رعایت سطح مخاطب عام متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

احترام به والدین: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(حق شناسی و تشکر از والدین)
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
احترام به والدین و نیکی کردن به آنان از مهمترین آموزه های اخلاقی دین اسلام و از اثر بخش ترین عبادات در کسب رضای خداوند است. قرآن کریم سپاسگزاری از والدین را در ردیف شکرگزاری از خداوند و احسان به آنها را در کنار امر به توحید و یکتاپرستی که اساس دین است مطرح نموده که نشان دهنده اهمیت فراوان این عمل است.   
+
{{خوب}}
 +
احترام به والدین، از مهمترین آموزه‌های اخلاقی [[دین اسلام]] و از مؤثرترین عبادات در کسب رضای [[خداوند]] است. در آیات متعددی از [[قرآن کریم]]، پس امر به [[توحید]] که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، [[احسان]] به والدین سفارش شده است.   
  
 
==منزلت والدین==
 
==منزلت والدین==
والدین مجرای فیض الهی هستند. خلقت مادی انسان از طریق آنان صورت می گیرد. تربیت گری آنان پرتوی از ربوبیت خدا و مهربانی آنها نسبت به فرزندان جلوه ای از رحمت بی نهایت خداوند است. به همین دلیل حق شناسی، احسان و اطاعت از والدین جلوه ای از حق خداوند بر انسان <ref>حَقَّ الْوَالِدَيْنِ مُشْتَقٌّ مِنْ حَقِّ اللَّهِ تَعَالَى‏؛ مصباح الشريعة ؛ ص70</ref>و از مهمترین آموزه های اخلاقی دین اسلام است؛ تا آنجا که در چهار آیه از قرآن کریم، نخستین فرمان خداوند پس از امر به توحید و یکتاپرستی، سفارش نسبت به احسان به والدین است. <ref> سوره بقره/ آیه 83 ، سوره نساء/آیه 36، سوره انعام/آیه 151، سوره اسراء/آیه 23</ref>
+
والدین مجرای فیض الهی هستند؛ بدین معنا که خلقت مادی [[انسان]] از طریق آنان صورت می گیرد. تربیت گری آنان پرتوی از ربوبیت [[خدا]] و مهربانی آنها نسبت به فرزندان جلوه ای از رحمت بی نهایت خداوند است. به همین دلیل حق شناسی، [[احسان]] و اطاعت از والدین، جلوه ای از حق خداوند بر انسان است «حَقَّ الْوَالِدَینِ مُشْتَقٌّ مِنْ حَقِّ اللَّهِ تَعَالَى»‏؛<ref>مصباح الشریعة، ص۷۰</ref> و از مهمترین آموزه های اخلاقی دین [[اسلام]] می باشد؛ تا آنجا که در چهار [[آیه]] از [[قرآن کریم]]، نخستین فرمان خداوند پس از امر به [[توحید]] و یکتاپرستی، سفارش نسبت به احسان به والدین است.<ref> سوره بقره/ آیه ۸۳ ، سوره نساء/آیه ۳۶، سوره انعام/آیه ۱۵۱، سوره اسراء/آیه ۲۳</ref>
  
روایات نیز دربیان منزلت والای والدین فراوان است. در این روایات رضایت والدین از اسباب جلب رضایت خداوند و خشم آنان موجب خشم خداوند دانسته شده <ref> رِضَى‏ الرّبّ‏ فى‏ رِضَى‏ الوالدين وسخط الرّب فى سخط الوالدين؛ جامع أحاديث الشيعة للبروجردي، ج‏26 ، ص886</ref> و  نگاه محبت آمیز به آنان از اثربخش ترین عبادات و نیکی به آنها نشانه حسن معرفت و قرب انسان به خداوند دانسته شده است. <ref> بِرُّ الْوَالِدَيْنِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللَّهِ تَعَالَى؛ مصباح الشريعة ؛ ص70</ref>
+
روایات نیز در بیان منزلت والای والدین فراوان است. در این روایات، رضایت والدین، از اسباب جلب رضایت خداوند و خشم آنان موجب [[غضب]] خداوند دانسته شده: «رِضَى‏ الرّبّ‏ فى‏ رِضَى‏ الوالدین و سَخَط الرّب فى سخط الوالدین»؛<ref> جامع أحادیث الشیعة للبروجردی، ج‏۲۶ ، ص۸۸۶</ref> همچنین نگاه محبت آمیز به آنان از اثربخش ترین عبادات و نیکی به آنها نشانه حسن معرفت و [[قرب الهی|تقرب]] انسان به خداوند دانسته شده است: «بِرُّ الْوَالِدَینِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللَّهِ تَعَالَى».<ref> مصباح الشریعة، ص۷۰</ref>
==حق شناسی و تشکر از والدین==
+
==حق‌شناسی و تشکر از والدین==
یکی از مهمترین حقوق والدین، تشکر از آنان است. تشکر از والدین در پایه ای از اهمیت است که قرآن کریم آن را در ردیف شکرگزاری از خداوند متعال بیان نموده: {{متن قرآن|«... أَنِ اشْكُرْ لي‏ وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصيرُ»}}<ref> سوره لقمان/آیه 14.</ref>؛ مرا و پدر و مادرت را شكر گوى كه سرانجام تو نزد من است‏.  
+
یکی از مهمترین حقوق والدین، تشکر از آنان است. تشکر از والدین در پایه ای از اهمیت است که [[قرآن کریم]] آن را در ردیف [[شکر|شکرگزاری]] از [[خداوند]] متعال بیان نموده: {{متن قرآن|«... أَنِ اشْکرْ لی‏ وَ لِوالِدَیک إِلَی الْمَصیرُ»}}<ref> سوره لقمان/آیه ۱۴.</ref>؛ مرا و پدر و مادرت را شکر گوى که سرانجام تو نزد من است‏.  
  
