ملا اسماعیل درب کوشکی اصفهانی

نام کامل	ملااسماعیل درب کوشکی اصفهانی
زادگاه	اصفهان
وفات	۱۳۰۴ قمری
مدفن	اصفهان، تخت فولاد
اساتید	ملااسماعيل واحدالعين، ميرزا عبدالجواد حكيم خراسانی، سید رضی لاریجانی،...
شاگردان	آخوند ملامحمد کاشی، جهانگیرخان قشقایی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا محمدمهدی قمشه ای،...
آثار	جلوات ناصريه، شرح حديث رأس الجالوت،...

«ملااسماعیل درب کوشکی اصفهانی» (م، ۱۳۰۴ ق)، حکیم و فیلسوف برجسته شیعه و از مدرسین حکمت متعالیه در اصفهان در قرن ۱۳ قمری است. آخوند کاشانی و جهانگیرخان قشقایی در زمره شاگردان وی بودند.

تحصیل و اساتید

• ملااسماعیل واحدالعین (م، ۱۲۴۲ق)؛ فرزند محمدسمیع اصفهانی معروف به واحدالعین، استاد حاج ملاهادی سبزواری و ارشد تلامذ حاج ملاعلی نوری است. حاج ملا هادی سبزواری (م، ۱۲۸۹ق) او را ذو العیون یا ذوالعینین نامیده، زیرا به نظر وی، ملا اسماعیل در علوم معقول و منقول چشمانی باز داشته است. گفتنی است که به‌سبب مشابهت نام وی با شاگردش ملااسماعیل درب‌کوشکی اصفهانی (م، ۱۳۰۴ ق)، گاهی به اشتباه این دو را یکی دانسته‌اند.

• میرزا عبدالجواد حکیم خراسانی؛ از علما و حکمای مشهور اصفهان و استاد معقول و منقول، که در فقه و اصول و طب و ریاضیات و ادبیات مهارت و قدرتی عظیم داشته است.

• سید رضی لاریجانی؛ میرزا طاهر تنکابنی می نویسد: «از استاد خود آقا محمدرضا قمشه ای اصفهانی «قدس سره» که از شاگردان سید رضی الدین لاریجانی بوده شنیده ام که این سید بزرگوار در زهد و وارستگی وحید عصر خود بود... اکثر تدریسش علوم الهیه و کتب عرفا و صوفیه بوده و با کمال استیناس و حسن معاشرت که با عموم خصوص با شاگردان خود داشتند صاحب مهابت عظیمه در انظار بودند.»

• میرزا حسن نوری؛ حکیم متأله، فرزند حاج ملا علی نوری.

تدریس و شاگردان

حکیم درب کوشکی سالها در اصفهان به تدریس حکمت متعالیه اشتغال داشت. به نوشته میرسیدعلی جناب: «اغلب اشخاصی که در اصفهان تحصیل حکمت نموده اند، از شاگردان او بوده اند. وقت تدریس او نوعاً قبل از فجر بوده که پس از فراغت از تحصیل، هنوز فجر طالع نشده بود.»

برخی از شاگردان وی عبارتند از:

• آخوند ملامحمد کاشی؛
• جهانگیرخان قشقایی؛
• سید ابوالقاسم دهکردی؛
• میرزا محمدمهدی قمشه ای؛
• میرزا محمدحسین امام جمعه؛
• عباس قلی خان نوری؛ او کتاب «جلوات ناصریه» استاد خود حکیم درب کوشکی را در نهایت زیبایی و نفاست به منظور پیشکش به ناصرالدین شاه استنساخ کرده و در شرحی در وصف کتاب و مناقب استاد در آخر رساله می نویسد: «نعمت حضور جناب فخر الحکماء المتألهین، افضل الفضلاء المتأخرین، سالک مسالک جبروت، عارج معارج لاهوت، مولانا الحاج محمد اسماعیل، زید افاضاته را دریافت نموده، مدت پنج سال اوقات اقامت دارالسلطنه اصفهان بهشت نشان، صانها الله عن الحدثان، را در اوقات لیالی و ایام به مصاحبت و مجالست ایشان گذشت و برخی از فضایل حالات این قدوه اهل فضل و کمال را بر خود لازم دانسته که به عرض باریافتگان حضور عدالت دستور رساند [...] و این رساله شریفه که مسمی به «جلوات ناصریه» است تصنیف فرمودند، تطبیق سلطنت ظاهر را با باطن، به افصح عبارات و املح اشارات نمودند...».

آثار و تألیفات

• جلوات ناصریه؛ چند نسخه خطی از این اثر موجود است.

• شرح حدیث رأس الجالوت؛ که در مجله «نامه فرهنگستان علوم» به چاپ رسیده است.

وفات

مرحوم ملااسماعیل درب کوشکی در روز جمعه، ۱۵ شوال سال ۱۳۰۴ق، در اصفهان درگذشت و در کنار قبر آخوند ملا علی‌اکبر اژه ای در تکیه ملا اسماعیل خواجویی به خاک سپرده شد.

منابع

• دانشنامه تخت فولاد، رحيم قاسمی، جلد ۲، درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان، بازیابی: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۳.
• ویکی شیعه، بازیابی: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۳.