى،... |
| آثار |
بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، شرح مسائل الذريعة، الزهد و التقوی، الفرج فی الأوقات و المخرج بالبیّنات،... |
زندگینامه
عمادالدين ابوجعفر محمد بن ابى القاسم طبرى، از خاندان علم و اجتهاد در قرن ششم هجرى است. از تاریخ تولد عمادالدین اطلاعی در دست نیست. با توجه به نسبت «کَجّی طبری»[۱] و «طبری آملی کَجّی»[۲] که برای وی یاد کردهاند، وی در کَجَّه به دنیا آمده که شهری است میان آمل و چالوس و از نواحی رویان[۳]، که امروزه به کَجور شهرت دارد.
شیخ منتجب الدین رازی نام و نسب او را عماد الدین محمد بن ابی القاسم بن محمد بن علی آورده و خود وی نیز از پدرش با نام و نسبِ ابوالقاسم علی بن محمد بن علی یاد کرده است.
با توجه به عنوان «فقیه» که طبری برای پدر خود به کار برده، وی در خانوادهای علمی متولد شده و پرورش یافته است. پدرش ابوالقاسم على بن محمد بن على، از فقهاى بزرگوار شيعه بوده و جد او نيز از بزرگان شيعه به شمار مىرفته است. او همچنین پدر خود را به زهد وصف کرده است.
تاریخ وفات عمادالدین طبری دانسته نیست. بنا بر گزارش ابن مشهدی، طبری در سال ۵۵۳ ق. در مشهد علوی (نجف) به سر میبرده[۴] و بنابراین، تا این سال در قید حیات بوده است. به نقل صاحب «الذريعة» نیز عمادالدين طبرى تا سال ۵۵۳ ق. زنده بوده و اجازهاى در دست است كه تاريخ فوق در پايان آن نوشته شده است.
استادان و مشایخ
با توجه به اسناد و تاریخهایی که طبری در «بشارة المصطفی» آورده است، استادان و مشایخ وی شناخته می شوند و می توان سیر سفرهای او را ترسیم کرد. بر اساس این اسناد، طبری پس از کسب علم در آمل تا سال ۵۰۹، در ۵۱۰ به ری و یکسال بعد به نجف رفته و سپس به آمل بازگشته، زیرا در سال ۵۲۰ در آمل از ابو اسحاق اسماعیل بن ابی القاسم دیلمی حدیث شنیده است.
استادان و مشایخ طبری و زمان و مکان قرائت، سماع و روایت وی از آنان، به ترتیب عبارت اند از:
- سید ابوطالب یحیی بن محمد جوانی حسینی حسنی آملی، در آمل در سال ۵۰۹ یا ۵۰۸ ق.
- ابومحمد حسن بن حسین بن بابویه رازی، در ری در سال ۵۱۰.
- ابوالنجم محمد بن عبدالوهاب بن عیسی رازی، در ری در سال ۵۱۰.
- ابوعلی حسن بن محمد طوسی -فرزند شيخ طوسى-، در نجف در سالهای ۵۱۰ و ۵۱۱.
- ابوعبدالله محمد بن احمد بن شهریار خازن مرقد اميرالمؤمنين و راوى كتاب شريف صحيفه سجاديه، در نجف در سالهای ۵۱۲ و ۵۱۴ و ۵۱۶.
- ابوالبقاء ابراهیم بن حسین بصری، در نجف در سال ۵۱۶.
- شریف ابوالبرکات عمر بن ابراهیم بن محمد بن حمزه حسینی کوفی از علمای زیدیه، در کوفه در سالهای ۵۱۲ و ۵۱۶.
- ابوغالب سعید بن محمد ثقفی کوفی، در کوفه در سال ۵۱۶.
- ابوعلی محمد بن علی بن قرواش تَمیمی، در نجف در سال ۵۱۶.
- ابومحمد جبار بن علی بن جعفر رازی، در نجف در سال ۵۱۸.
- ابواسحاق اسماعیل بن ابی القاسم بن احمد دیلمی، در آمل در سال ۵۲۰.
- ابوجعفر محمد بن ابی الحسن علی بن عبدالصمد تمیمی، در نیشابور در سال ۵۲۴.
- شمسالدين حسن بن حسين، معروف به حسكا.
طبری همچنین احادیثی را به روایت از پدرش، ابوالقاسم علی بن محمد، بدون ذکر تاریخ یا به نقل وجاده از کتاب دست نوشتۀ او، در «بشارة المصطفی» آورده است.
ابومحمد حسن بن حسین بن بابویه در سال ۵۱۰ ق. در خانقاه خود در ری و ابوعلی طوسی در سال ۵۱۱ ق. در حرم امیرمؤمنان در نجف، به خط خود، اجازۀ روایتی برای طبری نوشتهاند. طبری همچنین برخی از روایات ابومحمد حسن بن حسین بن بابویه را از روی نسخۀ اصل وی کتابت کرده و سپس بر فرزند او قرائت نموده است.
در میان مشایخ و استادان طبری، ظاهراً عمدۀ تحصیلات طبری نزد ابوعلی طوسی بوده است، که به قرائت طبری نزد وی اشاره کرده است؛[۵]، همچنانکه احادیث بسیاری را به روایت از او در کتابش آورده و او را بزرگ داشته است.[۶]
از ابتدای اسناد روایات کتاب «بشارة المصطفی» چنین به دست میآید که طبری در ۵۱۰ و ۵۱۶ و ۵۱۸، نزد عالمان و محدّثان ری به سماع حدیث اشتغال داشته است.البته این احتمال نیز میرود که دو تاریخ اخیر از اغلاط به وجود آمده در اسناد روایات باشد، چرا که به گفتۀ خود طبری، وی از ابوالنجم محمدبن عبدالوهاب بن عیسی رازی در مسجدالغربی یا الغری، در محلهای به نام زامهران در ری، در صفر ۵۱۰ قرائت حدیث کرده است. دیگر تاریخهای مذکور در ابتدای برخی اسناد نیز مؤید سماع و قرائت او در همین سال در ری نزد عالمان اهل این شهر است.
تدریس و شاگردان
به نوشتۀ ابن اسفندیار، امیر ابن ورّام بن ابی فراس حلی (متوفی ۶۰۵) دو سال طبری را در حلّه نگاه داشت، برای او مقرری سالیانه تعیین کرد و در این مدت، اهل بغداد و کوفه و شیعیان عراق عرب به حلقۀ درس طبری پیوستند.[۷] محمد بن مشهدی و ابن بطریق حلی، از شاگردان و راویان طبری، از وی با عناوین «الشیخ الفقیه العالم» و «الشیخ الفقیه» یاد کردهاند و منتجبالدین رازی نیز که به یک واسطه از طبری روایت کرده از او با عنوان «الشیخ الإمام» نام برده و وی را به فقاهت و وثاقت ستوده است. در قرن هفتم نیز ابن اسفندیار نام وی را با عناوین «خواجۀ امام» و «فقیه آل محمد» ذکر کرده است.
عمادالدين طبرى داراى شاگردان و راویان فراوانى بوده كه از جمله ایشان عبارتند از:
- سعيد بن هبةالله راوندى، معروف به قطب الدین راوندى
- یحیی بن بطریق حلی (۶۰۰-۵۲۳ ق)[۹]،
- محمد بن جعفر مشهدی مؤلف كتاب معروف المزار الکبیر
- عربی بن مسافر عبادی.
- سيد ابوالفضائل رضا حسينى، كه سمت نقابت هم داشته است.
- شيخ حسين بن محمد سوراوى، كه استاد سيد بن طاووس محسوب مىگردد.
افزون بر اینها، به نوشتۀ علامه مجلسی[۱۰]، ابن شهرآشوب و ابن ادریس حلی صحیفۀ سجادیه را از طریق طبری روایت کردهاند.
آثار و تألیفات
مشهورترین اثر طبری، «بشارة المصطفی لشیعة المرتضی» است. بشاره المصطفی از آثار مهم حدیثی-کلامی امامیه در قرن ششم است که مورد توجه علمای پس از طبری بوده، چنانکه ابنطاووس (متوفی ۶۶۴) در آثارش، مطالبی را از آن نقل کرده است. ابن شهر آشوب[۱۱]، که از معاصران طبری است، از این کتاب با عنوان البشارات نام برده است. از میان آثار طبری، تنها بخش عمدهای از بشارة المصطفی بر جای مانده است (طبرى كتاب خود را در ۱۷ جزء تنظيم كرده اما آنچه هم اكنون از كتاب موجود است تنها تا پايان جزء ۱۰ است). ترجمهای از این اثر نیز با عنوان «بشارات نبوی به شیعیان علوی» چاپ شده است.
شیخ منتجب الدین رازی[۱۲] از آثار طبری به دو کتاب «الفرج فی الأوقات و المخرج بالبیّنات» و «شرح مسائل الذريعة الى اصول الشريعة» -که قاعدتاً شرحی بر مشکلات الذریعه سید مرتضی (متوفی ۴۳۶) در اصول فقه بوده است- اشاره کرده و یادآور شده است که قطب الدین راوندى کتاب اخیر را بر طبری خوانده و راوندی نیز آن را برای وی روایت کرده است.
افزون بر اینها، طبری در «بشارةالمصطفی» به کتابی از خود با عنوان کتاب «الزهد و التقوی» اشاره کرده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابن شهر آشوب معالم العلما، ص ۱۱۹
- ↑ منتجب الدین رازی، ص ۱۰۷
- ↑ رجوع کنید به یاقوت حموی، ج۴، ص۲۴۰
- ↑ رجوع کنید به ابن مشهدی، ص ۴۷۳
- ↑ رجوع کنید به منتجبالدین رازی، ص ۱۰۷
- ↑ رجوع کنید به ذهبی، ج۱۱، ص۷۴۱
- ↑ محمد بن اسفندیار، تاریخ طبرستان، ج ۱، ص ۱۳۰
- ↑ رجوع کنید به ابن مشهدی، ص ۲۶۳؛ مجلسی، ج۱۰۷، ص۶۵-۶۶، ۷۰
- ↑ رجوع کنید به ابن بطریق، ص ۷
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰۷ ص۴۶-۶۵
- ↑ معالم العلماء، ص۱۱۹
- ↑ الفهرست، ص ۱۰۷
- ↑ رجوع کنید به افندی، ریاض العلماء، ج ۵، ص ۱۸، که به جلد دوم کتابی اشاره کرده که شامل منتخبی از ادعیۀ مصباح المتهجد همراه با اضافاتی دیگر بوده و احتمال داده است که همان کتاب الزهد و التقوی طبری باشد.
منابع
- "عمادالدین طبری"، دانشنامه جهان اسلام، جلد ۱۵.
- "عمادالدین طبری آملی، محمد بن علی"، ویکی نور.
