مقتل الحسین علیه السلام (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:مقتل الحسين.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:مقتل الحسين.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= ابومخنف | + | |نویسنده= ابومخنف ازدی |
|موضوع= واقعه کربلا | |موضوع= واقعه کربلا | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۵: | ||
}} | }} | ||
| − | کتاب '''«مقتل الحسین | + | کتاب '''«مقتل الحسین علیه‌السلام»''' معروف به «مقتل ابی‌مخنف»، تألیف [[ابومخنف|ابومخنف کوفی]] (م، ۱۵۷ ق)، قدیمی‌ترین اثری است که درباره حادثه [[کربلا]] نوشته شده و از منابع مورد اعتماد [[مقتل]] نویسان متأخر بوده که از آن بهره زیادی برده‌اند. |
| − | == | + | ==مؤلف== |
| − | لوط بن | + | لوط بن یحیی بن سعید سالم ازدی کوفی مشهور به «[[ابومخنف|ابو مخنف]]» در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر [[کوفه]] به دنیا آمد. جد ابومخنف، در [[جنگ جمل]] از همراهان [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام بوده و پیش از نبرد [[صفین]] از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری [[اصفهان]] و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت. |
| − | دانشمندان [[شیعه]] درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه [[امامیه|امامی]] باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که | + | دانشمندان [[شیعه]] درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به [[شیعه]] بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه [[امامیه|امامی]] باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هرچند ابومخنف از نظر عالمان [[اهل سنت]] به وثاقت شناخته نشده، ولی مورخان بزرگی چون [[محمد بن عمر واقدی|واقدی]]، [[محمد بن جریر طبری|طبری]] و [[عزالدین ابن اثیر|ابن اثیر]] از او روایت نقل کرده اند. [[علامه حلی]] نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از [[امام صادق علیه السلام|جعفر بن محمد]] علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]] علیه‌السلام بود». |
| − | + | او در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر [[جابر بن یزید جعفی]]، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است. ابومخنف معاصر با [[امام باقر]] علیه السلام بوده اما از محضر آن حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه آن حضرت در [[مدینه]] بوده است. اما او قطعا از [[امام صادق]] علیه السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست. | |
| − | + | از ابومخنف بجز «مقتل الحسین»، چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر [[اسلام]] از جمله درباره [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین|صفّین]] و [[خوارج]] [[نهروان]]، در کتب [[رجال]] و تراجم نامبرده شده است، که متأسفانه امروزه از دیگر آثار او جز همان نامها خبری در دست نیست. | |
| − | |||
| − | از ابومخنف | ||
==جایگاه مقتل ابومخنف== | ==جایگاه مقتل ابومخنف== | ||
| سطر ۴۶: | سطر ۴۴: | ||
