مفتاح الفلاح (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (Aghajani صفحهٔ مفتاح الفلاح را به مفتاح الفلاح (کتاب) منتقل کرد)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۷: سطر ۷:
 
|نویسنده= شیخ بهایی
 
|نویسنده= شیخ بهایی
  
|موضوع= دعا/ اعمال‌ السنه‌
+
|موضوع= دعا/ اعمال‌ عبادی
  
 
|زبان= عربی
 
|زبان= عربی
  
|تعداد جلد= 1
+
|تعداد جلد= ۱
  
 
|عنوان افزوده1= محقق
 
|عنوان افزوده1= محقق
  
|افزوده1= مهدی رجائی
+
|افزوده1= سید مهدی رجائی
  
 
|عنوان افزوده2=
 
|عنوان افزوده2=
سطر ۲۴: سطر ۲۴:
  
 
}}
 
}}
{{منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=نرم افزار}}
+
'''«مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة»''' اثر [[شیخ بهایی|شیخ بهایى]] (م، ۱۰۳۱ ق)، کتابی پیرامون آداب و اعمال [[واجب]] و [[مستحب]] براى یک مسلمان در شبانه‌روز است. این کتاب شریف، به لحاظ دسته‌بندى زیبا، خلوص از زوائد، صحت مطالب و اعتبار مؤلف آن، جایگاه مهمی در بین عالمان داشته و شرح و ترجمه‌های متعددی بر آن نوشته شده است.
  
==نام كامل كتاب==
+
==مؤلف==
 +
بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «شیخ ‌بهایی» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار [[شیعه]] و از شاگردان [[ملا عبدالله یزدی]] است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: [[ملاصدرا]] و [[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقی مجلسی]].
  
«مفتاح الفلاح في عمل اليوم والليلة من الواجبات و المستحبات».
+
شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار [[صفویه|صفوی]] در [[اصفهان]] منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] داشت.  
  
==نويسنده==
+
وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: [[زبده الاصول|زبدة الاصول]]، [[صمدیه]]، [[الوجیزة فی علم الدرایة (کتاب)|الوجیزه فی علم الدرایة]]، شرح [[من لایحضره الفقیه]]، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله.
  
شيخ بهايى، محمد بن حسين حارثى، متوفى 1031 هجرى.
+
==محتوای کتاب==
 +
[[شیخ بهایی|شیخ بهایى]] کتاب خود را به این انگیزه نوشته که یک مسلمان بتواند در یک شبانه روز تمام اعمال خود را بر طبق آن انجام دهد؛ لذا نمازهاى واجب و [[مستحب]]، [[وضو]]، [[طهارت]] و... را نیز در کتاب خود ذکر کرده است.  
  
==موضوع==
+
مؤلف در لابلاى ابواب کتاب، بحث هاى دقیق علمى و روایى مطرح کرده و به نفى و اثبات نظریه هاى گوناگون پرداخته است. از جمله در مورد [[تسبیحات حضرت زهرا (س)|تسبیح حضرت زهرا]] سلام الله علیها بحث مفصلى دارد. بحث هایى مانند آداب لباس پوشیدن و خوردن و آشامیدن و راه شناختن زوال آفتاب و آداب مسواک و... را نیز در فصول مختلف و در مناسبت هاى گوناگون مطرح کرده است.
  
اعمال واجب و مستحب براى يك مسلمان در يك شبانه روز.
+
شیخ بهایى در هر فصل از کتاب، پس از ذکر چند [[حدیث]] و مطالب مختلف، شروع به توضیح الفاظ روایات کرده و بعضى مطالب مبهم یا دشوار آن فصل را تبیین نموده است.
  
==انگيزه نگارش==
+
ترتیب مباحث کتاب بر اساس گذران یک شبانه روز بوده و به ۶ باب به شرح زیر تقسیم شده است:
  
شيخ بهايى عليه الرحمة كتاب خود را به اين انگيزه نوشته كه يك مسلمان بتواند در يك شبانه روز تمام اعمال خود را بر طبق آن انجام دهد؛ لذا نمازهاى واجب و مستحب، [[وضو]]، طهارت و... را نيز در كتاب خود ذكر كرده است.
+
*باب اول در اعمالى است که بین الطلوعین انجام مى شود، اعم از واجب و مستحب.
 +
*باب دوم اعمال مختص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعى و زوال آفتاب است.
 +
*باب سوم شامل اعمال زوال آفتاب تا غروب آن است.
 +
*باب چهارم اختصاص به اعمال غروب خورشید تا وقت خواب دارد.
 +
*باب پنجم شامل اعمال وقت خواب تا نیمه شب است که آداب خواب و تسبیح [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا]] سلام الله علیها را هم در این قسمت ذکر نموده.
 +
*باب ششم اعمال بین نیمه شب تا طلوع فجر است.
  
==روش تأليف==
+
خاتمه کتاب نیز شامل [[تفسیر قرآن|تفسیر]] [[سوره حمد]] است.
  
مصنف در لابلاى ابواب كتاب بحث هاى دقيق علمى و روايى مطرح كرده و به نفى و اثبات نظريه هاى گوناگون پرداخته است.
+
==شرح و حاشیه و ترجمه کتاب==
 +
کتاب شریف «مفتاح الفلاح» یک بار توسط [[آقا جمال خوانساری|آقا جمال خوانسارى]] (م، ۱۱۲۵ ق) شرح شده و یک بار نیز توسط [[شیخ سلیمان بحرانی]] (م، ۱۱۲۱ ق) شرح شده و با «نام فلق الصباح فی شرح مفتاح الفلاح» منتشر گشته است.
  
از جمله شيخ بهايى در مورد تسبيح حضرت زهرا سلام الله عليها بحث مفصلى دارد. بحث هايى مانند آداب لباس پوشيدن و خوردن و آشاميدن و راه شناختن زوال آفتاب و آداب مسواك و... را نيز در فصول مختلف و در مناسبت هاى گوناگون مطرح كرده است.
+
کتاب «فتح المفتاح» نیز که توسط یکى از شاگردان شیخ بهایى علیه الرحمة تألیف شده، منتخب و خلاصه اى است از مفتاح الفلاح استاد.
  
شيخ بهايى عليه الرحمة در هر فصل از كتاب، پس از ذكر چند روايت و مطالب مختلف، شروع به توضيح الفاظ روايات كرده و بعضى مطالب مبهم يا دشوار آن فصل را تبيين نموده است.
+
و از جمله [[حاشیه|حاشیه هاى]] نوشته شده براى کتاب حاضر این موارد است:
  
==ترتيب مطالب==
+
#حاشیه اى توسط [[ملا اسماعیل خواجویی|ملا اسماعیل بن محمدحسین خواجوى]]، متوفى ۱۱۷۳ هجرى.
 +
#حاشیه اى به وسیله سید حسین حسینى مرعشى، معروف به [[خلیفه سلطان]] که از شاگردان شیخ بهایى است و حواشى مفصلى بر کتاب زده که حجم آن از حجم کتاب نیز بیشتر است.
  
ترتيب كتاب بر اساس گذران يك شبانه روز است، به اين صورت كه كتاب 6 باب است:
+
همچنین این کتاب شریف به خاطر همگانى بودن و استفاده عموم مردم از آن، بارها توسط عالمان ترجمه شده، از جمله:
  
* باب اول در اعمالى است كه بين الطلوعين انجام مى شود اعم از واجب و مستحب.
+
#ترجمه کتاب توسط مرحوم [[آقا جمال خوانساری|آقا جمال خوانسارى]]، متوفى ۱۱۲۵ هجرى.
* باب دوم اعمال مختص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعى و زوال آفتاب است.
+
#ترجمه اى از محمد شریف بن احمد جیلانى که با نام «عروة النجاح» منتشر شده و در آن خاتمه کتاب را که تفسیر [[سوره حمد]] بوده حذف کرده و در عوض دعاهاى ایام هفته و زیارات [[معصوم|معصومین]] و ادعیه مشهورى مانند [[دعای کمیل]] و [[دعای سمات]] و... را به آخر آن افزوده است.
* باب سوم شامل اعمال زوال آفتاب تا غروب آن است.
+
#ترجمه کتاب با نام آداب عباسى از صدرالدین محمد بن محب تبریزى که شاگرد شیخ بهایى بوده و در زمان حیات مؤلف کتاب را ترجمه کرده است. یک نسخه از کتاب نیز به صورت خلاصه آداب عباسى که حواشى و بیان هاى [[شیخ بهایى]] را حذف کرده موجود است.
* باب چهارم اختصاص به اعمال غروب خورشيد تا وقت خواب دارد.
+
#ترجمه اى با نام التحفة النوابیة از سید محمد جعفر حسینى که در ۹ باب تنظیم شده، ۶ باب اول آن بر طبق مفتاح الفلاح است و سه باب به آخر آن افزوده که شامل اعمال ماههاى [[ماه رجب|رجب]]، [[ماه شعبان|شعبان]] و [[ماه رمضان|رمضان]] و آداب [[دعا]] و [[زیارت|زیارات]] و... مى باشد.
* باب پنجم شامل اعمال وقت خواب تا نيمه شب است كه آداب خواب و تسبيح حضرت زهرا سلام الله عليها را هم در اين قسمت ذكر نموده.
 
* باب ششم اعمال بين نيمه شب تا طلوع فجر است.
 
 
 
خاتمه كتاب كه شامل تفسير [[سوره حمد]] است.
 
 
 
==مقبوليت==
 
 
 
كتاب شريف مفتاح الفلاح به لحاظ دسته بندى زيبا، خلوص از زوائد، صحت و اعتبار مطالب و اعتبار و آوازه مؤلف شريف آن، خيلى سريع جايگاه خود را در بين اقشار مختلف جامعه بدست آورد و هر خانواده متعبد مسلمان يك نسخه از آن را در كنار قرآن مجيد براى استفاده روزانه در خانه خود نگه مى داشت.
 
 
 
==ترجمه==
 
 
اين كتاب شريف به خاطر همگانى بودن و استفاده عموم مردم از آن، بارها ترجمه شده تا منفعت آن عام تر شود.از جمله ترجمه ها:
 
 
 
# ترجمه كتاب توسط مرحوم آقا جمال خوانسارى، متوفى 1125 هجرى.
 
# ترجمه اى از محمد شريف بن احمد جيلانى كه با نام عروة النجاح منتشر شده و در آن خاتمه كتاب را كه تفسير [[سوره حمد]] بوده حذف كرده و در عوض دعاهاى ايام هفته و زيارات معصومين و ادعيه مشهورى مانند [[دعای كميل]] و [[دعای سمات]] و... را به آخر آن افزوده است.
 
# ترجمه كتاب با نام آداب عباسى از صدرالدين محمد بن محب تبريزى كه شاگرد شيخ بهايى بوده و در زمان حيات مؤلف كتاب را ترجمه كرده است. يك نسخه از كتاب نيز به صورت خلاصه آداب عباسى كه حواشى و بيان هاى [[شيخ بهايى]] را حذف كرده موجود است.
 
# ترجمه اى با نام التحفة النوابية از سيد محمد جعفر حسينى كه در 9 باب تنظيم شده، 6 باب اول آن بر طبق مفتاح الفلاح است و سه باب به آخر آن افزوده كه شامل اعمال ماه هاى رجب، شعبان و رمضان و آداب دعا و زيارات و...مى باشد.
 
 
 
==شرح==
 
 
 
كتاب شريف مفتاح الفلاح يك بار توسط آقا جمال خوانسارى شرح شده و يك بار نيز توسط شيخ سليمان بن عبد الله بحرانى، متوفى 1121 هجرى شرح شده و با «نام فلق الصباح في شرح مفتاح الفلاح» منتشر گشته است.
 
 
 
==تلخيص==
 
 
 
كتاب فتح المفتاح كه توسط يكى از شاگردان شيخ بهايى عليه الرحمة تأليف شده منتخب و خلاصه اى است از مفتاح الفلاح استاد.
 
 
 
==حواشى==
 
 
 
از جمله حاشيه هاى نوشته شده براى كتاب حاضر است:
 
 
 
# حاشيه اى توسط مولا اسماعيل بن محمد حسين خواجوى، متوفى 1173 هجرى
 
# حاشيه اى به وسيله سيد حسين حسينى مرعشى، معروف به خليفه سلطان كه از شاگردان شيخ بهايى است و حواشى مفصلى بر كتاب زده كه حجم آن از حجم كتاب نيز بيشتر است.
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزارجامع الاحادیث [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی، معرفی کتاب "مفتاح الفلاح".
+
*"مفتاح الفلاح فی عمل اليوم و الليلة"، ویکی نور.
 
 
==متن کتاب مفتاح الفلاح في عمل اليوم والليلة...==
 
* [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/37389/  مفتاح الفلاح]
 
  
[[رده:منابع حدیثی]]
+
[[رده:منابع حدیثی]][[رده:منابع زیارات و ادعیه]][[رده:آثار شیخ بهایی]]
 
{{حدیث}}
 
{{حدیث}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۶

مفتاح الفلاح.jpg
نویسنده شیخ بهایی
موضوع دعا/ اعمال‌ عبادی
زبان عربی
تعداد جلد ۱
محقق سید مهدی رجائی

مفتاح الفلاح

«مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة» اثر شیخ بهایى (م، ۱۰۳۱ ق)، کتابی پیرامون آداب و اعمال واجب و مستحب براى یک مسلمان در شبانه‌روز است. این کتاب شریف، به لحاظ دسته‌بندى زیبا، خلوص از زوائد، صحت مطالب و اعتبار مؤلف آن، جایگاه مهمی در بین عالمان داشته و شرح و ترجمه‌های متعددی بر آن نوشته شده است.

مؤلف

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «شیخ ‌بهایی» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار شیعه و از شاگردان ملا عبدالله یزدی است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: ملاصدرا و ملا محمدتقی مجلسی.

شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی داشت.

وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: زبدة الاصول، صمدیه، الوجیزه فی علم الدرایة، شرح من لایحضره الفقیه، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله.

محتوای کتاب

شیخ بهایى کتاب خود را به این انگیزه نوشته که یک مسلمان بتواند در یک شبانه روز تمام اعمال خود را بر طبق آن انجام دهد؛ لذا نمازهاى واجب و مستحب، وضو، طهارت و... را نیز در کتاب خود ذکر کرده است.

مؤلف در لابلاى ابواب کتاب، بحث هاى دقیق علمى و روایى مطرح کرده و به نفى و اثبات نظریه هاى گوناگون پرداخته است. از جمله در مورد تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها بحث مفصلى دارد. بحث هایى مانند آداب لباس پوشیدن و خوردن و آشامیدن و راه شناختن زوال آفتاب و آداب مسواک و... را نیز در فصول مختلف و در مناسبت هاى گوناگون مطرح کرده است.

شیخ بهایى در هر فصل از کتاب، پس از ذکر چند حدیث و مطالب مختلف، شروع به توضیح الفاظ روایات کرده و بعضى مطالب مبهم یا دشوار آن فصل را تبیین نموده است.

ترتیب مباحث کتاب بر اساس گذران یک شبانه روز بوده و به ۶ باب به شرح زیر تقسیم شده است:

  • باب اول در اعمالى است که بین الطلوعین انجام مى شود، اعم از واجب و مستحب.
  • باب دوم اعمال مختص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعى و زوال آفتاب است.
  • باب سوم شامل اعمال زوال آفتاب تا غروب آن است.
  • باب چهارم اختصاص به اعمال غروب خورشید تا وقت خواب دارد.
  • باب پنجم شامل اعمال وقت خواب تا نیمه شب است که آداب خواب و تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها را هم در این قسمت ذکر نموده.
  • باب ششم اعمال بین نیمه شب تا طلوع فجر است.

خاتمه کتاب نیز شامل تفسیر سوره حمد است.

شرح و حاشیه و ترجمه کتاب

کتاب شریف «مفتاح الفلاح» یک بار توسط آقا جمال خوانسارى (م، ۱۱۲۵ ق) شرح شده و یک بار نیز توسط شیخ سلیمان بحرانی (م، ۱۱۲۱ ق) شرح شده و با «نام فلق الصباح فی شرح مفتاح الفلاح» منتشر گشته است.

کتاب «فتح المفتاح» نیز که توسط یکى از شاگردان شیخ بهایى علیه الرحمة تألیف شده، منتخب و خلاصه اى است از مفتاح الفلاح استاد.

و از جمله حاشیه هاى نوشته شده براى کتاب حاضر این موارد است:

  1. حاشیه اى توسط ملا اسماعیل بن محمدحسین خواجوى، متوفى ۱۱۷۳ هجرى.
  2. حاشیه اى به وسیله سید حسین حسینى مرعشى، معروف به خلیفه سلطان که از شاگردان شیخ بهایى است و حواشى مفصلى بر کتاب زده که حجم آن از حجم کتاب نیز بیشتر است.

همچنین این کتاب شریف به خاطر همگانى بودن و استفاده عموم مردم از آن، بارها توسط عالمان ترجمه شده، از جمله:

  1. ترجمه کتاب توسط مرحوم آقا جمال خوانسارى، متوفى ۱۱۲۵ هجرى.
  2. ترجمه اى از محمد شریف بن احمد جیلانى که با نام «عروة النجاح» منتشر شده و در آن خاتمه کتاب را که تفسیر سوره حمد بوده حذف کرده و در عوض دعاهاى ایام هفته و زیارات معصومین و ادعیه مشهورى مانند دعای کمیل و دعای سمات و... را به آخر آن افزوده است.
  3. ترجمه کتاب با نام آداب عباسى از صدرالدین محمد بن محب تبریزى که شاگرد شیخ بهایى بوده و در زمان حیات مؤلف کتاب را ترجمه کرده است. یک نسخه از کتاب نیز به صورت خلاصه آداب عباسى که حواشى و بیان هاى شیخ بهایى را حذف کرده موجود است.
  4. ترجمه اى با نام التحفة النوابیة از سید محمد جعفر حسینى که در ۹ باب تنظیم شده، ۶ باب اول آن بر طبق مفتاح الفلاح است و سه باب به آخر آن افزوده که شامل اعمال ماههاى رجب، شعبان و رمضان و آداب دعا و زیارات و... مى باشد.

منابع

  • "مفتاح الفلاح فی عمل اليوم و الليلة"، ویکی نور.