کامل الزیارات (کتاب)
 | |
| نویسنده | جعفر بن محمد قولویه |
| موضوع | زيارتنامه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| محقق | علی‌اکبر غفاری |
|
| |
کتاب «کامل الزیارات» تألیف جعفر بن محمد قولویه قمی (م، ۳۶۹ ق)، از مهمترين منابع روايى شیعه در موضوع زیارت است. اين كتاب شامل مجموعه احادیثی درباره شیوۀ زیارت اهل بیت علیهم‌السلام و ثواب و فضیلت زیارت آنان می‌باشد. «کامل الزیارات» يكى از معتبرترين مصادر و مراجع كتب ادعیه و زيارات متأخرين مى‌باشد.
مؤلف
جعفر بن قولویه قمى، از برجسته ترین چهره هاى راویان و فقیهان امامیه در قرن چهارم هجرى است. او از اساتید بزرگى همچون احمد بن ادریس اشعرى قمى، محمد بن یعقوب کلینى، محمد بن حسن صفار و على بن بابویه (پدر شیخ صدوق) بهره برده است.
شیخ مفید از ممتازترین شاگردان ابن قولویه است که از او ستایش فراوان کرده است. نجاشى درباره او مى گوید: «در هر زیبایى و عظمتى که مردم با آن توصیف مى شوند جعفر بن محمد بن قولویه برترى دارد». ابن حجر عسقلانى از علماى اهل سنت نیز مى گوید: «جعفر بن محمد بن قولویه، از بزرگان شیعه و از دانشمندان سرشناس و مشهور است».
ابن قولویه به عنوان یکى از محدثان سرشناس و مورد اطمینان بزرگان امامیه، در سلسله سند ۵۰۷ روایت قرار گرفته است و با محافظت از این گنجینه علمى، خدمات شایانى به جهان تشیع و تثبیت باورهاى آن کرده است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: الصلوة، الجمعة و الجماعة، قیام اللیل، الصرف، العدد فى شهر رمضان، الحج، الشهادات، العقیقه، یوم و لیلة.
معرفی کتاب
نجاشى از كتاب حاضر به «الزیارات» تعبير مى‌كند و شيخ طوسی در كتاب «الفهرست» از آن تعبير به «جامع الزيارات» كرده است. مشهورترين نام آن «كامل الزيارة» مى‌باشد، اگرچه به آن «كامل الزيارات» و «كتاب المزار» نيز گفته‌اند.
این کتاب یکى از ارزشمندترین مجموعه هاى حدیثى در زمینه زیارت خاندان عصمت و طهارت و از منابع غنى عاشورا پژوهى مى باشد که مهمترین روایات این بخش را در خود جاى داده است.
جعفر بن محمد قولویه، انگیزه نگارش کتاب خود را این گونه بیان مى فرماید: «انگیزه من در نگارش این کتاب، تقرب به درگاه الهى و پیامبر اسلام و امام علی و حضرت فاطمه و ائمه اطهار صلوت الله علیهم اجمعین بوده و تلاش کرده ام با نشر معارف اهل بیت علیهم السلام و نقل ثواب زیارت آن بزرگواران، به جمیع اهل ایمان هدیه اى تقدیم کرده باشم».
ابن قولویه در آغاز کتاب، تمام راویان آن را توثیق کرده است. این نکته به دانشمندان شیعه کمک مى کند تا به آن دسته از راویانى که در کتاب هاى رجالى، نامى ندارند و فقط در اسناد کامل الزیارات قرار گرفته اند راحت‌تر اعتماد کنند.
كتاب «كامل الزيارات» از معتبرترين كتاب‌هاى روايى شيعه است كه در طول هزار سال كه از زمان نگارش آن مى‌گذرد پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه واقع شده و روايات آن در منابع مهم روايى شیعه نقل شده و به آنها استناد شده است. علامه مجلسی دربارۀ اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب كامل الزيارات از اصول معروف و مشهور ميان فقهاى شيعه مى‌باشد». بحارالانوار، مفاتیح الجنان و اکثر کتاب هاى زیارت و دعا و منابع عاشورایى، از جمله آثارى هستند که از این کتاب بهره برده اند.
محتوا و موضوعات کتاب
کتاب کامل الزیارات شامل ۸۴۳ حدیث مى باشد که در ۱۰۸ باب تنظیم شده است. برخی از موضوعات کتاب عبارتند از:
- ثواب زیارت حضرت رسول صلى الله علیه وآله
- آداب و ثواب زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام
- آداب و ثواب زیارت امام حسن علیه السلام
- ثواب گریه و اقامه عزا بر امام حسین علیه السلام و چگونگى نماز و زیارت در حرم آن حضرت، که بخش اعظم کتاب را در برگرفته است.
- شیوه زیارت حرم امام کاظم و امام جواد علیهماالسلام
- شیوه زیارت سایر ائمه اطهار علیهم السلام
- زیارت امامزادگان
- زیارت مؤمنین
منابع
- عبدالکریم پاک‌نیا، مجله مبلغان، مرداد و شهریور ۱۳۸۷، شماره ۱۰۶.
- نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
