فتال نیشابوری: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''«محمد بن حسن نیشابوری»''' معروف به '''«فتّال نیشابوری»''' (م، ۵۰۸ ق)، فقیه، مفسر، | + | '''«محمد بن حسن نیشابوری»''' معروف به '''«فتّال نیشابوری»''' (م، ۵۰۸ ق)، فقیه، متکلم، مفسر، محدث و واعظ نامدار [[شیعه]] در قرن پنجم و ششم قمری است. او در امر [[خطابه]] و وعظ و منبر سرآمد بوده و خطابه از جمله تخصص‌های او به شمار می‌آید. فتال نیشابوری در جلسات سخنرانى، در مقابل دشمنان مذهب شیعه ایستادگى فراوان کرد و حتّى در کتاب خود «[[روضة الواعظین و تبصرة المتعظین (کتاب)|روضة الواعظین]]» به دفاع از تشیع برخاست و سرانجام در همین راه به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید. |
| − | + | {{شناسنامه عالم | |
| + | ||نام کامل = محمد بن حسن فتال نیشابوری | ||
| + | ||تصویر= | ||
| + | ||زادروز = | ||
| + | |زادگاه = نیشابور | ||
| + | |وفات = ۵۰۸ قمری | ||
| + | |مدفن = نیشابور | ||
| + | |اساتید = حسن بن علی نیشابوری، [[شیخ طوسی]]، [[سید مرتضی]]،عبدالجبار بن عبدالله،... | ||
| + | |شاگردان = [[ابن شهر آشوب|ابن شهرآشوب مازندرانی]]، علی بن حسن بن عبدالله نیشابوری،... | ||
| + | |آثار = [[روضة الواعظین و تبصرة المتعظین (کتاب)|روضة الواعظین و تبصرة المتعظین]]، التنویر فی معانی التفسیر، مونس الحزین،... | ||
| + | }} | ||
==ولادت و خاندان== | ==ولادت و خاندان== | ||
| − | ابوعلی، محمد بن حسن بن علی بن احمد، در نیشابور به دنیا آمد و دارای عمر طولانی بوده است؛ اما تاریخ ولادت او معلوم نیست. پدرش حسن از استادان فتال بوده است. گاهی او را به پدرش و گاهی به جدش، احمد و گاهی به پدر پدربزرگش نسبت داده‌اند، که همگی از بزرگان علم و ادب بوده‌اند و البته این جور نسبت، امری شایع بود. مثل [[سید بن طاووس]] و [[ابن شهر آشوب]] که منسوب به پدربزرگ خود هستند. بعضی گمان کرده‌اند که محمد بن حسن و محمد بن احمد یا محمد بن علی چند نفرند.<ref> الذریعه، ج ۱۱، ص | + | ابوعلی، محمد بن حسن بن علی بن احمد، در نیشابور به دنیا آمد و دارای عمر طولانی بوده است؛ اما تاریخ ولادت او معلوم نیست و ظاهرا قبل از سال ۴۲۵ قمری متولد شده است. پدرش حسن بن علی از استادان فتال بوده است. گاهی او را به پدرش و گاهی به جدش، احمد و گاهی به پدر پدربزرگش نسبت داده‌اند، که همگی از بزرگان علم و ادب بوده‌اند و البته این جور نسبت، امری شایع بود.<ref>مثل [[سید بن طاووس]] و [[ابن شهر آشوب]] که منسوب به پدربزرگ خود هستند. </ref> بعضی گمان کرده‌اند که محمد بن حسن و محمد بن احمد یا محمد بن علی چند نفرند.<ref> الذریعه، ج ۱۱، ص ۳۰۵؛ اعیان الشیعه، ج ۸، ص ۳۹۱؛ معالم العلماء، ص ۱۱۶.</ref> |
| − | از جمله القاب نیشابوری، ابن الفارسی و فتّال و [[کنیه]] او ابوعلی و ابوجعفر است. از لقب «ابن الفارسی» معلوم می‌شود که او از نژاد [[ایران|ایرانی]] است. فتال یکی از اسم‌های بلبل است و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش‌صوتی و لطافت زبانی است که در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است.<ref> | + | از جمله القاب نیشابوری، ابن الفارسی و فتّال و [[کنیه]] او ابوعلی و ابوجعفر است. از لقب «ابن الفارسی» معلوم می‌شود که او از نژاد [[ایران|ایرانی]] است. فتال یکی از اسم‌های بلبل است و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش‌صوتی و لطافت زبانی است که در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است.<ref> ریاض العلما، ج ۵، ص ۷۵؛ ریحانه الادب، ج ۴، ص ۲۹۱.</ref> |
==استادان و شاگردان== | ==استادان و شاگردان== | ||
| سطر ۱۴: | سطر ۲۴: | ||
*حسن بن علی نیشابوری (پدرش) | *حسن بن علی نیشابوری (پدرش) | ||
| − | *[[شیخ طوسی]] | + | *[[شیخ طوسی]]؛ ابن شهرآشوب تصریح مى کند که «یروى من الشیخ بلا واسطه قرائة و سماعاً و مناولة و اجازة باکثر کتبه و روایاته». |
| − | *[[سید مرتضی]]<ref>از سید مرتضی به واسطه پدرش روایت نقل می‌کند.</ref> | + | *[[سید مرتضی]]<ref>از سید مرتضی به واسطه پدرش روایت نقل می‌کند.</ref>؛ وى در سفرى با پدرش به بغداد رفته و چند ماه از محضر سیّد مرتضى بهره برده است. |
*عبدالجبار بن عبدالله | *عبدالجبار بن عبدالله | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۳۵: | ||
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| − | فتال نیشابوری | + | مهمترین آثار فتال نیشابوری عبارتند از: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | # [[روضة الواعظین و تبصرة المتعظین (کتاب)|روضة الواعظین و تبصرة المتعظین]]؛ فتال در مورد این کتاب می‌گوید: «در ایام جوانی مجالس وعظ و [[موعظه]] زیاد برایم اتفاق می‌افتاد که مردم در آن مجالس از من، از [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] سوال می‌کردند و من جواب می‌دادم. از من موعظه طلب می‌کردند و از آداب سوال می‌نمودند و من برای جواب‌گویی به کتاب‌های اصحاب مراجع می‌کردم. کتابی جامع که مشتمل بر این مطالب باشد نیافتم، پس به کتاب‌های مختلف رجوع کردم و مطالب زیادی را برداشت نمودم. به فکرم رسید همه این‌ها را جمع کنم که مشتمل باشد بر بعض کلمات خداوند و اخبار [[ائمه اطهار|ائمه]] معصومین علیهم‌السلام. پس آنها را ذکر کردم و نام کتاب را روضة الواعظین و تبصرة المتعظین نامیدم که در جمع‌آوری آن خیلی زحمت کشیدم و خیلی هم خسته شدم. [[سند حدیث|اسناد]] احادیث را حذف کردم؛ زیرا [[احادیث]] مشهور است، لذا نیازی ندیدم که سندها را ذکر کنم». | |
| + | # التنویر فی معانی التفسیر؛ فتّال در تفسیر خود، از [[التبیان (کتاب)|تفسیر تبیان]] و [[مجمع البیان]] استفاده کرده امّا متأسفانه از این کتاب هیچ نشانى در دست نیست و ظاهراً از بین رفته است. وى در این [[تفسیر]] به مباحث کلامى فراوانى مى پردازد و در دفاع از مذهب حقه [[تشیع|تشیّع]]، مطالبى را نقل مى کند. | ||
| + | # مونس الحزین؛ کتابى دیگر به نام «مونس الحزین» هم از آثار فتّال شمرده شده است. | ||
==ویژگی‌های علمی و اخلاقی== | ==ویژگی‌های علمی و اخلاقی== | ||
| − | + | درباره شیخ فتال نیشابوری گفته‌اند: متکلم جلیل القدر، واعظ [[فقیه]]، زاهد و پرهیزکار که از [[تواضع]] بالایی برخوردار بود و مورد وثوق همه علما و از بزرگان علمای [[شیعه]] و از عالمان [[شهید]] به شمار می‌آید.<ref> الذریعه، ج ۴، ص ۲۹۷، ریحانه الادب، ج ۴، ص ۲۹۱؛ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۲۹۲.</ref> | |
| − | |||
| − | درباره شیخ فتال نیشابوری گفته‌اند: متکلم جلیل القدر، واعظ [[فقیه]]، زاهد و پرهیزکار که از تواضع بالایی برخوردار بود و مورد وثوق همه علما و از بزرگان علمای [[شیعه]] و عالمان [[شهید]] به شمار می‌آید.<ref> الذریعه، ج ۴، ص ۲۹۷، ریحانه الادب، ج ۴، ص ۲۹۱؛ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۲۹۲.</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | فتال در [[فقه]] و [[حدیث]] استادى توانا بود. دانش و [[زهد]] و پارسایى را با هم داشت. سخنرانى با منطق رسا و كوبنده بود و واعظى كه با سخن و عمل پند مى‌داد. گویش زیباى او باعث شد كه به او فتال یا بلبل گویند. [[ابن داوود حلی|ابن‌داوود حلی]] در كتاب «[[رجال ابن داود (کتاب)|رجال]]» خود گوید: فتال عقیده شناسى جلیل‌القدر و فقیهى دانشمند و زاهدى پارسا بود. | |
| − | + | از جمله ویژگی‌های اخلاقی فتال نیشابوری می‌توان به ساده‌زیستی، تواضع و صمیمیت او با مردم اشاره کرد؛ به طوری که مردم خیلی او را دوست داشتند و مورد اعتماد آنها بود، با مردم خیلی ساده نشست و برخاست می‌کرد و به مشکلات آنان در حد توان رسیدگی می‌نمود، از جمله در امور دینی مردم فعال بود و تلاش فوق‌العاده‌ای از خود نشان می‌داد. وی از زندگی ساده ای برخوردار بود و مورد قبول مردم واقع شد. مواعظ او برای مردم از کلام خدا و از گفتار و [[احادیث]] [[ائمه اطهار|ائمه معصوم]] علیهم‌السلام اقتباس می‌شد. عالم میدان علم و عمل بود، «کان خطیباً واعظاً باقواله و افعاله».<ref> شهداء الفضیله، علامه عبدالحسین امینی، ص ۳۸، چاپ ۱۳۲۰ هـ.ق.</ref> | |
| − | + | ==شهادت== | |
| − | + | در برخی از کتاب‌های تاریخی گفته شده که [[شیعه]] بودن فتال نیشابوری سبب قتل و شهادت او بوده، و ظاهراً تبلیغ تشیع و پافشاری بر آن موجب شهادت او شده است.<ref> مستدرکات اعیان الشیعه، ج ۲، ص ۲۴۶؛ ریاض العلماء، ج ۵، ص ۷۵.</ref> قاتل او ابوالمحاسن عبدالرزاق شهاب الاسلام رئیس نیشابور است. عبدالرزاق که پسر برادر [[خواجه نظام الملک طوسی|خواجه نظام‌الملک طوسی]] و یا برادر اوست، در ایام جوانی از دوستان عالمان بود و به تحقیق در [[احکام]] شرع و [[احادیث]] نبوی مشغول بوده و جواب اشکالاتی را که درباره [[دین]] می‌شد پاسخ می‌داده است. وی صاحب [[محراب]] و محضر درس و مورد اعتماد بوده، تا این که سلطان سنجر سلجوقی او را از محراب و مدرسه به وزارت می‌کشاند و او را وزیر خود قرار می‌دهد و امور شهر را بدست او می‌سپارد. او کم‌کم در دربار حکومت تبدیل به انسانی فاسد و دارای صفات زشت چون [[بخل]] و [[شراب خواری|شرب خمر]] می‌شود؛ تا جایی که خود سلطان سنجر سلجوقی در مرو به وزیر، معین الدین ابی نصر احمد کاشی می‌گوید، تمام صفات پست را در او می‌بینم و این همه بدی از چنین شخصی که از اصحاب درس و [[تقوا]] و علم است سزاوار نیست. اما نکته مهم این است که عبدالرزاق از سال ۵۱۳ تا ۵۱۵ ق. حاکم و رئیس نیشابور بود، در حالی که فتال در سال ۵۰۸ ق. به شهادت رسیده پس در زمان ریاست عبدالرزاق نبوده است؛ الا این که گفته شود: عبدالرزاق در زمانی که صاحب محراب و درس بوده فتوا به قتل او داده است و این قبل از ایام وزارت اوست. اما در بعض عبارات آمده است: قتله و هو رئیس النیشابور.<ref> فوائد الرضویه، ص ۴۶۹؛ روضات الجنات، ج ۶، ص ۲۵۹؛ معالم العلماء، ص ۱۱۶.</ref> | |
