عدة الداعى و نجاح الساعی (کتاب)
 | |
| نویسنده | احمد بن فهد الحلی |
| موضوع | دعا |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| مصحح | احمد الموحدی القمی |
|
| |
کتاب شریف «عدة الداعى و نجاح الساعی» از مشهورترین آثار ابن فهد حلی (م، ۸۴۱ ق) و یکی از مهمترین کتاب‌ها در ادعیه و اخلاق است. در این کتاب آداب و کیفیت دعا از نظر مکان و زمان دعا و شخص دعاکننده و... مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مباحثی همچون آداب صدقه دادن، فضیلت کسب علم، وظیفه علما، وظیفه دانش‌پژوهان، وظایف متقابل فرزند و والدین، آداب کسب و کار، حق همسر بر شوهر و... در آن آمده است. تألیف کتاب در شب دوشنبه شانزدهم جمادی الاول، سال ۸۰۱ هجرى قمرى به پایان رسیده است.[۱]
زندگی‌نامه مؤلف
جمال السالکین ابوالعباس، احمد بن فهد حلى اسدى در سال ۷۵۷ متولد شده است. در طبقه شاگردان شهید اول و فخرالمحققین است. مشایخ حدیث او فاضل مقداد و شیخ على بن الخازن فقیه و شیخ بهاءالدین على بن عبدالکریم است.
ابن فهد تألیفات فقهى معتبرى دارد، از قبیل: المهذب البارع که شرح المختصر النافع محقق حلى است و شرح ارشاد علامه به نام المقتصر و شرح الفیه شهید اول. شهرت بیشتر او در اخلاق، دعا و سیر و سلوک است. کتاب مشهور او در این زمینه، «عدة الداعى» است.[۲]
وی پس از یک عمر تلاش و مجاهده در راه فقه و فقاهت و سیر و سیاحت روحى، به سال ۸۴۱ در هشتاد و پنج سالگى در کربلا به رحمت ایزدى پیوست و قبر شریفش کنار خیمه‌گاه معروف واقع شده و کراماتى هم از او نقل گردیده است و هم اکنون نیز مورد تکریم و تجلیل و تبرک اهل دین قرار دارد.[۳]
گزارش محتوا
ابن فهد کتاب خود را با یک مقدمه و شش باب و یک خاتمه تقسیم کرده است که که فهرست مطالب آن به شرح زیر می‌باشد:
- مقدمه: تعریف دعا؛
- باب اول: تشویق دعا؛
- باب دوم: اسباب اجابت؛
- باب سوم: اوصاف دعاکننده؛
- باب چهارم: کیفیت دعا؛
- باب پنجم: ذکر؛
- باب ششم: تلاوت قرآن؛
- خاتمه: اسماء حسناى الهى.
مقدمه:
در مقدمه کتاب تعریف دعا و ترغیب به آن است. مقدمه که مختصر است بیشتر عنایت به ذکر اخبار «من بلغ» دارد که هر کس حدیثى در استحباب چیزى بشنود و به آن عمل کند ثواب آن را مى برد، اگر چه پیامبر صلى الله علیه و آله آن را نگفته باشد.
باب اول، ترغیب بر دعا است از راه عقل و نقل:
در این باب ابتدا دلیلى عقلى بر لزوم دعاکردن بنده آورده، پس از آن روایات پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام را ذکر کرده است. همچنین آیات قرآن را آورده و بر آن‌ها استدلال نموده است. مؤلف در بین مطالب، اشکالات متعددى که ممکن است به ذهن انسان خطور کند را مطرح کرده و به آن‌ها جواب هاى کاملى داده است.
باب دوم، در اسباب اجابت دعا:
ابن فهد در این قسمت هفت عامل اساسى را مطرح کرده از جمله خود دعا، وقت دعا و... سپس پیرامون هر یک، روایات مربوطه را ذکر کرده است.
باب سوم، در دعاکننده:
این باب در ۲ بخش مرتب شده: اول، آن‌ها که دعایشان مستجاب مى شود. دوم، آن‌ها که دعایشان مستجاب نمى شود و روایات پیرامون هر یک.
باب چهارم، در کیفیت دعا:
این باب شامل: مقدمات دعا، مانند طهارت و استقبال قبله و... و آداب مقارن دعا مانند تکرار و مخفى‌کردن دعا و گروهى دعاکردن و... و آداب بعد از دعا، مانند همیشگى بودن دعا و کشیدن دست به صورت و صلوات فرستادن و ترک گناهان بعد از دعا و... می‌باشد. به عنوان خاتمه، بحثى در ریا و عجب با استفاده از روایات معصومین علیهم السلام در پایان این باب آمده که بسیار سودمند است و شامل معناى آن‌ها خطرات، راه علاج و... مى شود.
باب پنجم، در ذکر است:
در این باب، ابن فهد شرایط و آداب ذکر و انواع آن را بیان کرده و ادعیه مخصوص به اوقات خاص را آورده است. وی مى گوید: «حال که فضل و اهمیت دعا بیان شد، بحثى پیرامون ذکر مى آوریم؛ زیرا ذکر، تمام فوائد دعا را دارد و قائم مقام آن مى شود و همان طور که دعا رفع بلا و جلب نفع مى کند، ذکر نیز همین خصوصیات را دارا است».
باب ششم، در تلاوت قرآن:
ابن فهد مى فرماید: «تلاوت قرآن قائم مقام دعا و ذکر است و تمام فواید آن‌ها را دارد» و علاوه بر آن‌ها، چندین مطلب به عنوان برترى قرآن بر دعا و ذکر، بیان کرده است. در پایان این باب نیز، فوایدى از آیات و سور قرآن ذکر کرده است.
خاتمه:
ابن فهد حلى در خاتمه، اسماءالله الحسنى را با ذکر روایتى از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم بیان کرده، پس از آن هر یک از ۹۹ اسم الهى را توضیحى مختصر داده و در پایان نکته ظریفى در مورد تکثّر اسماءالهى و یگانه بودن خداوند و وجه جمع این دو بیان نموده است.
تلخیص و ترجمه کتاب
ابن فهد حلى خود پس از تألیف کتاب «عدة الداعى»، تلخیص آن را با نام «نبذة الباغی فی ما لابدّ منه من آداب الداعی» تألیف کرد.[۴]
«عدة الداعی» به لحاظ جامعیت و نظم زیباى کتاب و جایگاه رفیع مؤلف آن و توجه خواص و عامه مردم، توسط علماى بزرگوار در چند نوبت ترجمه شده است. از جمله ترجمه هاى کتاب مى توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- «مفتاح النجاح» (ترجمه‌ى عدة الداعى)، ترجمه على بن حسن زواره ای.[۵]
- کتاب آیین بندگى و نیایش (ترجمه‌ى عدة الداعى)، ترجمه حسین غفارى ساروى.
- کتاب آداب راز و نیاز به درگاه بى‌نیاز (ترجمه‌ى عدة الداعى)، ترجمه و تحشیه: محمدحسین نائیجى نورى.
- ترجمه فارسی کتاب نفیس عدة الداعى، ترجمه حسین فشاهى.
- کتاب صحیفه دعا (ترجمه‌ى عدة الداعى)، ترجمه حسین مهدی الحسینى.
وضعیت نشر کتاب
کتاب عدة الداعى بارها در ایران و هند به زیور طبع آراسته شده و بسیار مورد علاقه و توجه مردم قرار گرفته است. در چاپ حاضر مقدمه اى در شرح حال مؤلف و کتاب هاى او و فهرست هایى شامل مطالب و کتب اشاره شده در متن، به کتاب افزوده شده است. همچنین پاورقى و تعلیقات مفصلى شامل ترجمه لغات مشکل متن، توضیحات ضرورى و نافع و استخراج روایات و آیات در کتاب به چشم مى خورد.
پانویس
متن کتاب
