فضل بن نوبخت
«ابوسهل فضل بن نوبخت فارسی» (متوفای حدود ۲۰۰ ق)، فیلسوف، متکلم و منجم معروف ایرانی شیعه در قرن دوم هجری بود. وى عهدهدار رسیدگى به خزانه «بیت الحکمه» در بغداد و ترجمه کتب از فارسى به عربى بوده است.
| نام کامل | فضل بن نوبخت فارسی |
| زادگاه | فارس |
| وفات | ۲۰۰ قمری |
|
| |
|
| |
| آثار |
التشبیة و التمثیل، الفال النجومى، المدخل فى علم النجوم، المنتحل من اقاویل المنجمین فى الاخبار والمسائل والموالید، النهمطان فى معرفة طالع الانسان،... |
زندگینامه
ابوسهل فضل بن ابیسهل نوبختی از خاندان مشهور ایرانی نوبخت و جدّ اسماعیل بن اسحاق بن فضل نوبختی صاحب کتاب «یاقوت» است. تبار و زادگاه او فارس و مذهب وی تشیع بوده است. او مردی فیلسوف و از پیشوایان علم کلام و از ستارهشناسان معروفی بود که به افتراق ستارگان یعنی قرار گرفتن دو ستاره در یک درجه یا یک جهت آشنایی داشت.
پدرش نوبخت که در خدمت منصور دوانقى (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ ق) بود، در اواخر عمر به امر منصور پسر خود را به جای خویش گماشت و بدینوسیله نزد منصور تقرب یافت. گویا نوبخت جز این پسر، فرزند دیگری نداشته، چه نسب عموم بنینوبخت به همین ابوسهل منتهی میشود.
ابوسهل نوبختی از زمان بنای بغداد به سال ۱۴۴ ق. در خدمت منصور بوده و به اشاره خلیفه از روی احکام نجومی، آینده بغداد را درخشان تخمین زده است. او تا سال مرگ منصور (۱۵۸ ق) همه وقت در خدمت او میزیست و از ندیمانش به شمار میرفت و نزدیک به ۳۵ سال از عمر خود را در خدمت خلفای آغازین بنی عباس تا هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ ق) گذراند و نزد آنان محترم بود.
در اوائل خلافت عباسى که ترجمهى کتب علمى پیشینیان مورد توجه خلفا قرار گرفت، ابوسهل فضل نوبختی نیز بسیارى از کتب پهلوی را در موضوع حکمت، از فارسى به عربى ترجمه کرد و روزگار را به تألیف و ترجمه مىگذراند. وى عهدهدار رسیدگى به خزانه کتب بیت الحکمه (دارالحکمه) نیز بوده است.
تاریخ دقیق درگذشت ابوسهل فضل نوبختی معلوم نیست، ولی گویا در اوایل خلافت هارون فوت کرده، زیرا از این تاریخ به بعد دیگر از او ذکری به میان نیامده است، اگرچه برخی حیات وی را طولانی و تا پیش از سال ۱۹۳ ق. یا در حدود سال ۲۰۰ قمری دانستهاند.
آثار و تألیفات
برخی از تألیفات فضل نوبختى عبارتند از:
- «التشبیة و التمثیل»؛
- «الفال النجومى»؛
- «المدخل فى علم النجوم»؛
- «المنتحل من اقاویل المنجمین فى الاخبار والمسائل والموالید»؛
- «النهمطان فى معرفة طالع الانسان».
منابع
- "فضل نوبختی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، ج۱، ص۶۱۳.
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج۱، ص۱۶۸.