امام رضا علیه السلام در تبیین آیه فوق می فرماید: «خداوند به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است» <ref>الخصال ؛ ج‏1 ؛ ص156</ref>
+
[[امام رضا]] علیه السلام در تبیین آیه فوق می فرماید: «خداوند به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است».<ref>الخصال ؛ ج‏۱ ؛ ص۱۵۶</ref>
  
و در روایتی دیگر می فرمایند:« بر تو باد به طاعت کردن از پدر و نیکی و فروتنی و خضوع و بزرگ شمردن و احترام به او، و همیشه صدای خود را در حضور وی آهسته کن زیرا که پدر ریشه فرزند است و فرزند شاخه ای از او می باشد. اگر او نبود، خدا تو را مقدر نمی کرد و جاه و جان و اموال را در راه او نثار کن من روايت دارم كه: تو و مالت از پدرت است، جان و مال را از آن او دانسته، در دنيا بخوشى پيرو آنان باشيد و با حقشناسى، و پس از مردن برایشان دعاء كنيد و بر آنها رحمت خواهيد، زيرا روايت است كه هر كه پدرش را در زندگى او حقشناسى كند و پس از مردنش براش دعا نكند خدا او را عاق ناميده، استاد اخلاق خوب و مسائل دين، بجاى پدر است، و حق او را دارد، حق او را بشناسيد، بدان که حق مادر لازم ترین حقوق و واجب ترین آن است، زیرا او به گونه ای فرزند را حمل کرد که هیچ کس، دیگری را چنین حمل نمی کند؛ او با گوش، چشم و همه جوارح خود از فرزند مراقبت کرد در حالی که از این کارش شادمان و امیدوار بود؛ پس او فرزندش را با آن سختی که هیچ کس بر چنین سختی صبر نمی کند حمل کرد و راضی شد که خود گرسنه و فرزندش سیر باشد، خود تشنه و فرزندش سیراب باشد، خود برهنه و فرزندش پوشیده باشد و فرزند در سایه باشد، در حالی که خود در آفتاب به سر می برد، پس سپاسگزاری از مادر و نیکی به وی باید به اندازه این فداکاری او باشد، گرچه شما توان ادای کمترین حق او را ندارید، مگر به یاری خدا و خدای عزوجل حق او را قرین خود قرار دارد و فرمود: «مرا شکرگذار باش؛ مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی که بازگشت همگان به سوی من است»»<ref> بحار الأنوار (ط - بيروتج‏71، ص: 76</ref>
+
و در روایتی دیگر می فرماید: «بر تو باد به طاعت کردن از پدر و نیکی و فروتنی و خضوع و بزرگ شمردن و احترام به او، و همیشه صدای خود را در حضور وی آهسته کن زیرا که پدر ریشه فرزند است و فرزند شاخه ای از او می باشد. اگر او نبود، خدا تو را مقدر نمی کرد و جاه و جان و اموال را در راه او نثار کن؛ من روایت دارم که: تو و مالت از پدرت هستی، جان و مال را از آن او دانسته، در دنیا بخوشى پیرو آنان باشید و با حقشناسى، و پس از مردن برایشان دعا کنید و بر آنها رحمت خواهید، زیرا روایت است که هر که پدرش را در زندگى او حقشناسى کند و پس از مردنش برایش دعا نکند خدا او را عاق نامیده».<ref> بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۷۱، ص: ۷۶</ref>
 +
 
 +
امام رضا علیه السلام در ادامه همین حدیث شریف حق مادر بر بالاترین حقوق دانسته و می فرمایند: «بدان که حق مادر لازم ترین [[حقوق اسلامی|حقوق]] و واجب ترین آن است، زیرا او به گونه ای فرزند را حمل کرد که هیچ کس، دیگری را چنین حمل نمی کند؛ او با گوش، چشم و همه جوارح خود از فرزند مراقبت کرد در حالی که از این کارش شادمان و امیدوار بود؛ پس او فرزندش را با آن سختی که هیچ کس بر چنین سختی صبر نمی کند حمل کرد و راضی شد که خود گرسنه و فرزندش سیر باشد، خود تشنه و فرزندش سیراب باشد، خود برهنه و فرزندش پوشیده باشد و فرزندش در سایه باشد، در حالی که خود در آفتاب به سر می برد، پس سپاسگزاری از مادر و نیکی به وی باید به اندازه این فداکاری او باشد، گرچه شما توان ادای کمترین حق او را ندارید، مگر به یاری خدا، و خدای عزوجل حق او را قرین خود قرار دارد و فرمود: "مرا و پدر و مادرت را شکرگزار باش؛ مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی که بازگشت همگان به سوی من است"».<ref> بحار الأنوار (ط - بیروتج‏۷۱، ص: ۷۶</ref>
  
 
==تواضع نسبت به والدین==
 
==تواضع نسبت به والدین==
یکی از جلوه های ادب و تکریم والدین فروتنی در برابر ایشان است. قرآن کریم در ابن باره چنین سفارش می فرماید: {{متن قرآن|«وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّياني‏ صَغيراً »}}<ref> سوره اسراء/آیه 24.</ref>؛ و هميشه پر و بال تواضع و تكريم را با كمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، چنان كه پدر و مادر، مرا از كودكى (به مهربانى) بپروردند تو در حق آنها رحمت و مهربانى فرما
+
یکی از جلوه های [[ادب]] و تکریم والدین، [[تواضع|فروتنی]] در برابر ایشان است. [[قرآن کریم]] در این باره چنین سفارش می فرماید: {{متن قرآن|«وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کما رَبَّیانی‏ صَغیراً»}}<ref> سوره اسراء/آیه ۲۴.</ref>؛ و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، چنان که پدر و مادر، مرا از کودکى (به مهربانى) بپروردند تو در حق آنها رحمت و مهربانى فرما.
  
نیز از کمترین اظهار بیزاری و درشتگویی بر حذر داشته و می فرماید: {{متن قرآن|«...إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَريما »}}<ref> سوره اسراء/آیه 23.</ref> ...چنان كه هر دو آنها و يا يكى از آنها پير شدند، به آنها حتى كلمه اف نگوييد و يا بر سر آنها فرياد نكشيد و با آهنگى نرم و ملايم با آنها سخن گوييد.
+
همچنین از کمترین اظهار بیزاری و درشتگویی بر حذر داشته و می فرماید: {{متن قرآن|«...إِمَّا یبْلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریما»}}<ref> سوره اسراء/آیه ۲۳.</ref> ...چنانکه هر دو آنها و یا یکى از آنها پیر شدند، به آنها حتى کلمه اُفّ نگویید و یا بر سر آنها فریاد نکشید و با آهنگى نرم و ملایم با آنها سخن گویید.
  
واژه « أُفٍّ» در آیه کریمه نشان دهنده کمترین حالت بیزاری انسان از چیزی است. امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمودند: «اگر خداوند چيزى كمتر از «اُفّ» گفتن سراغ داشت، حتماً از آن نهى مى فرمود»؛<ref> الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص349.</ref>   
+
واژه « أُفٍّ» در آیه کریمه نشان دهنده کمترین حالت بیزاری انسان از چیزی است. [[امام صادق]] علیه السلام در [[تفسیر]] این آیه فرمودند: «اگر خداوند چیزى کمتر از «اُفّ» گفتن سراغ داشت، حتماً از آن نهى مى فرمود».<ref> الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۳۴۹.</ref>   
  
نیز در تبیین چگونگی رفتار متواضعانه در برابر والدین می فرمایند:«چشمهایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت را بلندتر از صدای آنها نکن دستهایت را بالای دستهای آنها مبر، و جلوتر از آنان راه مرو»<ref> الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص158.</ref>   
+
نیز در تبیین چگونگی رفتار متواضعانه در برابر والدین می فرمایند: «چشمهایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت را بلندتر از صدای آنها نکن، دستهایت را بالای دستهای آنها مبر، و جلوتر از آنان راه مرو».<ref> الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۸.</ref>   
 
==اطاعت از والدین==
 
==اطاعت از والدین==
از تکالیف بایسته فرزندان نسبت به والدین، اطاعت از ایشان است. پیامبر اکرم در این باره می فرماید: {{متن حدیث|« العبد المطیع لوالدیه و لربه فی اعلی علیین»}}؛<ref> نهج الفصاحة ؛ ص578.</ref> بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است
+
از تکالیف بایسته فرزندان نسبت به والدین، اطاعت از ایشان است. [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله در این باره می فرماید: {{متن حدیث|« العبد المطیع لوالدیه و لربه فی اعلی علیین»}}؛<ref> نهج الفصاحة ؛ ص۵۷۸.</ref> بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز [[قیامت]] در بالاترین جایگاه است.
  
البته باید دانست اطاعت از والدین اطاعتی مطلق و نامحدود نیست. قرآن کریم اهل ایمان از اطاعت والدین در اموری که توحیدشان را به شرک آلوده سازد منع فرموده است: {{متن قرآن|« وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بي‏ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفا...»}}<ref> سوره لقمان/آیه 15.</ref>؛ و اگر پدر و مادر تو را بر شرك به خدا كه آن را به حق نمى‏دانى وادار كنند در اين صورت ديگر آنها را اطاعت مكن و ليك در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن‏
+
البته باید دانست اطاعت از والدین اطاعتی مطلق و نامحدود نیست. قرآن کریم اهل ایمان را از اطاعت والدین در اموری که توحیدشان را به [[شرک]] آلوده سازد منع فرموده است: {{متن قرآن|«وَ إِنْ جاهَداک عَلى‏ أَنْ تُشْرِک بی‏ ما لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفا...»}}<ref> سوره لقمان/آیه ۱۵.</ref>؛ و اگر پدر و مادر تو را بر شرک به خدا که آن را به حق نمى ‏دانى وادار کنند در این صورت دیگر آنها را اطاعت مکن و لیک در دنیا با آنها به حسن خلق مصاحبت کن‏
 
==نیکی و احسان به والدین==
 
==نیکی و احسان به والدین==
چنانکه بیان شد احسان به والدین از دستورات اکید خداوند و پیشوایان دین است. تعابیر قرآن کریم و روایات در این خصوص فراوان و تا حدی شگفت انگیز است. در چهار آیه شریفه از قرآن کریم پس امر به توحید که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، احسان به والدین سفارش شده است. مانند آیه 23 از سوره اسراء که می فرماید: {{متن قرآن|« وَ قَضى‏ رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانا ...»}}<ref> سوره اسراء/آیه 23.</ref>؛ پروردگارت مقرر داشت كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.  
+
چنانکه بیان شد، [[احسان]] به والدین از دستورات اکید خداوند و پیشوایان دین است. تعابیر [[قرآن کریم]] و روایات در این خصوص فراوان و تا حدی شگفت انگیز است. در چهار آیه شریفه از قرآن کریم پس امر به [[توحید]] که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، احسان به والدین سفارش شده است. مانند آیه ۲۳ از [[سوره اسراء]] که می فرماید: {{متن قرآن|« وَ قَضى‏ رَبُّک أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْسانا ...»}}<ref> سوره اسراء/آیه ۲۳.</ref>؛ پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید.  
  
امام علی علیه السلام نیکی به والدین را از بزرگترین واجبات <ref> بر الوالدین اکبر فریضة؛ غرر الحكم و درر الكلم ؛ ص312 </ref> و از بهترین خصلتها <ref> بِرُّ الْوَالِدَیْنِ مِنْ أَکْرَمِ‏ الطِّبَاع؛ بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏74 ؛ ص212 </ref> دانسته اند. و در سخنی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: {{متن حدیث|« ...سِرْ سَنَتَيْنِ بَرَّ وَالِدَيْك ...»}}<ref> من لا يحضره الفقيه ؛ ج‏4 ؛ ص361.</ref>؛یعنی  دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکی کن. به عبارت دیگر اگر پدر و مادرت در فاصله دوری هستند شایسته است برای نیکی به آنان دو سال در سفر باشی تا به آنها برسی.   
+
[[امام علی]] علیه السلام نیکی به والدین را از بزرگترین واجبات (بِرّ الوالدین اکبر فریضة)<ref> غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص۳۱۲ </ref> و از بهترین خصلتها (بِرُّ الْوَالِدَیْنِ مِنْ أَکْرَمِ‏ الطِّبَاع)<ref> بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۷۴ ؛ ص۲۱۲ </ref> دانسته اند. و در سخنی از [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله آمده است: {{متن حدیث|«...سِرْ سَنَتَینِ بَرَّ وَالِدَیک ...»}}<ref> من لا یحضره الفقیه ؛ ج‏۴ ؛ ص۳۶۱.</ref>؛ دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکی کن. به عبارت دیگر اگر پدر و مادرت در فاصله دوری هستند شایسته است برای نیکی به آنان دو سال در سفر باشی تا به آنها برسی.   
  
باید دانست این وظیفه مهم اختصاص به والدین با ایمان ندارد. امام باقر علیه السلام در این رابطه فرمود: « در سه چیز خداوند متعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است:ادای امانت به مرد نیکوکار و فاسق،وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق، نیکی به پدر و مادر، نیکو کار باشند یا فاسق و لا ابالی».<ref> الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص162</ref>
+
باید دانست این وظیفه مهم اختصاص به والدین با [[ایمان]] ندارد. [[امام باقر]] علیه السلام در این رابطه فرمود: «در سه چیز خداوند متعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است: ادای [[امانت]] به مرد نیکوکار و فاسق، [[وفای به عهد]] و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق، نیکی به پدر و مادر، نیکو کار باشند یا فاسق».<ref> الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۶۲</ref>
  
===بر آورده کردن نیازهای والدین===
+
از مصادیق نیکی به والدین این است که انسان در برآورده شدن نیازهایشان بکوشد. امام صادق علیه السلام در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی احسان به والدین فرمودند: «احسان به پدر و مادر این است که رفتارت را با آنها نیکو کنی و مجبورشان نکنی تا چیزی که نیاز دارند از تو بخواهند».<ref> الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۷</ref> یعنی باید پیش از آنکه درخواست کنند حاجتشان را برآورده سازی.
از مصادیق نیکی به والدین این است که انسان در برآورده شدن نیازهایشان بکوشد. امام صادق علیه السلام در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی احسان به والدین فرمودند: «احسان به پدر و مادر اینست که رفتارت را با آنها نیکو کنی و مجبورشان نکنی تا چیزی که نیاز دارند از تو بخواهند»<ref> الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص157</ref>. یعنی باید پیش از آنکه درخواست کنند حاجتشان را برآورده سازی
 
===دعا کردن برای والدین===
 
از دیگر مصادیق احسان به والدین این است که فرزندان در حق آنان دعا کنند و از خداوند برای آنان طلب رحمت نمایند. قرآن کریم می فرماید: {{متن قرآن|« ... وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کما رَبَّیانی صَغیراً »}}<ref> سوره اسراء/آیه 24.</ref>؛ و بگو: اى پروردگار من، هم چنان كه مرا در خُردى پرورش دادند، بر آنها رحمت آور
 
  
و دعای ابراهیم علیه السلام در حق والدین خود را اینگونه بیان می کند:{{متن قرآن|« . رَبَّنَا اغْفِرْلِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ »}}<ref> سوره ابراهیم/آیه 41.</ref> پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و همه مؤمنان را در روزی که حساب برپا می شود، ببخش و بیامرز.
+
از دیگر مصادیق احسان به والدین این است که فرزندان در حق آنان [[دعا]] کنند و از خداوند برای آنان طلب رحمت نمایند. قرآن کریم می فرماید: {{متن قرآن|«... وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کما رَبَّیانی صَغیراً »}}<ref> سوره اسراء/آیه ۲۴.</ref>؛ و بگو: اى پروردگار من، همچنان که مرا در خُردى پرورش دادند، بر آنها رحمت آور. و دعای [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام در حق والدین خود را اینگونه بیان می کند: {{متن قرآن|«رَبَّنَا اغْفِرْلِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ»}}<ref> سوره ابراهیم/آیه ۴۱.</ref> پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و همه مؤمنان را در روزی که حساب برپا می شود، ببخش و بیامرز. و [[حضرت نوح]] علیه السلام نیز اینگونه در حق والدینش دعا می کند: {{متن قرآن|«رَبِّ اغْفِرْ لی‏ وَ لِوالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ...»}}<ref> سوره نوح/آیه ۲۸.</ref> اى پروردگار من، مرا و پدر و مادرم را و هر که را با ایمان به خانه من وارد شود و نیز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز.
  
و حضرت نوح نیز  اینگونه در حق والدینش دعا می کند: :{{متن قرآن|« رَبِّ اغْفِرْ لي‏ وَ لِوالِدَيَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ ...»}}<ref> سوره نوح/آیه 28.</ref> اى پروردگار من، مرا و پدر و مادرم را و هر كه را با ايمان به خانه من وارد شود و نيز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بيامرز.
+
احسان به والدین اختصاص به زمان حیات ایشان ندارد، بلکه فرزندان پس از وفات والدین نیز می توانند با [[زیارت اهل قبور|زیارت قبور]] آنان از پاداش بزرگ خداوند به اهل احسان بهره برند. رسول خدا می فرمایند: {{متن حدیث|«مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی کلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ کتِبَ بَرّاً.»}}<ref> بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۸۶ ؛ ص۳۵۹.</ref>؛ کسی که قبر پدر و مادر یا یکی از آندو را در هر [[جمعه]] یکبار زیارت کند خداوند او را می بخشد و او را نیکوکار می نویسد.
===زیارت قبور والدین و و نیابت از ایشان در خیرات===
 
احسان به والدین اختصاص به زمان حیات ایشان ندارد بلکه فرزندان پس از وفات والدین نیز می توانند با زیارت قبورشان از پاداش بزرگ خداوند به اهل احسان بهر برند. رسول خدا می فرمایند:{{متن حدیث |« مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَيْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِي كُلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ كُتِبَ بَرّاً.»}}<ref> بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏86 ؛ ص359.</ref> ؛کسی که قبر پدر و مادر یا یکی از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را می بخشد و او را نیکوکار می نویسد.
 
  
همچنین فرزندان می توانند با نیابت کردن از آنان در امور خیر در زمره احسان کنندگان به والدین قرار گیرند. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها نیکی کند، باین صورت که به نیت آنها نماز بخواند، صدقه بدهد، حج بجا بیاورد و روزه بگیرد، زیرا اگر چنین کند ثواب آنها به پدر و مادر می رسد و به خود شخص هم همانقدر ثواب داده می شود، به علاوه خداوند متعال به واسطه کارهای نیک و نماز او خیر زیادی به او عطا می کند».<ref> الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏2 ؛ ص159
+
همچنین فرزندان می توانند با نیابت کردن از آنان در امور خیر، در زمره احسان کنندگان به والدین قرار گیرند. امام صادق علیه السلام می فرماید: «چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها نیکی کند، باین صورت که به [[نیت]] آنها [[نماز]] بخواند، [[صدقه]] بدهد، [[حج]] بجا بیاورد و [[روزه]] بگیرد، زیرا اگر چنین کند [[ثواب]] آنها به پدر و مادر می رسد و به خود شخص هم همانقدر ثواب داده می شود، به علاوه خداوند متعال به واسطه کارهای نیک و نماز او خیر زیادی به او عطا می کند».<ref> الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۹
 
</ref>
 
</ref>
==آثار نیکی و احسان به والدین==
+
==آثار احسان به والدین==
احسان والدین آثار فراوانی در نیا و آخرت در پی دارد که به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:  
+
نیکی و [[احسان]] به والدین، آثار فراوانی در دنیا و [[آخرت]] در پی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:  
===احسان به والدین و افزایش عمر و روزی===
+
 
از اسباب جلب روزی و طول عمر نیکی به والدین است. رسول خدا در این باره فرمود: :{{متن حدیث |« مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُمَدَّ لَهُ فِي عُمُرِهِ وَ يُبْسَطَ رِزْقُهُ فَلْيَصِلْ أَبَوَيْهِ وَ لْيَصِلْ ذَا رَحِمِهِ.»}}<ref> بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏71 ؛ ص85.</ref> کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادر و خویشانش و صله رحم بجای آورد
+
'''افزایش عمر و روزی:'''
===آمرزش الهی===
+
 
امام سجاد(ع) فرمود:«مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم، آیا می توانم توبه کنم؟ رسول خدا(ص) فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو به او نیکی کن (تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: کاش مادرش زنده بود. <ref> الزهد ؛ النص ؛ ص35.</ref> یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می کرد، زودتر آمرزیده می شد.
+
از اسباب جلب [[رزق|روزی]] و طول عمر، نیکی به والدین است. [[رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) در این باره فرمود: {{متن حدیث|«مَنْ سَرَّهُ أَنْ یمَدَّ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ یبْسَطَ رِزْقُهُ فَلْیصِلْ أَبَوَیهِ وَ لْیصِلْ ذَا رَحِمِهِ»}}<ref> بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۷۱ ؛ ص۸۵.</ref> کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزی اش زیاد شود، نسبت به پدر و مادر و خویشانش [[صله رحم]] بجای آورد.
 +
 
 +
'''آمرزش الهی:'''
 +
 
 +
[[امام سجاد]] (علیه السلام) فرمود: «مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم، آیا می توانم [[توبه]] کنم؟ رسول خدا(ص) فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو به او نیکی کن (تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: کاش مادرش زنده بود.<ref> الزهد ؛ النص ؛ ص۳۵.</ref> یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می کرد، زودتر آمرزیده می شد.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 
==منابع==
 
==منابع==
 +
*قرآن کریم.
 +
*الخصال، شیخ صدوق، قم، چاپ: اول، ۱۳۶۲ش.
 +
*من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق.
 +
*الکافی، کلینى، تهران، اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.
 +
*بحار الأنوار، مجلسى، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.
 +
*جامع أحادیث الشیعة، آقا حسین بروجردى، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ ش.
 +
*غررالحکم و دررالکلم، تمیمى آمدى، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ ق.
 +
*مصباح الشریعة، منسوب به امام صادق علیه السلام، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
 +
*الزهد، حسین بن سعید اهوازى، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق.
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= متوسط
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
  
*قرآن کریم
+
[[رده:اخلاق اجتماعی]][[رده:اخلاق خانواده]]
*ابن بابويه، محمد بن على، الخصال - قم، چاپ: اول، 1362ش.
 
*كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
 
*مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
 
*بروجردى، آقا حسين، جامع أحاديث الشيعة، تهران، چاپ: اول، 1386 ش.
 
*تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحكم و درر الكلم - قم، چاپ: دوم، 1410 ق.
 
*منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم عليه السلام، مصباح الشريعة - بيروت، چاپ: اول، 1400ق.
 
*ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه - قم، چاپ: دوم، 1413 ق.
 
*كوفى اهوازى، حسين بن سعيد، الزهد - قم، چاپ: دوم، 1402ق.
 
 
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
 
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۶

احترام به والدین، از مهمترین آموزه‌های اخلاقی دین اسلام و از مؤثرترین عبادات در کسب رضای خداوند است. در آیات متعددی از قرآن کریم، پس امر به توحید که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، احسان به والدین سفارش شده است.

منزلت والدین

والدین مجرای فیض الهی هستند؛ بدین معنا که خلقت مادی انسان از طریق آنان صورت می گیرد. تربیت گری آنان پرتوی از ربوبیت خدا و مهربانی آنها نسبت به فرزندان جلوه ای از رحمت بی نهایت خداوند است. به همین دلیل حق شناسی، احسان و اطاعت از والدین، جلوه ای از حق خداوند بر انسان است «حَقَّ الْوَالِدَینِ مُشْتَقٌّ مِنْ حَقِّ اللَّهِ تَعَالَى»‏؛[۱] و از مهمترین آموزه های اخلاقی دین اسلام می باشد؛ تا آنجا که در چهار آیه از قرآن کریم، نخستین فرمان خداوند پس از امر به توحید و یکتاپرستی، سفارش نسبت به احسان به والدین است.[۲]

روایات نیز در بیان منزلت والای والدین فراوان است. در این روایات، رضایت والدین، از اسباب جلب رضایت خداوند و خشم آنان موجب غضب خداوند دانسته شده: «رِضَى‏ الرّبّ‏ فى‏ رِضَى‏ الوالدین و سَخَط الرّب فى سخط الوالدین»؛[۳] همچنین نگاه محبت آمیز به آنان از اثربخش ترین عبادات و نیکی به آنها نشانه حسن معرفت و تقرب انسان به خداوند دانسته شده است: «بِرُّ الْوَالِدَینِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللَّهِ تَعَالَى».[۴]

حق‌شناسی و تشکر از والدین

یکی از مهمترین حقوق والدین، تشکر از آنان است. تشکر از والدین در پایه ای از اهمیت است که قرآن کریم آن را در ردیف شکرگزاری از خداوند متعال بیان نموده: «... أَنِ اشْکرْ لی‏ وَ لِوالِدَیک إِلَی الْمَصیرُ»[۵]؛ مرا و پدر و مادرت را شکر گوى که سرانجام تو نزد من است‏.

