دعای ۴۲ صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش پنجم)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

فهرست دعاهای صحیفه سجادیه

متن دعای ۴۲ صحیفه سجادیه

شرح و ترجمه دعا:

بخش اول - بخش دوم - بخش سوم - بخش چهارم - بخش پنجم

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِک وَ رَسُولِک کمَا بَلَّغَ رِسَالَتَک، وَ صَدَعَ بِأَمْرِک، وَ نَصَحَ لِعِبَادِک.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَبِینَا -صَلَوَاتُک عَلَیهِ وَ عَلَى آلِهِ- یوْمَ الْقِیامَةِ أَقْرَبَ الْنَّبِیینَ مِنْک مَجْلِساً، وَ أَمْکنَهُمْ مِنْک شَفَاعَةً، وَ أَجَلَّهُمْ عِنْدَک قَدْراً، وَ أَوْجَهَهُمْ عِنْدَک جَاهاً.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ شَرِّفْ بُنْیانَهُ، وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ، وَ ثَقِّلْ مِیزَانَهُ، وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ، وَ قَرِّبْ وَسِیلَتَهُ، وَ بَیضْ وَجْهَهُ، وَ أَتِمَّ نُورَهُ، وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ،

وَ أَحْینَا عَلَى سُنَّتِهِ، وَ تَوَفَّنَا عَلَى مِلَّتِهِ وَ خُذْ بِنَا مِنْهَاجَهُ، وَ اسْلُک بِنَا سَبِیلَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ طَاعَتِهِ، وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ، وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ، وَ اسْقِنَا بِکأْسِهِ،

وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُبَلِّغُهُ بِهَا أَفْضَلَ مَا یأْمُلُ مِنْ خَیرِک وَ فَضْلِک وَ کرَامَتِک، إِنَّک ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ، وَ فَضْلٍ کرِیمٍ.

اللَّهُمَّ اجْزِهِ بِمَا بَلَّغَ مِنْ رِسَالاتِک، وَ أَدَّى مِنْ آیاتِک، وَ نَصَحَ لِعِبَادِک، وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِک، أَفْضَلَ مَا جَزَیتَ أَحَداً مِنْ مَلَائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ، وَ أَنْبِیائِک الْمُرْسَلِینَ الْمُصْطَفَینَ، وَ السَّلَامُ عَلَیهِ وَ عَلَى آلِهِ الطَّیبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ.

ترجمه‌ها

ترجمه انصاریان

بار الها بر محمد بنده و پیامبرت درود فرست همچنان که پیام تو را رساند، و دستور و فرمانت را آشکار ساخت، و خیرخواه بندگانت بود.

بارالها پیامبر ما را - که صلواتت بر او و آلش باد - در عرصه قیامت مقرّب‌ترین پیامبران در محضرت قرار ده، و قدرتش را از نزد خودت بر شفاعت از همه بیشتر کن، و مقام و منزلتش را نزدت والاترین، و مکانتش را آبرومندترین قرارده.

بارالها بر محمد و آلش درود فرست، و بنیادش را والایی ده، و برهانش را بلند و قوی ساز، و میزانش را سنگین کن، و شفاعتش را بپذیر، و وسیله‌اش را نزدیک کن، و رویش را سپید، و نورش را کامل، و درجه‌اش را بلند ساز،

و ما را بر سنّت او زنده بدار، و بر آیین او بمیران، و رهسپار راه او گردان، و پیماینده طریق واضح او ساز، و از مطیعان او قرار ده، و در زمره او محشور فرما، و به حوض او وارد کن، و از جامش سیرابمان گردان.

و الها بر محمد و آلش درود فرست، چنان درودی که به سبب آن او را به بهترین خیر و فضل و کرامت خود که از تو توقع دارد برسانی، همانا - که تو صاحب رحمت واسعه و فضل کریم هستی.

الها به مزد رساندن پیام‌هایت، و آگاه کردن مردم به آیاتت، و صلاح اندیشی بندگانت، و جهاد در راهت، بهترین پاداشی را که به هر یک از فرشتگان مقرّب خود، و فرستادگان برگزیده‌ات داده‌ای به او عنایت کن، و درود و رحمت و برکات حق بر او و بر خاندان پاک و پاکیزه‌اش باد.

شرح‌ها

دیار عاشقان (انصاریان)

"بارالها بر محمّد بنده و پیامبرت درود فرست به پاس آنکه پیام تو را رساند، و دستور تو را آشکار ساخت، و خیرخواه بندگانت بود.

