سید محمد مجاهد
سید محمد طباطبایی مجاهد (۱۲۴۲-۱۱۸۰ ق)، از شاگردان علامه بحرالعلوم و استاد شیخ انصارى است. وی در زمان خود علیه استعمار روسیه فتوای جهاد صادر کرد و به همین خاطر به «سید محمد مجاهد» معروف شد. کتاب مفاتيح الاصول از آثار مهم اوست.
| |
| نام کامل | سید محمد طباطبایى مجاهد |
| زادروز | ۱۱۸۰ قمری |
| زادگاه | کربلا |
| وفات | ۱۲۴۲ قمری |
| مدفن | کربلا |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
|
| آثار |
مفاتيح الاصول، مناهل الأحکام، الوسائل فی الأصول، إصلاح العمل،... |
محتویات
ولادت و خاندان
سید محمد فرزند سید على بن محمدعلى بن ابى المعالى حسنى طباطبایى در سال ۱۱۸۰ هجرى قمرى در کربلا متولد شد. از نظر نسب خانوادگى، هم پدر و هم مادرش از خاندان علم و تقوا هستند.
پدرش سید على طباطبایى (م، ۱۲۳۱ قمرى)، صاحب الریاض، از اعاظم فقهاى عصر خود و از اجلاء شاگردان آقا محمدباقر وحید بهبهانى است. او استاد بزرگانى همچون صاحب مفتاح الکرامه، سید جواد حسینى عاملى است. در أعیان الشیعة درباره او این طور آمده است: «هو المحقق المؤسس الذی ملأ الدنیا ذکره و عمّ العالم فضله، تخرج علیه علماء أعلام و فقهاء عظام صاروا من أکابر المراجع فی الإسلام».[۱]
همچنین مادرش آمنه بیگم (۱۱۶۰-۱۲۴۳ قمرى)، دختر علامه وحید بهبهانى است. او زنى عالمه و بافضیلت بوده و صاحب مستدرکات أعیان الشیعة درباره او مى‌گوید: «من أفقه نساء عصره، متکلمة واعظة أصولیة محققة محدثة جلیلة».[۲]
سید محمد مجاهد با تنها دختر سید محمدمهدى بحرالعلوم (م، ۱۲۱۲ قمرى) ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد. سید حسین بزرگترین فرزند او است که در أعیان الشیعة درباره اش این طور آمده است: «کان فاضلاً عالماً مجتهداً بصیراً بالقواعد الأصولیة».[۳] در مورد فرزند دیگرش سید حسن نیز، چنین آمده است: «کان عالماً فاضلاً مجتهداً بصیراً قاضیاً رئیساً فی الحائر على مشرفه السلام».
تحصیلات و استادان
سید محمد مجاهد نزد پدر بزرگوارش صاحب ریاض و علامه بحرالعلوم تلمذ نمود و با تلاش پیگیرى که در اصول و فقه داشت، به سرعت به مقامات علمى دست یافت، به حدى که پدرش او را اعلم تشخیص داده و دیگر فتوا نداد و به این علت، سید محمد از کربلا به اصفهان مهاجرت کرد.[۴]
در کتاب فوائد رضویه، علت مهاجرت ایشان را استیلاء جماعتى از وهابیون بر حائر حسینى و کشتار اهالى آن منطقه دانسته است.[۵]
مدت اقامت سید محمد در اصفهان سیزده سال بوده است و در این مدت علماى آن منطقه در مجلس درس او حاضر مى‌شدند و ایشان مرجع علمى فقه و اصول بوده و کتاب مفاتیح الأصول و سایر تألیفاتش را در آنجا نوشته است.
تدریس و شاگردان
او داراى شاگردان مشهورى نظیر شیخ مرتضى انصارى (متوفى ۱۲۸۱ قمرى) بوده که مدت چهار سال از محضر پرفیض این عالم ربانى استفاده کرده است. از دیگر شاگردان او شیخ محمد شریف بن حسنعلى مازندرانى، مشهور به شریف العلماء (متوفى ۱۲۴۵ قمرى) است. دیگر شاگردان ایشان عبارتند از:
- شیخ میرزا داود بن شیخ اسداللّه بروجردى (متوفى ۱۲۹۸ قمرى)
- شیخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفى ۱۲۸۰ قمرى)
- شیخ احمد بن على مختارى گلپایگانى
- آقا احمد بن آقا محمدعلى بن محمدباقر وحید بهبهانى (متوفى ۱۲۴۳ قمرى)
- میرزا حسین لاهیجى نجفى (متوفى ۱۳۰۶ قمرى)
- سید حسین بن سید محمد مجاهد طباطبایى
- ملا حسین واعظ تسترى
- صفرعلى لاهیجى
- شیخ غلامرضا بن محمدعلى آرانى کاشانى
- میرزا محمدحسن بن محمد معصوم رضوى مشهدى، معروف به حاجى مجتهد (متوفى ۱۲۷۸ قمرى)
- سید محمدشفیع جاپلقی (متوفى ۱۲۸۰ قمرى)
- حاج ملا محمدصالح برغانى قزوینى
- سید محمدتقى قزوینى
- شیخ عبدالحسین بن شیخ ملا على برغانى قزوینى
- میرزا ابوالحسن بن حسین بن تقى تنکابنى، مشهور به گیلانى
- شیخ ملا صفر على لاهیجانى قزوینى (متوفى ۱۲۷۵ قمرى)
- شیخ میرزا ضیاءالدین بن شیخ اسداللّه بروجردى (متوفى ۱۳۰۰ قمرى)
آثار و تألیفات
- مفاتیح الاصول
- الوسائل فی الأصول
- مناهل الأحکام
- إصلاح العمل
- عمدة المقال فی تحقیق أحوال الرجال
- رسالة حجیة الظن
- المصابیح فی شرح المفاتیح للکاشانی
- جامع العبائر
- کتاب فی الأغلاط المشهورة
- المصباح الباهر فی ردّ الیادری و إثبات نبوة نبیّنا الطاهر
- رسالة فی الاستصحاب
- الجهادیة
- حاشیه بر معالم
- رسالة فی حجّیة الشهرة
از منظر بزرگان
- فوائد الرضویة: «السید الأجل الأعظم الأکرم الأفخم البحر الزاخر والسحاب الماطر الفائق على الأوائل والأواخر، صاحب التحقیقات الرشیفة والتألیفات الأنیفة کالمفاتیح والمناهل و غیرهما، نوراللّه روضته و أعلى فی الفردوس منزلته».[۶]
- تکملة أمل الآمل: «علامة العلماء الأعلام و سید الفقهاء العظام و أعلم أهل العلم بالأصول و الکلام».[۷]
- الروضة البهیة: «کان مفتیاً و حاکماً و قاضیاً و رئیساً فی الدین و الدنیا و مرجعاً للعرب و العجم، انتهت الریاسة الإمامیة فی عصره».[۸]
- أعیان الشیعة: «المرجع فی علمی الأصول والفقه لکل علمائنا و صنف فیها مفاتیح الأصول و غیره حتى توفی والده فرجع إلى کربلاء، فکان المرجع العام لکلّ الإمامیة فی أطراف الدنیا».[۹]
فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی
زعامت و مرجعیت:
سید محمد مجاهد پس از ارتحال پدر بزرگوارش در سال ۱۲۳۱ قمرى به کربلا هجرت نموده و مقام افتا و قضاوت و زعامت در دین و دنیاى مردم را به عهده مى‌گیرد. او مرجع عرب و عجم در زمان خود بوده و ریاست شیعیان را در این عصر به عهده داشته است، تا این که به علت حمله وهابیون به کاظمین مهاجرت مى‌کند و این شهر محل امنى براى شیعیان مى‌گردد.
جهاد با روسیه:
دروه مرجعیت سید محمد مجاهد با جنگ‌های ایران و روس همزمان بود، از این‌رو او همانند فقیهان دیگر شیعه به مبارزه با روس‌ها پرداخت. سید محمد، نخست فتوای جهاد در برابر روس‌ها داد و در اواخر عمر به همراه گروهی از علمای عتبات، عازم تهران و سپس تبریز شد تا شخصاً مردم را به جهاد علیه روس‌ها تشویق و پادشاه را به جنگ با آن‌ها وادار کند. از این‌رو به سید محمد مجاهد لقب گرفت. در این جنگ، علاوه بر ایشان، علماى بزرگى همچون ملا احمد نراقی (متوفى ۱۲۴۵ قمرى) شرکت داشتند. از دیگر روحانیونى که در این جنگ حضور داشتند مى‌توان به: سید ابراهیم نواب یزدى، حاج ملا محمدصالح برغانى قزوینى، شیخ ملا صفرعلى لاهیجانى (متوفى ۱۲۷۵ قمرى)، شیخ میرزا ضیاءالدین بن اسداللّه بروجردى (متوفى ۱۳۰۰ قمرى)، میرزا داود بن شیخ اسداللّه بروجردى (متوفى ۱۲۹۸ قمرى) و شیخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفى ۱۲۸۰ قمرى) اشاره کرد.
این خیزش هرچند در ابتدا پیروزهایی برای سپاه ایران در پی داشت، اما پس از عقب‌نشینی فتحعلی شاه، منجر به جدایی بخش‌هایی از ایران بر اساس قرارداد ترکمنچای شد. سید محمد درگذشت و پیکرش در کربلا به خاک سپرده شد.
وفات
آیت الله سید محمد مجاهد در سال ۱۲۴۲ قمرى در بازگشت از تبریز، در قزوین دار فانی را وداع گفت. بدن مطهر ایشان را به کربلا منتقل و دفن کردند. قبر آن بزرگوار مشهور و داراى گنبد بزرگى است و محل زیارت مردم است.
پانویس
- ↑ أعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱۴.
- ↑ مستدرکات أعیان الشیعة، ج۵، ص۶۲.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۶، ص۱۵۹.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۹، ص۴۴۳.
- ↑ الفوائد الرضویة به نقل از روضة البهیة، ص۵۷۹-۵۸۱.
- ↑ الفوائد الرضویة، ص۵۷۹.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۹، ص۴۴۳ به نقل از تکملة أمل الآمل.
- ↑ الفوائد الرضویة، ص۵۸۱ به نقل از الروضة البهیة.
- ↑ أعیان الشیعة، ص ۴۴۳.
منابع
- نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
- ویکی شیعه.