| + | پیکر فتال نیشابوری در قبرستانی به نام «خیرق» در نیشابور مدفون است.<ref> مقدمه روضه الواعظین.</ref> گفته شده، نام قبرستان «حیره» است و قبر فتال در جلوی آن گورستان واقع شده است. گورستان حیره در شمال تلاجرد علیا و در جنوب گورستان سرد میدان قرار داشته که نام‌آوران و بزرگ مردانی در آنجا به خاک سپرده شده‌اند، که برخی از آنان عبارتند از: سعید بن سلام، ابوعثمان المغزی، عبدالله فرزند منازل، امام اسحاق فرزند حنظل.<ref> نیشابور شهر فیروزه، ص ۲۶۴، انتشارات رامینه، چاپ مهشید، سال ۱۳۵۷ هـ.ش.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *[[گلشن ابرار]]، سید حسن سیدی، ج۵، ص۵۵. | |
| − | * | + | *[[اعیان الشیعه]]، سید محسن امین، ج۶، ص۲۹۲. |
| − | *سید محسن امین، | + | *[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۴، ص۲۶۲. |
| − | *[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، | + | [[رده:علمای قرن ششم]][[رده:علماء شیعه]][[رده:علمای شهید]] |
| − | + | [[رده:مفسرین قرآن]] | |
| − | [[رده:علمای قرن ششم]] | + | [[رده:محدثان]] |
| − | [[رده: | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
| − | [[رده:متکلمان]] | + | [[رده:متکلمان]][[رده:خطیبان]] |
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۹
«محمد بن حسن نیشابوری» معروف به «فتّال نیشابوری» (م، ۵۰۸ ق)، فقیه، متکلم، مفسر، محدث و واعظ نامدار شیعه در قرن پنجم و ششم قمری است. او در امر خطابه و وعظ و منبر سرآمد بوده و خطابه از جمله تخصص‌های او به شمار می‌آید. فتال نیشابوری در جلسات سخنرانى، در مقابل دشمنان مذهب شیعه ایستادگى فراوان کرد و حتّى در کتاب خود «روضة الواعظین» به دفاع از تشیع برخاست و سرانجام در همین راه به شهادت رسید.
| نام کامل | محمد بن حسن فتال نیشابوری |
| زادگاه | نیشابور |
| وفات | ۵۰۸ قمری |
| مدفن | نیشابور |
|
| |
| اساتید |
حسن بن علی نیشابوری، شیخ طوسی، سید مرتضی،عبدالجبار بن عبدالله،... |
| شاگردان |
ابن شهرآشوب مازندرانی، علی بن حسن بن عبدالله نیشابوری،... |
| آثار |
روضة الواعظین و تبصرة المتعظین، التنویر فی معانی التفسیر، مونس الحزین،... |
محتویات
ولادت و خاندان
ابوعلی، محمد بن حسن بن علی بن احمد، در نیشابور به دنیا آمد و دارای عمر طولانی بوده است؛ اما تاریخ ولادت او معلوم نیست و ظاهرا قبل از سال ۴۲۵ قمری متولد شده است. پدرش حسن بن علی از استادان فتال بوده است. گاهی او را به پدرش و گاهی به جدش، احمد و گاهی به پدر پدربزرگش نسبت داده‌اند، که همگی از بزرگان علم و ادب بوده‌اند و البته این جور نسبت، امری شایع بود.[۱] بعضی گمان کرده‌اند که محمد بن حسن و محمد بن احمد یا محمد بن علی چند نفرند.[۲]
از جمله القاب نیشابوری، ابن الفارسی و فتّال و کنیه او ابوعلی و ابوجعفر است. از لقب «ابن الفارسی» معلوم می‌شود که او از نژاد ایرانی است. فتال یکی از اسم‌های بلبل است و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش‌صوتی و لطافت زبانی است که در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است.[۳]
استادان و شاگردان
فتال در محضر بزرگان شرکت می‌کرده و از تحصیلات عالیه‌ای برخوردار بوده و حتی خود محضر درس داشته و شاگردانی تربیت کرده است. وی از دوران کودکی در محضر پدرش درس می‌خوانده و از برخی کتاب‌ها استفاده می‌شود که فقیه بوده است؛ پس حتماً به درجه اجتهاد رسیده و در بحث کلامی هم انسانی خبره بوده است.