امام رضا علیه السلام در تبیین آیه فوق می فرماید: «خداوند به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است».[۶]

و در روایتی دیگر می فرماید: «بر تو باد به طاعت کردن از پدر و نیکی و فروتنی و خضوع و بزرگ شمردن و احترام به او، و همیشه صدای خود را در حضور وی آهسته کن زیرا که پدر ریشه فرزند است و فرزند شاخه ای از او می باشد. اگر او نبود، خدا تو را مقدر نمی کرد و جاه و جان و اموال را در راه او نثار کن؛ من روایت دارم که: تو و مالت از پدرت هستی، جان و مال را از آن او دانسته، در دنیا بخوشى پیرو آنان باشید و با حقشناسى، و پس از مردن برایشان دعا کنید و بر آنها رحمت خواهید، زیرا روایت است که هر که پدرش را در زندگى او حقشناسى کند و پس از مردنش برایش دعا نکند خدا او را عاق نامیده».[۷]

امام رضا علیه السلام در ادامه همین حدیث شریف حق مادر بر بالاترین حقوق دانسته و می فرمایند: «بدان که حق مادر لازم ترین حقوق و واجب ترین آن است، زیرا او به گونه ای فرزند را حمل کرد که هیچ کس، دیگری را چنین حمل نمی کند؛ او با گوش، چشم و همه جوارح خود از فرزند مراقبت کرد در حالی که از این کارش شادمان و امیدوار بود؛ پس او فرزندش را با آن سختی که هیچ کس بر چنین سختی صبر نمی کند حمل کرد و راضی شد که خود گرسنه و فرزندش سیر باشد، خود تشنه و فرزندش سیراب باشد، خود برهنه و فرزندش پوشیده باشد و فرزندش در سایه باشد، در حالی که خود در آفتاب به سر می برد، پس سپاسگزاری از مادر و نیکی به وی باید به اندازه این فداکاری او باشد، گرچه شما توان ادای کمترین حق او را ندارید، مگر به یاری خدا، و خدای عزوجل حق او را قرین خود قرار دارد و فرمود: "مرا و پدر و مادرت را شکرگزار باش؛ مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی که بازگشت همگان به سوی من است"».[۸]

تواضع نسبت به والدین

یکی از جلوه های ادب و تکریم والدین، فروتنی در برابر ایشان است. قرآن کریم در این باره چنین سفارش می فرماید: «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کما رَبَّیانی‏ صَغیراً»[۹]؛ و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، چنان که پدر و مادر، مرا از کودکى (به مهربانى) بپروردند تو در حق آنها رحمت و مهربانى فرما.

همچنین از کمترین اظهار بیزاری و درشتگویی بر حذر داشته و می فرماید: «...إِمَّا یبْلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریما»[۱۰] ...چنانکه هر دو آنها و یا یکى از آنها پیر شدند، به آنها حتى کلمه اُفّ نگویید و یا بر سر آنها فریاد نکشید و با آهنگى نرم و ملایم با آنها سخن گویید.

واژه « أُفٍّ» در آیه کریمه نشان دهنده کمترین حالت بیزاری انسان از چیزی است. امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمودند: «اگر خداوند چیزى کمتر از «اُفّ» گفتن سراغ داشت، حتماً از آن نهى مى فرمود».[۱۱]

نیز در تبیین چگونگی رفتار متواضعانه در برابر والدین می فرمایند: «چشمهایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت را بلندتر از صدای آنها نکن، دستهایت را بالای دستهای آنها مبر، و جلوتر از آنان راه مرو».[۱۲]

اطاعت از والدین

از تکالیف بایسته فرزندان نسبت به والدین، اطاعت از ایشان است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این باره می فرماید: « العبد المطیع لوالدیه و لربه فی اعلی علیین»؛[۱۳] بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است.

البته باید دانست اطاعت از والدین اطاعتی مطلق و نامحدود نیست. قرآن کریم اهل ایمان را از اطاعت والدین در اموری که توحیدشان را به شرک آلوده سازد منع فرموده است: «وَ إِنْ جاهَداک عَلى‏ أَنْ تُشْرِک بی‏ ما لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفا...»[۱۴]؛ و اگر پدر و مادر تو را بر شرک به خدا که آن را به حق نمى ‏دانى وادار کنند در این صورت دیگر آنها را اطاعت مکن و لیک در دنیا با آنها به حسن خلق مصاحبت کن‏

نیکی و احسان به والدین

چنانکه بیان شد، احسان به والدین از دستورات اکید خداوند و پیشوایان دین است. تعابیر قرآن کریم و روایات در این خصوص فراوان و تا حدی شگفت انگیز است. در چهار آیه شریفه از قرآن کریم پس امر به توحید که اصل و اساس دعوت همه انبیاء الهی است، احسان به والدین سفارش شده است. مانند آیه ۲۳ از سوره اسراء که می فرماید: « وَ قَضى‏ رَبُّک أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْسانا ...»[۱۵]؛ پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید.

امام علی علیه السلام نیکی به والدین را از بزرگترین واجبات (بِرّ الوالدین اکبر فریضة)[۱۶] و از بهترین خصلتها (بِرُّ الْوَالِدَیْنِ مِنْ أَکْرَمِ‏ الطِّبَاع)[۱۷] دانسته اند. و در سخنی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: «...سِرْ سَنَتَینِ بَرَّ وَالِدَیک ...»[۱۸]؛ دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکی کن. به عبارت دیگر اگر پدر و مادرت در فاصله دوری هستند شایسته است برای نیکی به آنان دو سال در سفر باشی تا به آنها برسی.