بارالها پیامبر ما را که درودت بر او و آلش باد، روز قیامت نزدیکترین پیامبران به خود قرار ده، و توانائیش را بر شفاعت از همه فزونتر گردان، و مقامش را نزدت والاترین و منزلتش را ابرومندترین قرار ده.

بارالها بر محمّد و آلش درود فرست، و بنیادش را والائى بخش، و برهانش را قوى، و ترازویش را سنگین گردان، و شفاعتش را بپذیر، و وسیله اش را نزدیک ساز، و روسپیدش نما، و نورش را کامل فرما، و درجه اش را بالا بر، و ما را به روش او زنده بدار، و بر آئین او بمیران، و در شاهراهش بیفکن، و ما را از پیروانش قرار ده، و در زمره او محشور ساز، و به حوض او برسان، و از جامش سیراب گردان.

بارالها بر محمّد و آل محمّد چنان درودى فرست که به وسیله آن او را به بهترین نیکى ها و فضل و کرامتها که امید دارد برسانى، چون تو صاحب رحمت واسعه و احسان بزرگى.

بارالها به پاداش ابلاغ پیامهایت و رساندن آیاتت و خیرخواهى بندگانت و کارزار در راهت، بهترین جزائى را که به یکى از فرشتگان مقرّب خود و پیامبران مرسل برگزیده ات داده اى به او عطا فرما، و درود و رحمت خدا و برکاتش بر او و بر خاندان پاک و پاکیزه اش باد".

گر نبود پرده صفات محمّد *** خلق بسوزد ز نور ذات محمّد

ساخته چون زرّناب ناسره مس را *** پرتو اکسیر التفات محمّد

مستى او از شراب ساقى باقى *** مستى باقى ز باقیات محمّد

سایه نهان شد چو آفتاب حقیقت *** تافت عیان از همه جهات محمّد

در صف هیجا به وقت صولت اعدا *** کوه خجل ماند از ثبات محمّد

من که زنم در سخنورى دم اعجاز *** عاجزم از شرح معجزات محمّد

لَیسَ کلامى یف ى بِنَعْتِ کما لِهِ *** صَلِّ اِلهى عَلَى النَّبِىِّ وَ آلِهِ

قرآن مجید در آئینه روایات پیامبر و اهل بیت((علیهم السلام)):

کثرت روایات و احادیثى که از رسول الهى و امامان معصوم در رابطه با قرآن مجید در معتبرترین کتب حدیث نقل شده به اندازه اى است که اندیشمندان کتابهاى مستقلى در این زمینه فراهم کرده اند.

در این قسمت از باب تبرّک و تیمّن به چند روایت اشاره مى کنم و از جناب حق مى خواهم که توفیق فهم آیات قرآن و عمل به این کتاب را به همه ما عنایت بفرماید.

رسول خدا((صلى الله علیه وآله)) فرمود:

اِذَا الْتَبستْ عَلَیکمُ الْفِتَنُ کقَطَعِ اللَّیلَ الْمُظْلِمِ فَعَلَیکمْ بِالْقُرْآنِ، فَاِنَّهُ شافِعٌ مُشَفَّعٌ، وَ ماحِلٌ مُصَدَّقٌ، مَنْ جَعَلَهُ اَمامَهُ قادَهُ اِلَى الْجَنَّةِ، وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ ساقَهُ اِلَى النّارِ، وَ هُوَ الدَّلیلُ یدِلُّ عَلى خَیرِ سَبیلٌ...:(۱)

به هنگامى که فتنه ها همچون پاره هاى شب تار به شما حملهور شد، بر شما باد به قرآن، زیرا که قرآن شفاعتش در پیشگاه حق قبول، و شکایتش مورد پذیرش است، آن که قرآن را راهبرش قرار دهد قرآن او را به بهشت مى برد، و هر که این منبع خیر را پشت سر اندازد قرآن او را به جهنم روانه سازد، و قرآن راهنماى به بهترین راههاست.

و نیز آن حضرت فرمود:

اَلْقُرْآنُ اَفْضَلُ کلِّ شَىْء دُونَ اللهِ:(۲)

قرآن برترین چیزها در تمام هستى به غیر خداست.

