احمد بن علی نجاشی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
احمد بن علی نجاشی از اساتید و بنیان‌گذاران «علم رجال» است كه در اواخر قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم می‌زیست. متأسفانه از جزئیات زندگی‌اش همچون زادگاه، سفرها و... اطلاع دقیقی كه نگاشته خود وی یا معاصرانش باشد در دست نیست. و آنچه درباره زندگی او نوشته شده است با استفاده از شواهد و قراین و با توجه به آثاری كه از او به یادگار مانده است، تنظیم گردیده است.
+
«احمد بن علی نجاشی» از اساتید و بنیان‌گذاران «علم رجال» است كه در اواخر قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم می‌زیست.  
  
==ولادت==
+
<br />
نجاشى در سال‌372 هجرى در شهركوفه به دنيا آمد. پدر او نيز از محدثين و بزرگان شيعه است.
 
  
==کنیه های نجاشی==
+
==ولادت و خاندان‌==
برای احمد نجاشی دو كنیه «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد <ref> بنابر تحقیقی که در کتاب "بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه " تالیف محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژادشده است هر دو کنیه برای او صحت دارد. رجوع شود به [http://lib.eshia.ir/27355/1/26 اینجا]</ref>
+
احمد بن علی نجاشی در سال‌ 372 هجرى در شهر [[كوفه]] به دنيا آمد. پدر او نيز از محدثين و بزرگان [[شيعه]] است. برای احمد نجاشی دو [[كنیه]] «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد.<ref> بنابر تحقیقی که در کتاب "بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه" تالیف محمدکاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد شده است، هر دو کنیه برای او صحت دارد. رجوع شود به [http://lib.eshia.ir/27355/1/26 اینجا]</ref>
  
==خاندان‌==
+
نجاشى اهل كوفه و اسدى است و چنان كه خود ذكر كرده نسبش به عدنان مى‌رسد. خاندان او «آل ابى السمال»، از بزرگان كوفه بوده‌اند و از گذشته همواره مورد تكريم و احترام مردم قرار داشته‌اند. یكی از نیاكان نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت، بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] عليه السلام نوشت و امام عليه السلام در جواب، «رساله اهوازيه» را براى او نوشته است.  
نجاشى اهل كوفه و اسدى است و چنان كه خود ذكر كرده نسبش به عدنان مى‌رسد. خاندان او« آل ابى السمال»، از بزرگان كوفه بوده‌اند و از گذشته همواره مورد تكريم و احترام مردم قرار داشته‌اند. یكی از نیاكان نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به امام صادق عليه السلام نوشته و امام عليه السلام در جواب،«رساله اهوازيه» را براى او نوشته است.  
 
  
 
==سفرها==
 
==سفرها==
احمد بن على نجاشى بيشتر عمر خويش را در بغداد گذراند و تنها در چند مورد مسافرت نموده و از بغداد خارج شد كه بيشتر براى زيارت عتبات عاليات بوده است.
+
احمد بن على نجاشى بيشتر عمر خويش را در [[بغداد]] گذراند و تنها در چند مورد مسافرت نموده و از بغداد خارج شد كه بيشتر براى [[زيارت]] [[عتبات عالیات|عتبات عاليات]] بوده است.
  
از جمله سفرهاى او مى‌توان به سفر او در سال‌400 هجرى به نجف اشرف اشاره نمود، كه مدتى نيز در جوار امير المؤمنين عليه السلام باقى ماند. سفرى نيز به سامراء داشته و به زيارت عسكريين عليهما السلام مشرف شده است. البته چند بار هم به وطن اصلى خويش، كوفه، مراجعت نموده و در آنجا حديث شنيده و اجازه گرفته يا اجازه داده است.
+
از جمله سفرهاى او مى‌توان به سفر او در سال‌ 400 هجرى به [[نجف اشرف]] اشاره نمود، كه مدتى نيز در جوار [[امیرالمومنین|اميرالمؤمنين]] عليه السلام باقى ماند. سفرى نيز به [[سامراء]] داشته و به زيارت [[حرم عسکریین|عسكريين]] عليهما السلام مشرف شده است. البته چند بار هم به وطن اصلى خويش، [[كوفه]]، مراجعت نموده و در آنجا [[حديث]] شنيده و [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] گرفته يا اجازه داده است.
  
 
==اساتيد و مشايخ‌==
 
==اساتيد و مشايخ‌==
  
نجاشى- عليه الرحمة - از تعداد زيادى از بزرگان روايت شنيده و روايت نقل كرده است. از جمله اساتيد او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:
+
نجاشى از تعداد زيادى از بزرگان روايت شنيده و روايت نقل كرده است. از جمله اساتيد او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:
  
# پدرش على بن احمد نجاشى
+
*پدرش، على بن احمد نجاشى
# شيخ مفيد (متوفى 413 هجرى)  
+
*[[شيخ مفيد]] (م 413 هجرى)؛ نجاشی در محضر «[[شیخ مفید]]» که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی از اندوخته‌های علمی‌اش بهره برد. بیشتر كتاب‌های [[جعفر بن محمد قولویه]] ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.<ref> رجال النجاشی، ج 1، ص 121 و 153 و 154 و 306.</ref>
# احمد بن عبد الواحد بزاز، معروف به ابن حاشر (متوفى 423 هجرى)  
+
*[[سید مرتضی]]؛ پس از درگذشت شیخ مفید، زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او نیز بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در كتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌كند، ولی به فرموده [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|محقق خوانساری]]، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.<ref> روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، اسماعیلیان، قم، ج1، ص63.</ref> خود نجاشی نقل می کند هنگامی که سید مرتضی در [[ربیع الاول]] سال 436 ق. در شهر [[بغداد]] وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با كمك ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و [[سلار دیلمی|سلار بن عبدالعزیز]]، غسل داده است.<ref> رجال النجاشی، ج2، ص 104، خلاصه، ص46.</ref>
# احمد بن على سيرافى  
+
*احمد بن عبدالواحد بزاز، معروف به ابن حاشر (م 423 هجرى)
# ابن غضائرى، حسين بن عبيدالله و فرزندش احمد بن حسين  
+
*احمد بن على سيرافى
# هارون بن موسى تلعكبرى و فرزندش ابوجعفر بن هارون  
+
*حسين بن عبيدالله بن غضائرى، و فرزندش [[ابن غضائری|احمد بن حسين غضائرى]]
# احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جندى
+
*[[هارون بن موسی تلعکبری]] و فرزندش ابوجعفر بن هارون
 +
*احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جُندى
  
===استفاده از محضر شیخ مفید و سید مرتضی===
+
==شاگردان‌ ==
  
محمد بن محمد بن نعمان معروف به  یا «ابن معلم» پیشوا و استاد علمای شیعه است كه  تمام كسانی كه بعد از او آمدند از محضرش و از آثار ماندگارش بهره‌ها بردند. حدود دویست كتاب و اثر ماندنی در موضوعات مختلف اسلامی، از این فقیه و محقق ژرف‌نگر به جای مانده است كه به منزله دائره المعارف بزرگ اسلامی و شیعی محسوب می‌شود.
+
از جمله شاگردان مشهور نجاشی می توان افراد زیر را نام برد:
  
نجاشی در محضر «[[شیخ مفید]]» که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی زانو زد و از اندوخته‌های علمی‌اش خوشه‌ها برچید. بیشتر كتاب‌های جعفر بن محمد قولویه ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.<ref> رجال النجاشی، ج 1، ص 121 و 153 و 154 و 306.</ref> وی سرانجام در شب جمعه آخر ماه مبارك [[رمضان]] سال 413 ق. استادش را از دست داد و ارتحال استاد بزرگی چون شیخ مفید برای او بسیار سنگین بود.
+
*شيخ الطائفة، [[شيخ طوسى]]
 +
*شيخ ابوالحسن صهرشتى
 +
*سيد عمادالدين بن معبد حسنى مروزى‌
  
پس از درگذشت [[شیخ مفید]] رحمه الله علیه زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی رحمه الله علیه منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در كتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌كند، ولی به فرموده محقق خوانساری، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.<ref> روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، اسماعیلیان، قم، ج1، ص63.</ref>
+
==آثار و تألیفات==
  
خود نجاشی نقل می کند که به هنگامی که سید مرتضی در [[ربیع الاول]] سال 436 ق در شهر [[بغداد]] وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با كمك ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و سلار بن عبدالعزیز، غسل داده است. <ref> رجال النجاشی، ج2، ص 104، خلاصه، ص46.</ref>
+
[[رجال نجاشی (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعه]]؛ معروف به «رجال نجاشی» از گرانبهاترین آثار [[شیعه|شیعی]] در [[علم رجال]] است كه در بین چهار كتاب اصلی علم رجال درخشندگی خاصی دارد.
 