ابومخنف در اوائل قرن دوم همزمان با شروع دعوت [[عباسیان]] به خونخواهی [[سیدالشهداء|سیدالشهداء]] (ع) به فکر گردآوری و ثبت و ضبط اخبار آن پدیده خونبار افتاد و با جستجوی گسترده به دیدار حاضران و ناظران و معاصران آن رفته، و با کسانی که به هر گونه از آن اطلاعی داشته‌اند شتافته، و اطلاعات معتمد و گزارشهای مستند و حتی‌الامکان دست اول آن روز را گرد آورده و گزارش نموده است. ابومخنف هر کدام از اخبار مقتل را با نام راویان و ذکر [[سند حدیث|سند]] نقل نموده است. | ابومخنف در اوائل قرن دوم همزمان با شروع دعوت [[عباسیان]] به خونخواهی [[سیدالشهداء|سیدالشهداء]] (ع) به فکر گردآوری و ثبت و ضبط اخبار آن پدیده خونبار افتاد و با جستجوی گسترده به دیدار حاضران و ناظران و معاصران آن رفته، و با کسانی که به هر گونه از آن اطلاعی داشته‌اند شتافته، و اطلاعات معتمد و گزارشهای مستند و حتی‌الامکان دست اول آن روز را گرد آورده و گزارش نموده است. ابومخنف هر کدام از اخبار مقتل را با نام راویان و ذکر [[سند حدیث|سند]] نقل نموده است. | ||
| − | ==سرنوشت مقتل | + | ==سرنوشت مقتل ابی‌مخنف== |
| − | متاسفانه کتاب «مقتل الحسین» ابومخنف، در گذر زمانها مفقود شده و در دست نیست. ظاهرا کامل ترین متنی که اکنون در دست است در کتاب «[[تاریخ طبری]]» درج شده است، هرچند که ممکن است [[محمد | + | متاسفانه کتاب «مقتل الحسین» ابومخنف، در گذر زمانها مفقود شده و در دست نیست. ظاهرا کامل ترین متنی که اکنون در دست است در کتاب «[[تاریخ طبری]]» درج شده است، هرچند که ممکن است [[محمد بن جریر طبری]] بطور کامل همه مطالب را ذکر نکرده باشد، ولی در هر صورت، مهم ترین ماخذ مستند نویسندگان بعدی درباره واقعه [[کربلا]]، همین است که بعدها مورد توجه علمای [[شیعه]] واقع شد و به آن اعتماد دارند. |
نکته دیگر اینکه به گفته صاحب [[ریحانة الادب]]، این مقتلی که در دست است و در آخر جلد دهم کتاب [[بحارالانوار]] چاپ شده و به "ابومخنف" نسبت داده اند، از او نیست و معلوم هم نیست که چه کسی آن را نوشته است، زیرا در مقایسه با "مقتل ابومخنف" که در کتاب طبری نقل شده، معلوم می شود که ابدا ربطی به یکدیگر ندارند. | نکته دیگر اینکه به گفته صاحب [[ریحانة الادب]]، این مقتلی که در دست است و در آخر جلد دهم کتاب [[بحارالانوار]] چاپ شده و به "ابومخنف" نسبت داده اند، از او نیست و معلوم هم نیست که چه کسی آن را نوشته است، زیرا در مقایسه با "مقتل ابومخنف" که در کتاب طبری نقل شده، معلوم می شود که ابدا ربطی به یکدیگر ندارند. | ||
| سطر ۵۶: | سطر ۵۴: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | *"شناخت توصيفی از کتب مقاتل"، محمدهادی يوسفی غروی، بصائر، شماره ۱۹، خرداد ۱۳۷۵، در دسترس در [http://library.tebyan.net/newindex.aspx?pid=19667&BookID=14807&Language=1 سایت تبیان]. |
| − | * | + | *"راویان عاشورا چه کسانی هستند؟"، سید علی حسین‌پور، پرسمان، شماره ۱۰۸، دی ۱۳۹۰، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/7647/95913 پایگاه حوزه]. |
| − | *مقتل | + | *مقتل جامع سیدالشهداء، مهدی پیشوایی، جلد ۱. |
| − | *مقتل | + | *"مقتل ابومخنف"، سایت دائرةالمعارف طهور. |
| − | *ابومخنف بزرگترین مورخ | + | *"ابومخنف بزرگترین مورخ عاشورا"، [http://ahl-ul-bayt.org/fa.php/page,13140A26318.html?PHPSESSID=218b88864cc724d17a46fc927e63528a پورتال اهل البیت (ع)]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[رده:مقاتل]] | + | [[رده:منابع تاریخ اسلام]] |
| + | [[رده:کتابهای تاریخی]][[رده:مقاتل]] | ||
| + | [[رده:منابع تاریخ زندگی امام حسین(ع)]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۴۹
 | |
| نویسنده | ابومخنف ازدی |
| موضوع | واقعه کربلا |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۴ |
|
| |
کتاب «مقتل الحسین علیه‌السلام» معروف به «مقتل ابی‌مخنف»، تألیف ابومخنف کوفی (م، ۱۵۷ ق)، قدیمی‌ترین اثری است که درباره حادثه کربلا نوشته شده و از منابع مورد اعتماد مقتل نویسان متأخر بوده که از آن بهره زیادی برده‌اند.
مؤلف
لوط بن یحیی بن سعید سالم ازدی کوفی مشهور به «ابو مخنف» در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. جد ابومخنف، در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبرد صفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.
دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هرچند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده، ولی مورخان بزرگی چون واقدی، طبری و ابن اثیر از او روایت نقل کرده اند. علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از جعفر بن محمد علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود».
او در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده اما از محضر آن حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه آن حضرت در مدینه بوده است. اما او قطعا از امام صادق علیه السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست.
از ابومخنف بجز «مقتل الحسین»، چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّین و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است، که متأسفانه امروزه از دیگر آثار او جز همان نامها خبری در دست نیست.
جایگاه مقتل ابومخنف
منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد.
مقتل ابومخنف از معتبرترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره‌ی حادثه کربلاست که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. این کتاب به سبب اهمیت و ارزشی که داشته مورد توجه ویژه‌ی مورخان قرار گرفته و متن آن به طرق گوناگون نقل شده است.
چگونگی نگارش کتاب
ابومخنف در اوائل قرن دوم همزمان با شروع دعوت عباسیان به خونخواهی سیدالشهداء (ع) به فکر گردآوری و ثبت و ضبط اخبار آن پدیده خونبار افتاد و با جستجوی گسترده به دیدار حاضران و ناظران و معاصران آن رفته، و با کسانی که به هر گونه از آن اطلاعی داشته‌اند شتافته، و اطلاعات معتمد و گزارشهای مستند و حتی‌الامکان دست اول آن روز را گرد آورده و گزارش نموده است. ابومخنف هر کدام از اخبار مقتل را با نام راویان و ذکر سند نقل نموده است.
سرنوشت مقتل ابی‌مخنف
متاسفانه کتاب «مقتل الحسین» ابومخنف، در گذر زمانها مفقود شده و در دست نیست. ظاهرا کامل ترین متنی که اکنون در دست است در کتاب «تاریخ طبری» درج شده است، هرچند که ممکن است محمد بن جریر طبری بطور کامل همه مطالب را ذکر نکرده باشد، ولی در هر صورت، مهم ترین ماخذ مستند نویسندگان بعدی درباره واقعه کربلا، همین است که بعدها مورد توجه علمای شیعه واقع شد و به آن اعتماد دارند.
نکته دیگر اینکه به گفته صاحب ریحانة الادب، این مقتلی که در دست است و در آخر جلد دهم کتاب بحارالانوار چاپ شده و به "ابومخنف" نسبت داده اند، از او نیست و معلوم هم نیست که چه کسی آن را نوشته است، زیرا در مقایسه با "مقتل ابومخنف" که در کتاب طبری نقل شده، معلوم می شود که ابدا ربطی به یکدیگر ندارند.
از این رو، شک و تردیدها درباره کتابهای مقتل منسوب به ابومخنف موجب شده تا روایت طبری در کتابش اهمیت بیشتری پیدا کند. از همین رو، بعضی افراد آن منقولات را از تاریخ طبری جدا کرده و منتشر ساخته اند که برای اولین بار بنام «مقتل الحسین» به اهتمام حسن غفاری سال ۱۳۹۸ هـ ق، در قم چاپ شد. همین منقولات توسط محمدهادی یوسفی غروی جدا شده و بنام «وقعة الطف» سال ۱۳۶۷ هـ ش، در قم چاپ شد.
منابع
- "شناخت توصيفی از کتب مقاتل"، محمدهادی يوسفی غروی، بصائر، شماره ۱۹، خرداد ۱۳۷۵، در دسترس در سایت تبیان.
- "راویان عاشورا چه کسانی هستند؟"، سید علی حسین‌پور، پرسمان، شماره ۱۰۸، دی ۱۳۹۰، در دسترس در پایگاه حوزه.
- مقتل جامع سیدالشهداء، مهدی پیشوایی، جلد ۱.
- "مقتل ابومخنف"، سایت دائرةالمعارف طهور.
- "ابومخنف بزرگترین مورخ عاشورا"، پورتال اهل البیت (ع).
