آیه 29 سوره طه
| <<28 | آیه 29 سوره طه | 30>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و نیز از اهل بیت من یکی را وزیر و معاون من فرما.
و از خانواده ام دستیاری برایم قرار ده،
و براى من دستيارى از كسانم قرار ده،
و ياورى از خاندان من براى من قرار ده؛
و وزیری از خاندانم برای من قرار ده...
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
وزير: وزر: ثقل و سنگينى. وزير: كمك و يار كه مقدارى از وظائف سنگين طرف را حمل مى كند.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي «29»
و از خاندانم (ياور و) وزيرى برايم قرار بده.
هارُونَ أَخِي «30»
برادرم هارون را.
تفسير نور(10جلدى)، ج5، ص: 337
اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي «31»
(و اينگونه) پشت مرا با او استوار ساز.
وَ أَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي «32»
و او را در كارم شريك گردان.
كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيراً «33»
تا ما تورا بسيار به پاكى بستاييم.
وَ نَذْكُرَكَ كَثِيراً «34»
و تورا بسيار ياد نماييم.
نکته ها
«وزير» از «وزر» به معناى بار سنگين، به كسى گفته مى‌شود كه بار مسئوليت ديگرى را نيز بر دوش مى‌كشد. كلمه‌ى «أَزْرِي»، نيز به معناى «پُشت من» است.
در تفاسير آمده است كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله بارها اين آيات را مى‌خواند و مى‌فرمود:
خدايا من نيز مثل موسى عليه السلام وزيرى از اهل خودم مى‌خواهم. «1»
حضرت موسى عليه السلام در دريافت وحى مشكلى نداشت و وزير خواستن او تنها به خاطر سنگينى مسئوليت رسالت و سختى تبليغ بود.
هارون عليه السلام سه سال از حضرت موسى بزرگتر بود و به همين مقدار، زودتر از موسى عليه السلام از دنيا رفت. «2» و انبياى بعدى، همه از نسل هارون عليه السلام هستند.
علامه طباطبايى در تفسير الميزان مى‌فرمايد: حديث منزلت كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به حضرت على عليه السلام فرمود: «انت منى بمنزلة هارون من موسى الا أنه لا نبى بعدى» از صد طريق از اهل سنّت و هفتاد طريق از شيعه نقل شده است.
استمداد از مردم، منافاتى با توكّل و كمك از خداوند نداشته و شرك نيست. در قرآن بارها به مسئله‌ى استمداد و تعاون اشاره شده است، از جمله: «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى» «3» يكديگر را در كار خير يارى كنيد. چنانكه حضرت عيسى فرمود: «مَنْ أَنْصارِي إِلَى اللَّهِ» «4»، ياور من به سوى خدا كيست؟ يا خداوند در جواب پيامبر صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:
«1». تفاسير درّالمنثور و نورالثقلين.
«2». تفسير مجمع‌البيان.
«3». مائده، 2.
«4». آل‌عمران، 52.
جلد 5 - صفحه 338
«حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» «1»، خداوند و مؤمنان پيرو، براى تو كافى هستند. يا ذوالقرنين از مردم براى ساختن سد كمك درخواست كرد وفرمود: فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ ... «2» با نيروى خود مرا كمك كنيد. و در اين ماجرا نيز حضرت موسى از خداوند انسانى شايسته را به كمك مى‌طلبد تا او را در امر تبليغ دين يارى نمايد.
پیام ها
1- مبارزه با طاغوتى مثل فرعون به تنهايى ممكن نيست. «اجْعَلْ لِي وَزِيراً»
2- هرچه كار مهم‌تر باشد، انتخاب وزير و همراه نيز حسّاس‌تر است، وزير پيشنهادى موسى عليه السلام را بايد خداوند تأييد فرمايد. «اجْعَلْ لِي وَزِيراً»
3- اگر همكار انسان از اهل خود او باشد بهتر است. «3» «مِنْ أَهْلِي»
4- رهبرى و مديريّت بايد متمركز در شخص واحد باشد و ديگران با او همكارى كنند. «اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي أَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي»
5- همكارى مايه پيشرفت امور است كه همفكر و همراه باشد، نه در مقابل. «أَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي»
6- تسبيح واقعى، در فضاى مبارزه با طاغوت است. «إِنَّهُ طَغى، كَيْ نُسَبِّحَكَ»
7- فلسفه‌ى حكومت و قدرت، برپايى و ارتقاى معنويّت در جامعه است. «اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي ... كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيراً وَ نَذْكُرَكَ كَثِيراً»
8- وظيفه‌ى انبيا، تنزيه خداوند از شرك، اوهام و خرافات است. «نُسَبِّحَكَ»
9- مسئوليّت زياد، تسبيح زياد لازم دارد. «نُسَبِّحَكَ، كَثِيراً»
10- ابتدا خداوند را از هر عيب و نقصى تنزيه كنيم، سپس به ذكر و شكر او بپردازيم. «نُسَبِّحَكَ نَذْكُرَكَ»
«1». انفال، 64.
«2». كهف، 95.
«3». البته در صورتى كه لياقت و صلاحيت لازم را دارا باشد، چنانكه حضرت موسى انتخاب هارون را فصاحت او دانست و فرمود: «هو افصح منّى»
جلد 5 - صفحه 339
11- آنچه ارزش دارد ذكر كثير است وگرنه هر انسانى هنگام خطر و گرفتارى ياد خدا مى‌كند. «نَذْكُرَكَ كَثِيراً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي «29»
«1» سوره نازعات، آيه 24.
«2» كشاف زمخشرى، چاپ 1354 مصر، ج 2، ص 432.
جلد 8 - صفحه 263
وَ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي: و قرار ده از براى من وزيرى معاون يا ملجأ يا مشاور از اهل بيت من.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ ما تِلْكَ بِيَمِينِكَ يا مُوسى «17» قالَ هِيَ عَصايَ أَتَوَكَّؤُا عَلَيْها وَ أَهُشُّ بِها عَلى غَنَمِي وَ لِيَ فِيها مَآرِبُ أُخْرى «18» قالَ أَلْقِها يا مُوسى «19» فَأَلْقاها فَإِذا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعى «20» قالَ خُذْها وَ لا تَخَفْ سَنُعِيدُها سِيرَتَهَا الْأُولى «21»
وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرى «22» لِنُرِيَكَ مِنْ آياتِنَا الْكُبْرى «23» اذْهَبْ إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى «24» قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي «25» وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي «26»
وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي «27» يَفْقَهُوا قَوْلِي «28» وَ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي «29» هارُونَ أَخِي (30) اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي (31)
وَ أَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي (32) كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيراً (33) وَ نَذْكُرَكَ كَثِيراً (34) إِنَّكَ كُنْتَ بِنا بَصِيراً (35) قالَ قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يا مُوسى (36)
ترجمه
- و چيست اينكه در دست راست تو است اى موسى
گفت آن عصاى من است تكيه ميكنم بر آن و فرو ميريزم برگ درخت را به آن براى گوسفندم و مرا در آن حوائج ديگرى است
گفت بيندازش اى موسى
پس انداخت آنرا پس آنگاه آن مارى بود كه ميشتافت
گفت بگير آنرا و نترس زود باشد كه برگردانيم آنرا بحال اوّلش
و متّصل كن دستت را بزير بازويت بيرون ميآيد سفيد نورانى بدون عيب كه معجزه ديگرى است
تا بنمايانيم بتو از معجزات ما كه بزرگ است
برو بسوى فرعون همانا او طغيان نموده
گفت پروردگار من گشاده گردان براى من سينه‌ام را
و آسان كن براى من كارم را
و بگشاى گره را از زبان من
كه بفهمند گفتار مرا
و قرار ده براى من معاونى از كسانم
هارون برادرم را
قوى ساز باو پشتم را
و شريك كن او را در كار من
تا تسبيح گوئيم تو را بسيار
و ياد كنيم تو را بسيار
همانا تو باشى باحوال ما بينا
گفت بتحقيق داده شدى خواسته‌ات را اى موسى.
تفسير
- خداوند پس از بيان اصول شرائع حقّه در آيات سابقه كه آشنا نمودن خلق است بتوحيد و معاد و ياد خدا در تمام احوال براى حضرت موسى خواست معجزه او را باو ارائه دهد لذا سؤال فرمود كه چيست اينكه در دست تو است و او چون مشتاق بمكالمه با محبوب حقيقى بود و احتمال ميداد مقصود بيان
جلد 3 صفحه 503
فوائد و آثار باشد بمجرد ذكر اسم اكتفا ننمود و عرضه داشت آن عصاى من است تكيه ميكنم بآن در وقت راه رفتن و خسته شدن يا ايستادن بر سر گله گوسفند و ميريزم برگ درختان سبز را بر سر گوسفندانم با آن و حوائج ديگرى هم از من بوسيله آن رفع ميشود مانند آنكه بدوش ميگذارم و خرجينم را بآن مى‌آويزم و اگر بخواهم از چاهى آب بيرون آورم و ريسمان كوتاه باشد بآن متصل ميكنم و اگر درنده‌ئى بخواهد بگوسفندانم حمله كند با آن دفاع ميكنم و از اين قبيل فوائد بسيار دارد خداوند فرمود بينداز آنرا و آنحضرت اطاعت نمود و انداخت ناگاه مار قوى هيكلى شد كه بسرعت حركت ميكرد لذا ترسيد و فرار كرد خدا فرمود بگير آنرا و نترس بزودى بر ميگردانيم آنرا بصورت و سيرت اوّليه خودش و موسى عليه السّلام اطاعت نمود و بحال اوّل برگشت گفته‌اند آن عصا بقدر قامت آنحضرت بود و از شعيب عليه السّلام باو رسيده بود بعد خداوند فرمود دستت را ببر زير بغلت و چون بيرون آورى سفيد نورانى شود بدون عيب پيسى كه مرض بدى است و اين معجزه ديگرى خواهد بود براى تو در مجمع فرموده مراد از غير سوء غير برص است بقول جميع و در طب الائمه از امام باقر عليه السّلام اينمعنى را نقل نموده و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد بدون علّت است و آنكه حضرت موسى گندم گون شديدى بود و چون دستش را از زير بغلش در آورد دنيا برايش روشن شد و گفته‌اند چون بار ديگر دستش را زير بغلش ميبرد بحال اوّل بر ميگشت و ارائه اين قبيل معجزات بآنحضرت در بدو امر بعثت براى آن بود كه بعضى از آيات بزرگ قدرت و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون كه او از حدّ خود تجاوز نموده و سركشى و تمرّد و طغيان كرده موسى عليه السّلام عرضه داشت حال كه چنين مأموريت بزرگى بمن عطا فرمودى پروردگارا وسعت صدر و گشايش قلب و سرعت فهم و سهولت امر بمن عنايت فرما تا بتوانم با مشكلات و ناملائماتى كه در اين مقصد مواجه ميشوم سازگار شوم و حلّ و هموار نمايم و در شدائد صبور و بردبار باشم و گره از زبان من بگشاى تا بسهولت بتوانم با فرعون و فرعونيان سخن بگويم و آنها سخن مرا بفهمند و بپذيرند و قمّى ره از امام
جلد 3 صفحه 504
صادق عليه السّلام نقل نموده كه موسى عليه السّلام اوقاتيكه در تحت تربيت فرعون بود يكروز عطسه كرد و گفت الحمد للّه رب العالمين فرعون بدش آمد و لطمه‌اى بصورت آنحضرت زد و گفت اين چه حرفى بود زدى موسى عليه السّلام از جا جست و ريش فرعون را كه دراز بود گرفت و كند و فرعون خيلى دردش آمد و عزم قتل او را نمود پس زنش گفت اين پسر كوچك نميداند چه ميگويد فرعون گفت خير ميداند زنش گفت يك مقدار خرما و قدرى آتش در مقابل خود بگذار اگر آن دو را از يكديگر تميز داد حقّ با شما است فرعون بهمان دستور عمل كرد و بموسى گفت بخور موسى دستش بطرف خرما دراز شد پس جبرئيل دستش را برگرداند بطرف آتش و آنرا در دهان گذارد و زبانش سوخت و فرياد زد و گريه كرد پس آسيه بفرعون گفت نگفتم اين عقل ندارد پس فرعون عفو كرد او را و گفته‌اند لكنت يا كندى زبانش در اثر آن سوختن بود و نيز آنحضرت از خداوند خواست كه هارون برادرش را معاون و وزير و كمك او قرار دهد كه موجب قوّت پشت او باشد و شريك در امر رسالت او گردد تا بيشتر راغب بكمك او شود و گفته‌اند هارون سه سال بزرگتر از حضرت موسى عليه السّلام بود و هيكلش درشت‌تر و رنگش سفيدتر و زبانش گوياتر بود و سه سال زودتر از آنحضرت از دنيا رحلت نمود و در خاتمه حوائج خود عرضه داشت كه هارون در تسبيح و تقديس و دعا و ثناى توهم با من كمك و معاونت خواهد نمود ولى باز اختيار در قبول اين ملتمسات با تو است چون تو از حال ما كاملا آگاهى و بهتر ميدانى كه من محتاج بكمك هستم و هارون كفايت اين مهمّ را مينمايد و خداوند فرمود حوائج تو بر آورده شد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اجعَل لِي وَزِيراً مِن أَهلِي «29» هارُونَ أَخِي (30) اشدُد بِهِ أَزرِي (31) وَ أَشرِكه‌ُ فِي أَمرِي (32)
و قرار ده از براي من وزيري از اهل من هارون برادر مرا محكم فرما باو پشت مرا و شريك من قرار ده در رسالت و تبليغ و دعوت فرعون و فرعونيان در حديث منزلت که از احاديث متواتره است بلسانهاي مختلف که در بعض آنها ميفرمايد
(علي منّي بمنزلة هارون من موسي الّا أنه لا نبي‌ّ بعدي)
و در بعض آنها است از اسماء بنت عميس که گفت ديدم پيغمبر در دعاء ميگفت
(اللهم اني اسئلك ما سألك اخي موسي ان تشرح لي صدري و ان تيسّر لي امري و ان تحلل عُقدَةً مِن لِسانِي يَفقَهُوا قَولِي
و ان تجعل لِي وَزِيراً مِن أَهلِي عليّا أَخِي اشدُد بِهِ أزري وَ أَشرِكه‌ُ فِي أَمرِي كَي نُسَبِّحَكَ كَثِيراً وَ نَذكُرَك‌َ كَثِيراً إِنَّكَ كُنت‌َ بِنا بَصِيراً)
و از طريق مخالفين مسندا از إبن عباس که گفت
(اخذ رسول اللّه صلّي اللّه عليه و سلّم بيد علي بن ابي طالب عليه السلام و بيدي و نحن بمكة و صلي اربع ركعات ثم رفع يديه الي السماء و قال اللّهم ان نبيّك موسي إبن عمران سألك فقال رَبِّ اشرَح لِي صَدرِي وَ يَسِّر لِي أَمرِي
الاية و و انا محمّد نبيّك اسئلك رَبِّ اشرَح لِي صَدرِي وَ يَسِّر لِي أَمرِي وَ احلُل عُقدَةً مِن لِسانِي يَفقَهُوا
جلد 13 - صفحه 25
قَولِي وَ اجعَل لِي وَزِيراً مِن أَهلِي عليّا أَخِي اشدُد بِهِ ازري وَ أَشرِكه‌ُ فِي أَمرِي)
إبن عباس گفت (فسمعت مناديا ينادي قد أوتيت ما سئلت) الي غير ذلک من الاخبار.
(توضيح كلام) اينكه هارون نسبت بموسي چندين مقام داشت.
«1» مقام وزارت علي عليه السلام در جميع امور رسالت مقام وزارت داشت نسبت بحضرت رسالت چنانچه نخست وزير تمام امور مملكت و سلطنت در تحت نظر او است.
«2» مقام اهليت و امير المؤمنين جز و اهل بيت رسالت است که در آيه تطهير ميفرمايد (إِنَّما يُرِيدُ اللّه‌ُ لِيُذهِب‌َ عَنكُم‌ُ الرِّجس‌َ أَهل‌َ البَيت‌ِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهِيراً) احزاب آيه 33 که دلالت بر مقام عصمت دارد و شامل جميع مراتب طهارت ميشود.
«3» مقام اخوت و حضرت رسالت عقد اخوت با او بست که يكي از القاب امير المؤمنين اخ الرسول است.
«4» شدّ ازر که امير المؤمنين چه اندازه پشتيباني كرد از رسول اكرم بخصوص در امر جهاد که اگر علي نبود حضرت را كشته بودند و اساس اسلام را بر چيده بودند بخصوص در جنگ خندق و مبارزه با عمر إبن عبد ود و در احد که فقط علي بود و بس و خواب در فراش حضرت ليلة المبيت و ساير موارد.
«5» شركت در امور رسالت که گفتند سه چيز باعث ترويج دين اسلام شد خلق پيغمبر که ميفرمايد (إِنَّكَ لَعَلي خُلُق‌ٍ عَظِيم‌ٍ) قلم آيه 4 مال خديجه که تمام اموالش را بخشيد بحضرت رسالت و تمام آنها را صرف دين نمود که كساني که بطمع مال بودند بشرف اسلام مشرف شدند و تأليف قلوب آنها را نمود حتي خداوند يك سهم زكاة براي مؤلفة قلوبهم قرار داد در آيه (إِنَّمَا الصَّدَقات‌ُ لِلفُقَراءِ وَ المَساكِين‌ِ وَ العامِلِين‌َ عَلَيها وَ المُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُم وَ فِي الرِّقاب‌ِ وَ الغارِمِين‌َ وَ فِي سَبِيل‌ِ اللّه‌ِ وَ ابن‌ِ السَّبِيل‌ِ الاية) توبه آيه 60 و فقهاء در باب تأليف قلوب اقسامي بيان فرموده‌اند.
«1» دفع اذيت آنها.
«2» همراهي با مسلمين در جهاد با ساير كفار و مشركين.
«3» رغبت و ميل باسلام.
جلد 13 - صفحه 26
«4» عدم همراهي با كفار در جهاد با مسلمين و غير اينها، و شمشير علي در جهاد با كفار چنانچه گذشت بعلاوه بعد از رحلت حضرت رسالت در دوره خلافت خلفاء ثلاث و خلافت خود علم علي و دفع شبهات كفار چه اندازه حقانيّت اسلام و ترويج دين نمود.
«6» مقام خلافت (وَ قالَ مُوسي لِأَخِيه‌ِ هارُونَ اخلُفنِي فِي قَومِي وَ أَصلِح وَ لا تَتَّبِع سَبِيل‌َ المُفسِدِين‌َ) اعراف آيه 138 پيغمبر هم در غدير خم فرمود
(من كنت مولاه فعلي مولاه)
و در بسياري از موارد که تعيين خلفاء خود را نمود فرمود اول آنها علي است.
«7» مقام عصمت و طهارت که هارون داشت علي فوق آن را دارا بود فقط فرق بين اينکه دو مقام نبوت است که فرمود
(الا انه لا نبي‌ّ بعدي)
آنهم نه از جهت عدم قابليت علي باشد زيرا علي افضل از تمام انبياء قبل از حضرت رسالت بود حتي بر اولي العزم آنها بلكه از جهت خاتميّت پيغمبر صلّي اللّه عليه و سلّم و اينكه فوق دين اسلام ديني نيست و فوق قرآن كتابي نيست (اشكال) هارون فقط در زمان موسي خليفه بود پس از موسي يوشع خليفه بود (جواب) اينكه اگر هارون پس از موسي زنده بود قطعا مقدّم بر يوشع بود در خلافت و كلمه
(لا نبي‌ّ بعدي)
صريح در اينست که بعد از آن حضرت تمام مقامات را علي دارد سواي نبوّت.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 29)- و از آنجا که رساندن این بار سنگین به مقصد (بار رسالت پروردگار و رهبری انسانها و مبارزه با طاغوتها و جباران) نیاز به یار و یاور دارد، و به تنهایی ممکن نیست، چهارمین تقاضای موسی (ع) از پروردگار این بود: «و خداوندا! وزیر و یاوری از خاندانم برای من قرار ده» (وَ اجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلِی).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