 
==شاگردان‌ نجاشی==
 
 
 
از جمله شاگردان مشهور او می توان افراد زیر را نام برد:
 
 
 
# شيخ الطائفة، شيخ طوسى
 
# شيخ ابوالحسن صهرشتى
 
# سيد عمادالدين بن معبد حسنى مروزى‌
 
 
 
==وفات‌==
 
 
 
احمد بن على نجاشى، پس از 78 سال زندگى پربركت در سال ‌450 هجرى (ده سال قبل از شيخ طوسى) در مطيرآباد، از نواحى ‌سامراء دار فانى را وداع گفت.
 
 
 
اولين كسيكه به تاريخ و محل وفات او اشاره كرده علامه حلى (متوفى 726 هجرى) در «خلاصه» است و قبل از او هيچ اشاره‌اى در منابع شيعه و سنى به تاريخ وفات نجاشى ديده نمى‌شود.
 
 
 
==آثار==
 
===[[رجال نجاشی]]===
 
 
 
«[[رجال نجاشی]]» از گرانبهاترین آثار شیعی در فن علم رجال است كه در بین چهار كتاب اصلی علم رجال درخشندگی خاصی دارد؛ نظیر درخشش كتاب «كافی» در بین چهار كتاب حدیثی.
 
  
 
نجاشی این گنجینه و اثر ماندگارش را در زمان حیات استادش سید مرتضی رحمه الله علیه و پس از تألیف كتاب‌های [[شیخ طوسی]] در این زمینه، نوشته است. گویا سید مرتضی در یكی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان كه [[شیعه]] را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌كردند و مورد استفاده قرار می‌دادند، اظهار ناراحتی می‌كند و همین مسأله سبب می‌شود كه نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی كند.
 
نجاشی این گنجینه و اثر ماندگارش را در زمان حیات استادش سید مرتضی رحمه الله علیه و پس از تألیف كتاب‌های [[شیخ طوسی]] در این زمینه، نوشته است. گویا سید مرتضی در یكی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان كه [[شیعه]] را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌كردند و مورد استفاده قرار می‌دادند، اظهار ناراحتی می‌كند و همین مسأله سبب می‌شود كه نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی كند.
سطر ۶۴: سطر ۴۶:
 
نجاشی غیر از اثر مشهورش كتاب‌های دیگری به رشته تحریر درآورد ولی متأسفانه نشر نگردیده و در دسترس نیست حتی به نسخه‌های خطی آن‌ها نیز تا به حال آگاهی نیافته‌اند. نجاشی آن جا كه شرح حالش را یادآور شده آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:
 
نجاشی غیر از اثر مشهورش كتاب‌های دیگری به رشته تحریر درآورد ولی متأسفانه نشر نگردیده و در دسترس نیست حتی به نسخه‌های خطی آن‌ها نیز تا به حال آگاهی نیافته‌اند. نجاشی آن جا كه شرح حالش را یادآور شده آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:
  
# «الجمعه»: این كتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز جمعه است.
+
#«الجمعه»: این كتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز جمعه است.
# «الكوفه»: در معرفی آثار و اماكن تاریخی شهر [[كوفه]] و نیز فضیلت آن‌ها است.
+
#«الكوفه»: در معرفی آثار و اماكن تاریخی شهر [[كوفه]] و نیز فضیلت آن‌ها است.
# «انساب بنی نضر بن قُعین»: در این كتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌كند.
+
#«انساب بنی نضر بن قُعین»: در این كتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌كند.
# «مختصر الانوار و مواضع النجوم».<ref> همان، ج 1، ص 254.</ref>
+
#«مختصر الانوار و مواضع النجوم».<ref> همان، ج 1، ص 254.</ref>
 +
 
 +
==وفات‌==
 +
احمد بن على نجاشى، پس از 78 سال زندگى پربركت، در سال ‌450 هجرى (ده سال قبل از شيخ طوسى) در مطيرآباد، از نواحى ‌[[سامراء]] دار فانى را وداع گفت. اولين كسيكه به تاريخ و محل وفات او اشاره كرده [[علامه حلى]] (متوفى 726 هجرى) در «خلاصه» است و قبل از او هيچ اشاره‌اى در منابع شيعه و سنى به تاريخ وفات نجاشى ديده نمى‌شود.
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
+
 
* محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه  
+
*مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
* تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد 1، زندگی نامه "نجاشی" از محمدحسن اماني
+
*محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه
 +
*تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد 1، زندگی نامه "نجاشی" از محمدحسن اماني
  
 
==پیوندها==
 
==پیوندها==
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64723&scope=Ky5gh7Uu5KjtNqRsFlJaB5_Vm4mpRFUb&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
+
 