از جمله مشایخ و استادان شیخ فتال نیشابوری که در کتاب‌های تراجم نامشان آمده عبارتند از:
- حسن بن علی نیشابوری (پدرش)
- شیخ طوسی؛ ابن شهرآشوب تصریح مى کند که «یروى من الشیخ بلا واسطه قرائة و سماعاً و مناولة و اجازة باکثر کتبه و روایاته».
- سید مرتضی[۴]؛ وى در سفرى با پدرش به بغداد رفته و چند ماه از محضر سیّد مرتضى بهره برده است.
- عبدالجبار بن عبدالله
و از شاگردان نیشابوری این افراد ذکر شده اند:
- ابن شهرآشوب مازندرانی
- علی بن حسن بن عبدالله نیشابوری.[۵]
آثار و تألیفات
مهمترین آثار فتال نیشابوری عبارتند از:
- روضة الواعظین و تبصرة المتعظین؛ فتال در مورد این کتاب می‌گوید: «در ایام جوانی مجالس وعظ و موعظه زیاد برایم اتفاق می‌افتاد که مردم در آن مجالس از من، از اصول و فروع دین سوال می‌کردند و من جواب می‌دادم. از من موعظه طلب می‌کردند و از آداب سوال می‌نمودند و من برای جواب‌گویی به کتاب‌های اصحاب مراجع می‌کردم. کتابی جامع که مشتمل بر این مطالب باشد نیافتم، پس به کتاب‌های مختلف رجوع کردم و مطالب زیادی را برداشت نمودم. به فکرم رسید همه این‌ها را جمع کنم که مشتمل باشد بر بعض کلمات خداوند و اخبار ائمه معصومین علیهم‌السلام. پس آنها را ذکر کردم و نام کتاب را روضة الواعظین و تبصرة المتعظین نامیدم که در جمع‌آوری آن خیلی زحمت کشیدم و خیلی هم خسته شدم. اسناد احادیث را حذف کردم؛ زیرا احادیث مشهور است، لذا نیازی ندیدم که سندها را ذکر کنم».
- التنویر فی معانی التفسیر؛ فتّال در تفسیر خود، از تفسیر تبیان و مجمع البیان استفاده کرده امّا متأسفانه از این کتاب هیچ نشانى در دست نیست و ظاهراً از بین رفته است. وى در این تفسیر به مباحث کلامى فراوانى مى پردازد و در دفاع از مذهب حقه تشیّع، مطالبى را نقل مى کند.
- مونس الحزین؛ کتابى دیگر به نام «مونس الحزین» هم از آثار فتّال شمرده شده است.
ویژگی‌های علمی و اخلاقی
درباره شیخ فتال نیشابوری گفته‌اند: متکلم جلیل القدر، واعظ فقیه، زاهد و پرهیزکار که از تواضع بالایی برخوردار بود و مورد وثوق همه علما و از بزرگان علمای شیعه و از عالمان شهید به شمار می‌آید.[۶]
فتال در فقه و حدیث استادى توانا بود. دانش و زهد و پارسایى را با هم داشت. سخنرانى با منطق رسا و كوبنده بود و واعظى كه با سخن و عمل پند مى‌داد. گویش زیباى او باعث شد كه به او فتال یا بلبل گویند. ابن‌داوود حلی در كتاب «رجال» خود گوید: فتال عقیده شناسى جلیل‌القدر و فقیهى دانشمند و زاهدى پارسا بود.
از جمله ویژگی‌های اخلاقی فتال نیشابوری می‌توان به ساده‌زیستی، تواضع و صمیمیت او با مردم اشاره کرد؛ به طوری که مردم خیلی او را دوست داشتند و مورد اعتماد آنها بود، با مردم خیلی ساده نشست و برخاست می‌کرد و به مشکلات آنان در حد توان رسیدگی می‌نمود، از جمله در امور دینی مردم فعال بود و تلاش فوق‌العاده‌ای از خود نشان می‌داد. وی از زندگی ساده ای برخوردار بود و مورد قبول مردم واقع شد. مواعظ او برای مردم از کلام خدا و از گفتار و احادیث ائمه معصوم علیهم‌السلام اقتباس می‌شد. عالم میدان علم و عمل بود، «کان خطیباً واعظاً باقواله و افعاله».[۷]
شهادت
در برخی از کتاب‌های تاریخی گفته شده که شیعه بودن فتال نیشابوری سبب قتل و شهادت او بوده، و ظاهراً تبلیغ تشیع و پافشاری بر آن موجب شهادت او شده است.[۸] قاتل او ابوالمحاسن عبدالرزاق شهاب الاسلام رئیس نیشابور است. عبدالرزاق که پسر برادر خواجه نظام‌الملک طوسی و یا برادر اوست، در ایام جوانی از دوستان عالمان بود و به تحقیق در احکام شرع و احادیث نبوی مشغول بوده و جواب اشکالاتی را که درباره دین می‌شد پاسخ می‌داده است. وی صاحب محراب و محضر درس و مورد اعتماد بوده، تا این که سلطان سنجر سلجوقی او را از محراب و مدرسه به وزارت می‌کشاند و او را وزیر خود قرار می‌دهد و امور شهر را بدست او می‌سپارد. او کم‌کم در دربار حکومت تبدیل به انسانی فاسد و دارای صفات زشت چون بخل و شرب خمر می‌شود؛ تا جایی که خود سلطان سنجر سلجوقی در مرو به وزیر، معین الدین ابی نصر احمد کاشی می‌گوید، تمام صفات پست را در او می‌بینم و این همه بدی از چنین شخصی که از اصحاب درس و تقوا و علم است سزاوار نیست. اما نکته مهم این است که عبدالرزاق از سال ۵۱۳ تا ۵۱۵ ق. حاکم و رئیس نیشابور بود، در حالی که فتال در سال ۵۰۸ ق. به شهادت رسیده پس در زمان ریاست عبدالرزاق نبوده است؛ الا این که گفته شود: عبدالرزاق در زمانی که صاحب محراب و درس بوده فتوا به قتل او داده است و این قبل از ایام وزارت اوست. اما در بعض عبارات آمده است: قتله و هو رئیس النیشابور.[۹]
پیکر فتال نیشابوری در قبرستانی به نام «خیرق» در نیشابور مدفون است.[۱۰] گفته شده، نام قبرستان «حیره» است و قبر فتال در جلوی آن گورستان واقع شده است. گورستان حیره در شمال تلاجرد علیا و در جنوب گورستان سرد میدان قرار داشته که نام‌آوران و بزرگ مردانی در آنجا به خاک سپرده شده‌اند، که برخی از آنان عبارتند از: سعید بن سلام، ابوعثمان المغزی، عبدالله فرزند منازل، امام اسحاق فرزند حنظل.[۱۱]
پانویس
- ↑ مثل سید بن طاووس و ابن شهر آشوب که منسوب به پدربزرگ خود هستند.
- ↑ الذریعه، ج ۱۱، ص ۳۰۵؛ اعیان الشیعه، ج ۸، ص ۳۹۱؛ معالم العلماء، ص ۱۱۶.
- ↑ ریاض العلما، ج ۵، ص ۷۵؛ ریحانه الادب، ج ۴، ص ۲۹۱.
- ↑ از سید مرتضی به واسطه پدرش روایت نقل می‌کند.
- ↑ دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۹۰، مقدمه کتاب روضه الواعظین.
- ↑ الذریعه، ج ۴، ص ۲۹۷، ریحانه الادب، ج ۴، ص ۲۹۱؛ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۲۹۲.
- ↑ شهداء الفضیله، علامه عبدالحسین امینی، ص ۳۸، چاپ ۱۳۲۰ هـ.ق.
- ↑ مستدرکات اعیان الشیعه، ج ۲، ص ۲۴۶؛ ریاض العلماء، ج ۵، ص ۷۵.
- ↑ فوائد الرضویه، ص ۴۶۹؛ روضات الجنات، ج ۶، ص ۲۵۹؛ معالم العلماء، ص ۱۱۶.
- ↑ مقدمه روضه الواعظین.
- ↑ نیشابور شهر فیروزه، ص ۲۶۴، انتشارات رامینه، چاپ مهشید، سال ۱۳۵۷ هـ.ش.
منابع
- گلشن ابرار، سید حسن سیدی، ج۵، ص۵۵.
- اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۶، ص۲۹۲.
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۴، ص۲۶۲.