و از آنحضرت روایت شده:

اِنَّهُ لا ینْبَغى لِحامِلِ الْقُرْآنِ اَنْ یظُنَّ اَنَّ اَحَداً اُعْطِىَ اَفْضَلَ مِمّا اُعْطِىَ، لاَِنَّهُ لَوْ مَلَک الدُّنْیا بِاَسْرِها لَکانَ الْقُرْآنُ اَفْضَلَ مِمّا مَلَکهُ:(۳)

به حقیقت که براى حامل قرآن سزاوار نیست که گمان کند به احدى برتر از آنچه به او داده اند عنایت شده، زیرا اگر تمام دنیا را مالک شود هر آینه قرآن از آن برتر است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ "کافى"، ج۲، ص۲۳۸.

۲ ـ "جامع الاخبار"، به نقل "مستدرک"، ج۱، ص۲۸۸.

۳ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۳۹.

رسول حق فرمود:

لایعَذِّبُ اللهُ قَلْباً اَسْکنَهُ الْقُرْآنَ:(۱)

خداوند قلبى را که قرآن را در آن جاى داده عذاب نمى کند.

و نیز از آن حضرت روایت شده:

اَصْدَقُ الْحَدیثِ کتابُ اللهِ، اَحْسَنُ الْقَصَصِ الْقُرْآنُ:

صادق ترین سخن کتاب خدا، و بهترین داستان قرآن مجید است.

رسول خدا((صلى الله علیه وآله)) فرمود:

به درستى که این قرآن نور مبین، ریسمان محکم، دستگیره مطمئن، درجه برتر، شفا دهنده ترین داروها، فضیلت بزرگتر، و سعادت عُظْمى است.

آن که از نورش طلب روشنائى کند به عنایت حق نورانى شود، و هر که امورش را به آن ببندد خداوند حفظش کند، و هر که متمسک به آن شود خداوند او را برهاند، و هر که از احکامش جدائى نکند خداوند به او رفعت دهد، و هر که از آن طلب شفا کند خداوند شفایش دهد، و هر که آن را بر ماسوایش انتخاب کند خداوند او را هدایت فرماید، و هر که از غیر قرآن طلب هدایت نماید گمراه شود، و هر که آن را شعار زندگى کند به سعادت رسد، و هر که آن را رهبر و تکیه گاه خود قرار دهد حضرت حق او را در جنّت نعیم و عیش سلیم پناه دهد.(۲)

امیرالمؤمنین((علیه السلام)) مى فرماید:

ذلِک الْقُرْآنُ فَاسْتَنْطِقُوهُ وَ لَنْ ینْطِقَ، وَ لکنْ اُخْبِرُکمْ عَنْهُ، اَلا اِنَّ فِیهِ عِلْمَ ما یأْتِى، وَ الْحَدیثَ عَنِ الْماضى، وَ دَواءَ دائِکمْ، وَ نَظْمَ اَمْرِکمْ:(۳)

این است قرآن، از او بخواهید سخن گوید که سخن نمى گوید، ولى من از آن به شما خبر دهم: بدانید که دانش آینده و سخن گذشته و دواى دردهاى شما و نظم زندگى و امورتان در قرآن مجید است.

و نیز آنحضرت فرمود:

اِنَّ اللهَ سُبْحانَهُ اَنْزَلَ کتاباً هادِیاً بَینَ فیهِ الْخَیرَ وَ الشَّرَّ:(۴)

خداوند سبحان کتاب هدایت فرو فرستاد، و در آن هر خیر و شرى را بیان فرمود:

و از آنجناب روایت شده:

اَلْقُرْآنُ غِنىً لاغِنى دُونَهُ، وَ لا فَقْرَ بَعْدَهُ:(۵)

قرآن ثروتى است که ثروتى غیر از آن نیست، و بعد از آن فقرى تصور نمى شود.

حضرت سجاد((علیه السلام)) فرمود:

لَوْ ماتَ مَنْ بَینَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشَتُ بَعْدَ اَنْ یکونَ الْقَرْآنَ مَعى:(۶)

اگر تمام کسانى که بین مشرق و مغرب هستند بمیرند در حالى که قرآن همراه من است، هر آینه ترس و وحشت به من دست نمى دهد.

حضرت صادق((علیه السلام)) فرمود:

مَنْ اُوتىَ الْقُرْآنَ، وَ الاِیمانَ فَمَثَلُهُ مَثَلُ الاُتْرُجَّهِ، ریحُها طَیبٌ، وَ طَعْمُها طَیبٌ، وَ اَمَّا الَّذى لَمْ یؤْتَ الْقُرْآنَ وَ لاَ الإْیمانَ مَثَلُهُ کمَثَلِ الْحَنْظَلَةِ، طَعْمُها مُرُّ، وَ لا ریحَ لَها:(۷)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ "مستدرک"، ج۱، ص۲۸۷.

۲ ـ "بحار"، ج۹۲، ص۳۱.

۳ ـ "نهج البلاغه"، خطبه ۱۵۸.

۴ ـ "نهج البلاغة"، خطبه ۱۶۷.

۵ ـ "مجمع البیان"، ج۱، ص۱۵.

۶ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۴۰.

۷ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۴۲.

آن که قرآن و ایمان به او داده شود مثلش مانند ترنج است که بو و طعمش خوش است، و اما کسى که از قرآن و ایمان بى بهره است همانند هندوانه ابوجهل است که طعمش تلخ و بدون بوست.

امام هفتم فرمود:

مَنِ اسْتَکفى بِآیة مِنَ الْقُرْآنِ مِنَ الشَّرْقِ اِلَى الْمَغْرِبِ کفِىَ إذا کانَ بِیقین:(۱)

کسى که از شرق و غرب عالم به آیتى از قرآن مجید اکتفا کند، او را کافى است، اگر به یقین و اطمینان باشد.

رسول خدا فرمود:

اَشْرافٌ اُمَّتى حَمَلَةُ الْقُرْآنِ:(۲)

بزرگان امّتم حاملان قرآنند.

و نیز آنحضرت فرمود:

اَهْلُ الْقُرْآنِ هُمْ اَهْلُ اللهِ وَ خاصَّتُهُ:(۳)

اهل قرآن اهل خدا و بندگان خاص حقّند.

رسول حق مى فرماید:

اِنَّ اَهْلَ الْقُرْآنِ فِى اَعلى دَرَجَة مِنَ الآْدَمِیینَ ما خَلاَ النَّبِیینَ وَ الْمُرْسَلینَ، فَلا تَسْتَضْعِفُوا اَهْلَ الْقُرْآنِ حُقُوقَهُمْ، فَاِنَّ لَهُمْ مِنَ اللهِ الْعَزیزِ الْجَبّارِ لَمَکاناً عَلِیاً:(۴)

اهل قرآن در برترین درجه و مقام از مقامات انسانها هستند، مقامى مادون مقام انبیاء، شما اى مردم حقوق اهل قرآن را ضعیف و کم نشمارید، که اینان در پیشگاه حق از مکانت بلندى برخوردارند.

و نیز آن حضرت فرمود:

یا سَلْمانُ عَلَیک بِقِراءَةِ الْقُرْآنِ، فَاِنَّ قِراءَتَهُ کفّارَةٌ لِلذُّنوبِ، وَ سِتْرٌ مِنَ النّارِ، وَ اَمانٌ مِنَ الْعَذابِ....(۵)

اى سلیمان بر تو باد به قرائت قرآن، که قرائت کتاب حق کفّاره گناهان است و پوششى از آتش و امانى از عذاب...

و پوششى از آتش و امانى از عذاب...

و نیز از آن حضرت روایت شده:

لِیکنْ کلُّ کلامِکمْ ذِکرَاللهِ وَ قِراءَةَ الْقُرْآنِ:(۶)

باید تمام گفتار شما ذکر خدا و قرائت قرآن باشد.

سُئِلَ رَسُلُ اللهِ صَلّى الله علیه وَ آلِه عَنْ اَفْضَلِ الاَعْمالِ عِنْدَاللهِ فَقالَ: قِراءَةُ الْقُرْآنِ، وَ اَنْتَ تَمُوتُ وَ لِسانُک رَطْبٌ مِنْ ذِکرِ اللهِ:(۷)

از رسول خدا((صلى الله علیه وآله))سؤال شد: بهترین عمل نزد خدا چیست؟

فرمود: قرائت قرآن، و اینکه در حال مرگ زبانت در ذکر خدا باشد.

امیرالمؤمنین((علیه السلام)) در وصیت خود به فرزندش محمد حنفیه فرمود:

بر تو باد به تلاوت قرآن در شب و روزت و عمل به آن، و التزام به فرائض و شرایع قرآن، ورعایت حلال و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۵۶.

۲ ـ "من لایحضره الفقیه"، ج۲، ص۳۵۱.

۳ ـ "مجمع البیان"، ج۱۱، ص۱۵.

۴ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۴۱.

۵ ـ "مستدرک الوسائل"، ج۱، ص۲۹۲.

۶ ـ "مستدرک الوسائل"، ج۱، ص۲۹۲ و ۲۹۳.

۷ ـ "مستدرک"، ج۱، ص۲۹۳.

حرام و امر و نهیش، و تلاوت در شب و روزت، که این کتاب عهد خدا به سوى خلق اوست، پس بر هر مسلمانى واجب است هر روز در عهد خدا بنگرد.(۱)

امام صادق((علیه السلام)) فرمود:

قِراءَةُ الْقُرْآنِ فِى الْمُصْحَفِ تُخَفِّفُ الْعَذابَ عَنِ الْوالِدَینِ وَ اِنْ کانا کافِرَینِ:(۲)

خواندن قرآن از روى قرآن عذاب پدر و مادر خواننده را سبک مى کند گرچه کافر باشند.

رسول خدا فرمود:

مُعَلِّمُ الْقُرْآنِ یسْتَغْفِرُ لَهُ کلُّ شَىْء حَتَّى الْحُوتِ فِى الْبَحْرِ:(۳)

براى تعلیم دهنده قرآن همه چیز استغفار مى کند حتى ماهى در دریا.

حضرت صادق((علیه السلام)) فرمود:

ینْبَغى لَلْمُؤْمِنِ اَنْ لا یمُوتَ حَتّى یتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ اَوْ یکونَ فِى تَعَلُّمِهِ:(۴)

براى مؤمن سزاوار است نمیرد مگر اینکه قران مجید را فرابگیرد، یا در حال فراگرفتن باشد.

امیرالمؤمنین((علیه السلام)) فرمود:

تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَاِنّهُ اَحْسَنُ الْحَدیثِ، وَ تَفَقَّهُوا فِیهِ فَاِنَّهُ رَبیعُ الْقُلُوبِ:(۵)

قرآن را فرا بگیرید که نیکوترین گفتار است، و آن را بفهمید که بهار دلهاست.

رسول خدا((صلى الله علیه وآله)) فرمود:

اِنْ اَرَدْتُمْ عَیشَ السُّداءِ، وَ مَوْتَ الشُّهَداءِ، وَالنَّجاةَ یوْمَ الْحَشْرِ، وَ الظِّلَّ یوْمَ الْحَرورَ، وَ الْهُدى یوْمَ الضَّلالَةِ، فَادْرُسُوا الْقُرْآنَ، فَاِنَّهُ کلامُ الرَّحْمنِ، وَ حِرْزٌ مِنَ الشَّیطانِ، وَ رُجْحانٌ فِى الْمیزانِ:(۶)

اگر زندگى اهل سعادت، و مرگ شهیدان، و نجات روز قیامت، و قرار گرفتن زیر سایه در روز سوزان محشر، و هدایت از گمراهى را مى خواهید قرآن بخوانید و کتاب حق را فرا بگیرید، که کلام خدا و پناه از شیطان و سنگینى در ترازوى عمل است.

و نیز آن حضرت فرمود:

اَلْقُرْآنُ هُوَ الدَّواءُ:(۷)

قرآن مجید دواست.

و آنجناب فرمود:

ما آمَنَ بِالْقُرْآنِ مَنِ اسْتَحَلَّ مَحارِمَهُ:(۸)

کسى که حرام هاى قرآن را حلال بشمارد به قرآن ایمان نیاورده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ ـ "القرآن الکریم فى احادیث الرسول و اهل بیته"، ص۶۰.

۲ ـ "کافى"، ج۲، ص۴۴۹.

۳ ـ "القرآن الکریم فى احادیث الرسول و اهل بیته"، ص ۷۶ ـ ۷۷.

۴ ـ "القرآن الکریم فى احادیث الرسول و اهل بیته"، ص ۷۶ ـ ۷۷.

۵ ـ "القرآن الکریم فى احادیث الرسول و اهل بیته"، ص ۷۶ ـ ۷۷.

۶ ـ "بحارالانوار"، ج۹۲، ص۱۹.

۷ ـ "بحار"، ج۹۲، ص۱۷۶.

۸ ـ "مستدرک"، ج۱، ص۲۹۱.