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36209&scope=Ky5gh7Uu5KharHT138v4sSrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64723&scope=Ky5gh7Uu5KjtNqRsFlJaB5_Vm4mpRFUb&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36382&scope=Ky5gh7Uu5Kj03VTpuiCo_oZif6-q0_jc&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 3]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36209&scope=Ky5gh7Uu5KharHT138v4sSrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34824&scope=Ky5gh7Uu5Kiopzs6p83PI4JAqq-E7mlW&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true نجاشي راوي شناسي بزرگ]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36382&scope=Ky5gh7Uu5Kj03VTpuiCo_oZif6-q0_jc&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 3]'''
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=61189&scope=Ky5gh7Uu5KjeSpDDK86bpyrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب رجال النجاشي]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34824&scope=Ky5gh7Uu5Kiopzs6p83PI4JAqq-E7mlW&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true نجاشي راوي شناسي بزرگ]'''
 +
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=61189&scope=Ky5gh7Uu5KjeSpDDK86bpyrpn6EbS__B&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب رجال النجاشي]'''
  
 
[[رده:علمای قرن پنجم]]
 
[[رده:علمای قرن پنجم]]
 
[[رده:رجالیون]]
 
[[رده:رجالیون]]

نسخهٔ ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۰

«احمد بن علی نجاشی» از اساتید و بنیان‌گذاران «علم رجال» است كه در اواخر قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم می‌زیست.


ولادت و خاندان‌

احمد بن علی نجاشی در سال‌ 372 هجرى در شهر كوفه به دنيا آمد. پدر او نيز از محدثين و بزرگان شيعه است. برای احمد نجاشی دو كنیه «ابوالحسین» و «ابوالعباس» در منابع شهرت دارد.[۱]

نجاشى اهل كوفه و اسدى است و چنان كه خود ذكر كرده نسبش به عدنان مى‌رسد. خاندان او «آل ابى السمال»، از بزرگان كوفه بوده‌اند و از گذشته همواره مورد تكريم و احترام مردم قرار داشته‌اند. یكی از نیاكان نجاشی به نام «عبدالله» والی اهواز بود و به نجاشی شهرت داشت، بدین سبب او نیز به لقب «نجاشی» مشهور گشت. عبدالله نجاشی نامه‌ اى به امام صادق عليه السلام نوشت و امام عليه السلام در جواب، «رساله اهوازيه» را براى او نوشته است.

سفرها

احمد بن على نجاشى بيشتر عمر خويش را در بغداد گذراند و تنها در چند مورد مسافرت نموده و از بغداد خارج شد كه بيشتر براى زيارت عتبات عاليات بوده است.

از جمله سفرهاى او مى‌توان به سفر او در سال‌ 400 هجرى به نجف اشرف اشاره نمود، كه مدتى نيز در جوار اميرالمؤمنين عليه السلام باقى ماند. سفرى نيز به سامراء داشته و به زيارت عسكريين عليهما السلام مشرف شده است. البته چند بار هم به وطن اصلى خويش، كوفه، مراجعت نموده و در آنجا حديث شنيده و اجازه گرفته يا اجازه داده است.

اساتيد و مشايخ‌

نجاشى از تعداد زيادى از بزرگان روايت شنيده و روايت نقل كرده است. از جمله اساتيد او مى‌توان به افراد زیر اشاره نمود:

  • پدرش، على بن احمد نجاشى
  • شيخ مفيد (م 413 هجرى)؛ نجاشی در محضر «شیخ مفید» که در زمان خود زعامت شیعیان به او منتهی گردید، سالیان متمادی از اندوخته‌های علمی‌اش بهره برد. بیشتر كتاب‌های جعفر بن محمد قولویه ـ استاد شیخ مفید ـ و شماری دیگر را نزد او خوانده است.[۲]
  • سید مرتضی؛ پس از درگذشت شیخ مفید، زعامت و پیشوایی شیعیان به سید مرتضی منتقل شد؛ نجاشی سالیان دراز در درس سید مرتضی حاضر شد و از دانش‌ او نیز بهره برد. او گرچه از سید مرتضی در كتاب ارزشمندش روایتی نقل نمی‌كند، ولی به فرموده محقق خوانساری، در نزد سید مرتضی بیشترین درس را خوانده است.[۳] خود نجاشی نقل می کند هنگامی که سید مرتضی در ربیع الاول سال 436 ق. در شهر بغداد وفات نمود، وی بدن مطهر استادش را با كمك ابوالعلی محمد بن حسن جعفری و سلار بن عبدالعزیز، غسل داده است.[۴]
  • احمد بن عبدالواحد بزاز، معروف به ابن حاشر (م 423 هجرى)
  • احمد بن على سيرافى
  • حسين بن عبيدالله بن غضائرى، و فرزندش احمد بن حسين غضائرى
  • هارون بن موسی تلعکبری و فرزندش ابوجعفر بن هارون
  • احمد بن محمد بن عمران، معروف به ابن جُندى

شاگردان‌

از جمله شاگردان مشهور نجاشی می توان افراد زیر را نام برد:

  • شيخ الطائفة، شيخ طوسى
  • شيخ ابوالحسن صهرشتى
  • سيد عمادالدين بن معبد حسنى مروزى‌

آثار و تألیفات

فهرست اسماء مصنفی الشیعه؛ معروف به «رجال نجاشی» از گرانبهاترین آثار شیعی در علم رجال است كه در بین چهار كتاب اصلی علم رجال درخشندگی خاصی دارد.

نجاشی این گنجینه و اثر ماندگارش را در زمان حیات استادش سید مرتضی رحمه الله علیه و پس از تألیف كتاب‌های شیخ طوسی در این زمینه، نوشته است. گویا سید مرتضی در یكی از جلسات درس، از سخن آن دسته از مخالفان كه شیعه را به نداشتن آثار و سابقه علمی سرزنش می‌كردند و مورد استفاده قرار می‌دادند، اظهار ناراحتی می‌كند و همین مسأله سبب می‌شود كه نجاشی با تصمیم و اراده جدی دست به تحقیق زند و دانشوران شیعی و آثار ارزشمند آنان را معرفی كند.

بنابراین كتاب وی حاوی نام 1270 فرزانه از محدثان و علمای شیعی است كه در بیشتر موارد، سلسله سند از نجاشی تا راوی و شخصیتی كه به معرفی و آثار او پرداخته، ذكر شده است. آن طور كه از سخن خود نجاشی برمی‌آید نام این كتاب «فهرس اسماء مصنفی الشیعه» است كه در آن به شناساندن آثار، كنیه، القاب، نیاكان و محل سكونت و زندگی علمای بزرگ پرداخته است. از این رو نام این مجموعه گرانسنگ «فهرست» معروف به «رجال النجاشی» است كه بر روی جلدهای چاپ شده آن مزین است. نجاشی این كتاب را در دو جزء تهیه و تنظیم كرده و به همان ترتیبی كه خود صورت داده است بارها منتشر شده است.[۵]

دیگر آثار

نجاشی غیر از اثر مشهورش كتاب‌های دیگری به رشته تحریر درآورد ولی متأسفانه نشر نگردیده و در دسترس نیست حتی به نسخه‌های خطی آن‌ها نیز تا به حال آگاهی نیافته‌اند. نجاشی آن جا كه شرح حالش را یادآور شده آثار زیر را از نوشته‌های خویش شمرده است:

  1. «الجمعه»: این كتاب درباره وظایف و اعمال عبادی در روز جمعه است.
  2. «الكوفه»: در معرفی آثار و اماكن تاریخی شهر كوفه و نیز فضیلت آن‌ها است.
  3. «انساب بنی نضر بن قُعین»: در این كتاب خاندان بنی نضر بن قعین را معرفی می‌كند.
  4. «مختصر الانوار و مواضع النجوم».[۶]

وفات‌

احمد بن على نجاشى، پس از 78 سال زندگى پربركت، در سال ‌450 هجرى (ده سال قبل از شيخ طوسى) در مطيرآباد، از نواحى ‌سامراء دار فانى را وداع گفت. اولين كسيكه به تاريخ و محل وفات او اشاره كرده علامه حلى (متوفى 726 هجرى) در «خلاصه» است و قبل از او هيچ اشاره‌اى در منابع شيعه و سنى به تاريخ وفات نجاشى ديده نمى‌شود.

پانویس

  1. بنابر تحقیقی که در کتاب "بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه" تالیف محمدکاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد شده است، هر دو کنیه برای او صحت دارد. رجوع شود به اینجا
  2. رجال النجاشی، ج 1، ص 121 و 153 و 154 و 306.
  3. روضات الجنات، محمدباقر خوانساری، اسماعیلیان، قم، ج1، ص63.
  4. رجال النجاشی، ج2، ص 104، خلاصه، ص46.
  5. این اثر ماندگار تاكنون بارها چاپ شده كه جدیدترین چاپ آن با تحقیق محمدجواد نائینی، زیر نظر استاد جعفر سبحانی، در سال 1408 ق در بیروت به زیور طبع آراسته گردیده است.
  6. همان، ج 1، ص 254.

منابع

  • مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
  • محمد کاظم رحمان ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شيعه
  • تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد 1، زندگی نامه "نجاشی" از محمدحسن اماني

پیوندها