مقتل ابی‌مخنف؛ نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا (کتاب)
«مقتل ابی‌مخنف؛ نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا»، ترجمه جواد سلیمانی بر کتاب «وقعة الطف» اثر ابومخنف (متوفای ۱۵۷ ق) است، که توسط محمد‌هادى یوسفى غروى تحقیق و گردآوری شده است.
 | |
| نویسنده | ابومخنف |
| موضوع | واقعه کربلا |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| ترجمه | جواد سلیمانی |
| تحقیق | محمد‌هادى یوسفى غروى |
|
| |
محتویات
مؤلف
لوط بن یحیی ازدی کوفی مشهور به «ابو مخنف» در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. جد ابومخنف، در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بود. علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده است.
او در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده اما از محضر آن حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه آن حضرت در مدینه بوده است. اما او قطعا از امام صادق علیه السلام استفاده کرده است.
از ابومخنف بجز «مقتل الحسین»، چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و جنگ صفین و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است.
معرفی کتاب
ترجمه حاضر با رعایت امانت و استفاده از نزدیک‌ترین واژه‌های معادل زیر نظر محقق کتاب به پایان رسیده است و تا آنجا که رعایت امانت در ترجمه اجازه می‌داده مطالب آن به فارسی برگردانده شده است. این ترجمه در سال ۱۳۷۷ ش، انجام شده است.
مترجم در مقدمه، بعد از ذکر ترجمه مؤلف، به این نکته اشاره می‌کند که هرچند الآن اثری از کتاب مقتل ابومخنف نیست، لکن روایات و منقولات او در آثار علمای بعد او همچون شیخ مفید، محمد بن جریر طبری و سبط بن جوزی یافت می‌شود.
مترجم، در این مقدمه متذکر شده است که آنچه از مقتل ابى‌مخنف در تاریخ طبرى نقل گردیده، بر اساس شیوه مرسوم تاریخ‌نگارى در قرون اولیه تاریخ اسلام، به‌صورت نقل اخبار مجزا از یکدیگر بوده است؛ درحالى‌که امروزه این شیوه پسندیده نیست و مطالعه آن براى خوانندگان ملال‌آور می‌باشد؛ ازاین‌رو، محقق کتاب محمد‌هادى یوسفی غروی، اسناد را از متن حذف و در پاورقى درج نموده و با توجه به زمان و مکان وقوع حوادث، اخبار طبرى را دسته‌بندى و منظم نموده و کتاب را به‌صورت یک گزارش هماهنگ و مرتب و منظم از نهضت امام حسین(ع) درآورده است؛ بنابراین، اگر در اخبار منقول طبرى جابه‌جایى‌هایى صورت پذیرفته و گاه بخشى از یک خبر به دنبال قسمتى از خبر دیگر ذکر گردیده، با عنایت و بصیرت بوده است، نه سهو و نسیان.
لازم به ذکر است که همان منقولات کتاب تاریخ طبری به اهتمام حسن غفاری نیز جدا گردیده و با عنوان «مقتل الحسین» در سال ۱۳۹۸ ق. منتشر شده است.
محتوای کتاب
متن کتاب از روایات ابومخنف که در تاریخ طبرى نقل شده ترتیب یافته، سپس در پاورقى، با منقولات سه کتاب ارشاد و مقاتل الطالبيين و تذکرة الخواص تطبیق گردیده است و موارد اختلاف با عباراتى چون «با کمى تغییر و تفاوت» و «با اندکى جابه‌جایى و حذف» تذکر داده شده است.
مترجم، هرگاه مطالبى را به جهت توضیح و روشن شدن عبارت، به متن افزوده است، به جهت رعایت امانت در داخل [] آورده است. در انتهاى اثر، فهرست اعلام آمده است و براى سهولت رجوع خواننده به آدرس‌هاى مندرج در پاورقى، مشخصات دقیق زمان و مکان و مرکز نشر منابع و مآخذ در فهرست منابع ذکر شده است.
کتاب، با مقدمه نسبتاً مفصلى از مترجم آغاز شده است. مترجم، در این اثر تنها به ترجمه عبارات متن بسنده نکرده و مطالب سلسله‌وار را که در متن اصلى فاقد فصل‌بندى است، در هشت فصل دسته‌بندى کرده است. عناوين فصول هشتگانه كتاب عبارت است از:
- امام حسين (ع) در مكه.
- حوادث كوفه پس از ورود مسلم.
- خروج امام حسين (ع) از مكه.
- منازل و حوادث بين راه مكه به كوفه.
- وقايع شب عاشورا.
- حوادث روز عاشورا.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