باید دانست این وظیفه مهم اختصاص به والدین با ایمان ندارد. امام باقر علیه السلام در این رابطه فرمود: «در سه چیز خداوند متعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است: ادای امانت به مرد نیکوکار و فاسق، وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق، نیکی به پدر و مادر، نیکو کار باشند یا فاسق».[۱۹]

از مصادیق نیکی به والدین این است که انسان در برآورده شدن نیازهایشان بکوشد. امام صادق علیه السلام در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی احسان به والدین فرمودند: «احسان به پدر و مادر این است که رفتارت را با آنها نیکو کنی و مجبورشان نکنی تا چیزی که نیاز دارند از تو بخواهند».[۲۰] یعنی باید پیش از آنکه درخواست کنند حاجتشان را برآورده سازی.

از دیگر مصادیق احسان به والدین این است که فرزندان در حق آنان دعا کنند و از خداوند برای آنان طلب رحمت نمایند. قرآن کریم می فرماید: «... وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کما رَبَّیانی صَغیراً »[۲۱]؛ و بگو: اى پروردگار من، همچنان که مرا در خُردى پرورش دادند، بر آنها رحمت آور. و دعای حضرت ابراهیم علیه السلام در حق والدین خود را اینگونه بیان می کند: «رَبَّنَا اغْفِرْلِی وَ لِوالِدَی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسابُ»[۲۲] پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و همه مؤمنان را در روزی که حساب برپا می شود، ببخش و بیامرز. و حضرت نوح علیه السلام نیز اینگونه در حق والدینش دعا می کند: «رَبِّ اغْفِرْ لی‏ وَ لِوالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ...»[۲۳] اى پروردگار من، مرا و پدر و مادرم را و هر که را با ایمان به خانه من وارد شود و نیز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز.

احسان به والدین اختصاص به زمان حیات ایشان ندارد، بلکه فرزندان پس از وفات والدین نیز می توانند با زیارت قبور آنان از پاداش بزرگ خداوند به اهل احسان بهره برند. رسول خدا می فرمایند: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی کلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ کتِبَ بَرّاً.»[۲۴]؛ کسی که قبر پدر و مادر یا یکی از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را می بخشد و او را نیکوکار می نویسد.

همچنین فرزندان می توانند با نیابت کردن از آنان در امور خیر، در زمره احسان کنندگان به والدین قرار گیرند. امام صادق علیه السلام می فرماید: «چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها نیکی کند، باین صورت که به نیت آنها نماز بخواند، صدقه بدهد، حج بجا بیاورد و روزه بگیرد، زیرا اگر چنین کند ثواب آنها به پدر و مادر می رسد و به خود شخص هم همانقدر ثواب داده می شود، به علاوه خداوند متعال به واسطه کارهای نیک و نماز او خیر زیادی به او عطا می کند».[۲۵]

آثار احسان به والدین

نیکی و احسان به والدین، آثار فراوانی در دنیا و آخرت در پی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

افزایش عمر و روزی:

از اسباب جلب روزی و طول عمر، نیکی به والدین است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در این باره فرمود: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یمَدَّ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ یبْسَطَ رِزْقُهُ فَلْیصِلْ أَبَوَیهِ وَ لْیصِلْ ذَا رَحِمِهِ»[۲۶] کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزی اش زیاد شود، نسبت به پدر و مادر و خویشانش صله رحم بجای آورد.

آمرزش الهی:

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: «مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم، آیا می توانم توبه کنم؟ رسول خدا(ص) فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو به او نیکی کن (تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: کاش مادرش زنده بود.[۲۷] یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می کرد، زودتر آمرزیده می شد.

پانویس

  1. مصباح الشریعة، ص۷۰
  2. سوره بقره/ آیه ۸۳ ، سوره نساء/آیه ۳۶، سوره انعام/آیه ۱۵۱، سوره اسراء/آیه ۲۳
  3. جامع أحادیث الشیعة للبروجردی، ج‏۲۶ ، ص۸۸۶
  4. مصباح الشریعة، ص۷۰
  5. سوره لقمان/آیه ۱۴.
  6. الخصال ؛ ج‏۱ ؛ ص۱۵۶
  7. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۷۱، ص: ۷۶
  8. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۷۱، ص: ۷۶
  9. سوره اسراء/آیه ۲۴.
  10. سوره اسراء/آیه ۲۳.
  11. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۳۴۹.
  12. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۸.
  13. نهج الفصاحة ؛ ص۵۷۸.
  14. سوره لقمان/آیه ۱۵.
  15. سوره اسراء/آیه ۲۳.
  16. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص۳۱۲
  17. بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۷۴ ؛ ص۲۱۲
  18. من لا یحضره الفقیه ؛ ج‏۴ ؛ ص۳۶۱.
  19. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۶۲
  20. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۷
  21. سوره اسراء/آیه ۲۴.
  22. سوره ابراهیم/آیه ۴۱.
  23. سوره نوح/آیه ۲۸.
  24. بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۸۶ ؛ ص۳۵۹.
  25. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۵۹
  26. بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۷۱ ؛ ص۸۵.
  27. الزهد ؛ النص ؛ ص۳۵.

منابع

  • قرآن کریم.
  • الخصال، شیخ صدوق، قم، چاپ: اول، ۱۳۶۲ش.
  • من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق.
  • الکافی، کلینى، تهران، اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.
  • بحار الأنوار، مجلسى، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.
  • جامع أحادیث الشیعة، آقا حسین بروجردى، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ ش.
  • غررالحکم و دررالکلم، تمیمى آمدى، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ ق.
  • مصباح الشریعة، منسوب به امام صادق علیه السلام، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
  • الزهد، حسین بن سعید اهوازى، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق.