نور

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«نور» از واژگان قرآنی و به معنای روشنی است، که خود انواعی دارد. «نور» به عنوان یکی از اسماء الهی (نور) و همچنین از جمله اسماء و صفات قرآن کریم مطرح شده است.

واژه‌شناسی

راغب اصفهانی در «مفردات» می گوید: نور روشنی منتشر شده است که به دیدن کمک می کند و دو گونه است: دنیوی و اخروی. نور دنیایی نیز دو نوع است: نوعی معقول به چشم بصیرت و آن چیزی است که از امور الهیه منتشر می شود، مانند عقل و نور قرآن و نوعی محسوس به چشم سر و آن چیزی است که از اجسام نورانی منتشر می شود، مانند خورشید و ماه و ستارگان و اجرام نورانی. پس از نور الهی که در قرآن آمده مانند:

  • «قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ». (سوره مائده/ ۱۵)
  • «وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها». (سوره انعام/ ۱۲۲)
  • «ما كُنْتَ تَدْرِي مَاالْكِتابُ وَلَا الْإِيمانُ وَلكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا». (سوره شورى/ ۵۲)
  • «أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلى‌ نُورٍ مِنْ رَبِّهِ». (سوره زمر/ ۲۲)
  • «نُورٌ عَلى‌ نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ». (سوره نور/ ۳۵)

و از نور محسوس به چشم سر، مانند:

  • «هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَالْقَمَرَ نُوراً». (سوره يونس/ ۵)

و از نور اخروی در این آیات اشاره شده است:

  • «يَسْعى‌ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ». (سوره حديد/ ۱۲)
  • «وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعى‌ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا». (سوره تحريم/ ۸)
  • «انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ». (سوره حديد/ ۱۳)
  • «فَالْتَمِسُوا نُوراً». (سوره حديد/ ۱۳)

و گفته می شود خدا آن را روشن نمود و آن را نور داد و خدا خودش را نور نام برده از این نظر که او نورانی کننده است. چنانچه فرموده: «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ» (سوره نور/ ۳۵) و این نامگذاری خدا خودش را به اسم «نور» به خاطر مبالغه در کارش یعنی نور بخشیدن است.[۱]

ابن فارس نیز مى گوید: نور حاکى از روشنى است، و به روشنایى که به چشم مى تابد نور مى گویند، و آن روشنایى که از اجسامى مانند خورشید و ماه و ستارگان حاصل مى شود نیز نور نامیده مى شود، خلاصه هرچیزى که راه را روشن سازد، نور است.[۲]

نور از اسامی قرآن

«نور» یکی از اسامی و صفات قرآن است: «...وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُّبِينًا»؛ و ما به سوی شما نوری تابناک فرو فرستاده‌ایم. (سوره نساء/ ۱۷۴)

درباره اطلاق «نور» بر قرآن چند وجه ذکر شده است:

  • قرآن راه سعادت انسان را روشن می‌کند و او را از ظلمت جهل و شرک و بت‌پرستی نجات می‌دهد.
  • به لحاظ حقیقت متعالیه قرآن که از سرچشمه بی‌نهایت نور، یعنی خدای متعال صادر شده است.
  • چون قرآن باعث پیداشدن و قرارگرفتن نور ایمان در قلب می‌شود، «نور» نامیده شده است.
  • قرآن روشن‌کننده همه حقایق و معنویات، مبدأ و معاد، حلال و حرام و امور دنیا و آخرت است؛ پس «نور» است.[۳]

پانویس

  1. پرش به بالا راغب اصفهانی، مفردات، ذیل واژه "نور".
  2. پرش به بالا ابن فارس، مقاییس اللغة، ذیل واژه "نور".
  3. پرش به بالا ویکی علوم اسلامی، اصطلاح‌نامه علوم قرآنی، بخش اسامی و صفات قرآن.
قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن
مسابقه از خطبه ۱۱۳ نهج البلاغه