نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین (کتاب)

نویسنده	فیض کاشانی
موضوع	احادیث شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1

مؤلف

محمّد بن مرتضى مشهور به ملامحسن فيض كاشانى (۹۷۷-۱۰59ش)، حکیم، محدث، مفسر، عارف، شاعر، و يكى از اكابر علما، و فقهاء اخباری دوره صفویه در قرن یازدهم هجری و از شاگردان بر جسته ملاصدرای شیرازی و معاصر با شاه عباس دوم بوده است. پدر وی رضی‌الدین شاه مرتضی (۹۵۰-۱۰۰۹ق) مردی فقیه، متکلّم، ادیب و مفسر بود و در کاشان حوزه تدریس داشت از اساتید برجسته ایشان می توان به ملّا محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، میرفندرسکی، میرداماد اشاره کرد. و برخی از آثار ایشان شامل، عین الیقین الملقب بالانوار و الاسرار، الاصفی فی تفسیر القرآن، الشهاب الثاقب فی وجوب صلاة الجمعة العینی می باشد. سرانجام ملامحسن فيض در سن 84 سالگى، در 22 ربيع الثانى سال 1091 در شهر كاشان از دنيا رفت و در قبرستانى كه در زمان حياتش زمين آن را خريدارى و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد.

معرفى اجمالى‌ کتاب

«نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین» یا «النوادر» اثرى است از علامه فیض کاشانى، که پس از نگارش «وافى» به فکر اختصار و گزیده کتاب وافى افتاد و در پى این مقصد کتاب «شافى» را نگاشت و چون در این دو کتاب تنها روایات فقهى را از کتب اربعه نقل کرده بود، به فکر افتاد با استفاده از سایر منابع و کتب، روایات اصول اعتقادى و فروع فقهى را در دو کتاب مستقل به شیوه کتاب شافى؛ یعنى با اختصار، گرد آورد. و در پى این فکر، بخش روایات مربوط به اصول اعتقادى را در کتاب مورد بحث گرد آورده و در پایان کتاب آرزو کرد که موفق به گردآورى قسمت فقهى این طرح شود که ظاهرا بدان توفیق نیافته است.

ساختار کتاب‌

کتاب حاضر مشتمل بر یک مقدمه کوتاه و ۷ کتاب مستقل است و در هر کتاب باب‌هاى متنوعى ذکر شده است. مجموع ابواب کتاب بالغ به یک صد و چهار باب، و تنظیم کتب و ابواب از روشى منطقى برخوردار است. با کتاب العقل آغاز مى‌شود و با کتاب المعاد پایان مى‌پذیرد و ابواب نیز به ترتیب منطقى بحث‌ها ذکر شده‌اند.

گزارش محتوا

روایات کتاب در هفت بخش به شرح زیر تنظیم شده است:

۱- کتاب العقل‌

۲- کتاب العلم‌

۳- کتاب التوحید

۴- کتاب نبوت و امامت‌

۵- کتاب الفتن‌

۶- کتاب ابناء القائم‌

۷- کتاب المعاد

کوچک‌ترین بخش آن، کتاب العقل مشتمل بر ۱۲ صفحه و بزرگ‌ترین بخش، ابناء القائم است. مولف در هر کتاب باب‌هاى گوناگونى را ذکر کرده است. به عنوان مثال، برخى از عناوین اولین بخش؛ یعنى کتاب العقل به شرح زیر است:

۱- آغاز آفرینش عقل‌

۲- فضیلت عقل‌

۳- آنچه از عقل منشعب مى‌شود

۴- صفات عاقل و جاهل‌

و برخى از عناوین آخرین بخش؛ یعنى کتاب المعاد به شرح زیر است:

۱- دوران عمر

۲- یاد مرگ‌

۳- درخواست مرگ‌

۴- قبض روح‌

۵- چگونگى مرگ‌

۶- کیفیت سوال و شاهدان در قیامت‌

۷- میزان و حساب‌

۸- توصیف بهشت‌

۹- جوى‌هاى بهشت‌

۱۰- فناى مرگ‌

تمامى روایات این کتاب بدون سند آورده شده و مولف تنها به ذکر نام کتابى که از آن نقل مى‌کند، اکتفا کرده است.

مولف در ابتداى کتاب اسامى ۲۹ کتاب که از آن‌ها روایات را نقل کرده، آورده است. اسامى برخى از آن‌ها عبارت‌اند از:

کتب شیخ صدوق همچون: توحید، اکمال‌الدین، معانى‌الاخبار، علل‌الشرایع. کتاب‌هاى دیگرى چون، الاختصاص شیخ مفید، تحف‌العقول، الاحتجاج، الامالى و الغیبه شیخ طوسى، تفسیر فرات، تفسیر قمى، تفسیر عیاشى، تفسیر مجمع البیان، تفسیر جوامع الجامع، تفسیر منسوب به امام عسکرى، رجال کشى، رجال نجاشى، شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحدید، الغیبه نعمانى، و نیز از دو کتاب روایاتى آورده است که مولف آن‌ها را نمى‌شناخته است و به مجهول بودن آنان در اول کتاب تصریح کرده است، الشهاب نیران الاحزان و جامع الاخبار.

مولف در این کتاب در تفسیر و توضیح روایات، تنها به بیان معانى لغات مشکله پرداخته است و فقط در موارد بسیار اندکى به توضیح روایات و یا بیان وجه جمع بین روایات مى‌پردازد.

منابع‌ مقاله

۱- متن و مقدمه کتاب‌

۲- فرهنگ کتب حدیثى شیعه، از سید محمود مدنى بجستانى‌

منابع

• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث 3 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی