آشتی

«آشتی» و صلح، ‌ضد «قهر»، از اخلاق فاضله است. قرآن مجید، ایجاد وحدت و الفت بین قلب‌ها را یکی از الطاف الهی می‌داند که این همدلی از مأموریت‌های پیامبران الهی است. در روایات معصومین علیهم‌السلام نیز به ایجاد صلح و آشتی بین مردم سفارش شده است.

مفهوم‌شناسی

دهخدا آشتی را دوستی از نوکردن، ترک جنگ، رنجشی را از کسی فراموش کردن، صلح، مصالحه و... تعریف می کند. آشتی و الفت ‌ضد قهر و دورى از برادران مؤمن، از اوصاف جمیله و اعمال فاضله است و ثواب آن بى‌حد و فایده‌ آن بى‌نهایت است. قهرکردن هم به معنی تکلم نکردن و کراهت داشتن از دیدار با شخصی است.

اهمیت آشتی در روایات

در روایات اسلامی به صلح و آشتی کردن تشویق شده است:

• پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله فرمود: «لَاتَبَاغَضُوا وَلَاتَحَاسَدُوا وَلَاتَدَابَرُوا وَلَاتَقَاطَعُوا وَ کونُوا عِبَادَاللَّهِ إِخْوَانا»؛ با هم دشمن نباشید و بهم حسد نبرید و بهم پشت نکنید و از هم نبُرید و برادرانه بندگان خدا باشید.
• حضرت علی علیه السلام فرمود: «عَلَیکمْ بِالتَّوَاصُلِ وَالْمُوَافَقَةِ وَ إِیاکمْ وَالْمُقَاطَعَةَ وَالْمُهَاجَرَة». بر شماست پیوستن و موافقت و دوستی کردن و بپرهیزید از بریدن و ترک کردن و قهر کردن از همدیگر.
• امام صادق علیه السلام فرمود: «قَالَ لَایزَالُ إِبْلِیسُ فَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَیا اصْطَکتْ رُکبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَى یا وَیلَهُ مَا لَقِی مِنَ الثُّبُور»؛ پیوسته تا دو مسلمان با هم قهرند، ابلیس شاد است و چون آشتى کنند، زانوهایش بلرزد و بهم بخورد و بندهایش از هم بگسلد و فریاد کشد: اى واى بر من از آنچه به هلاکت رسد.

ایجاد صلح و آشتی بین مردم

• اسلام، مسلمانان را موظف به خاموش کردن آتش نزاع‌ها و کینهها کرده است. خداوند متعال در قرآن کریم با بکاربردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‌کند و می‌فرماید: «فَاتَّقُوااللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَینِکمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنِینَ». شما مؤمنان باید از خدا بترسید و بلکه به رضایت و مسالمت و اتحاد بین خودتان بپرازید و خدا و رسول را اطاعت کنید، اگر اهل ایمانید.
• همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکمْ وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»؛ به حقیقت، مؤمنان همه برادر یکدیگرند، پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید. امید است که مورد لطف و رحمت الهی قرار گیرید.
• حضرت علی علیه‌السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‌رسد، توصیه می‌کند: «أُوصِیکمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکم‌». شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می‌کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می‌گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان.
• با این که در اسلام دروغ گفتن از گناهان کبیره است، اما می‌توان در شرایطی برای اصلاح ذات بین از آن بهره گرفت؛ بنابر گفته امام صادق علیه‌السلام: «المُصلِحُ لَیْسِ بِکاذِبٍ»؛ کسى که مصلح و میانجى مى‌شود، آنچه بگوید دروغگو محسوب نمى‌شود.
• در حدیثی دیگر از امام علی علیه‌السلام آمده است: «لَأَنْ أُصْلِحَ بَینَ اثْنَینِ أَحَبُّ إِلَیّ مِنْ أَنْ أَتَصَدَّقَ بِدِینَارَین‌». اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی گرى کنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است.
• امام علی علیه‌السلام در وصیت‌نامه خویش در خطاب به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام درباره اصلاح بین مؤمنان می‌فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود: «إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ»؛ رسول خدا صلّى اللَّه علیه وآله مى‌فرمود: اصلاح بین مردم از یک سال نماز و روزه (مستحبّى) بهتر است.
• امام باقر علیه السلام فرمود: «إِنَّ الشَّیطَانَ یغْرِی بَینَ الْمُؤْمِنِینَ مَا لَمْ یرْجِعْ أَحَدُهُمْ عَنْ دِینِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِک اسْتَلْقَى عَلَى قَفَاهُ وَ تَمَدَّدَ ثُمَّ قَالَ فُزْتُ. فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَلَّفَ بَینَ وَلِیینِ لَنَا یا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ تَأَلَّفُوا وَ تَعَاطَفُوا». به راستی که شیطان دشمنى افکند میان مؤمنان تا برنگردد یکیشان از دینش و چون چنان کنند می گوید: پیروز شدم. پس خدا رحمت کند کسی را که الفت دهد دو دوست ما را. اى گروه مؤمنان با هم دوست شوید و با هم مهر ورزید».

منابع

• "آشتی"، دانشنامه پژوهه، علی اکبریان تبریزی، تاریخ بازیابی: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱.