الغارات (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:الغارات.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:الغارات.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده=ابراهیم بن محمد ثقفی |
|موضوع= تاریخ اسلام | |موضوع= تاریخ اسلام | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۲ |
|عنوان افزوده1= تحقیق | |عنوان افزوده1= تحقیق | ||
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1= جلال‌الدین محدث ارموی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«اَلغارات»''' تألیف [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی]] (م، ۲۸۳ ق)، کتابی ارزشمند و معتبر در شرح رویدادها و تاریخ دوره پایانی حکومت [[امام علی]] علیه‌السلام است. این کتاب همچنین قسمتهایی از سیره شخصی و حکومتی و خطبه‌ها و نامه‌های [[امیرالمؤمنین]] را دربر دارد. | |
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | + | [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ابراهیم بن محمد بن سعد ثقفی کوفی]] (م، ۲۸۳ ق)، مورخ، محدث، مفسر و فقیه [[شیعه]] در قرن سوم هجری است. او از شاگردان هشام بن ابی هشام، [[فضل بن دکین|ابونعیم فضل بن دکین]]، [[ابان بن عثمان]] بوده و خود از اساتید و مشایخ علمای بزرگی چون [[ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[سعد بن عبدالله اشعری قمی]] و [[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن الصفار]] می باشد. | |
| − | + | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] از وی یاد کرده و می نویسد: «وی به [[اصفهان]] آمد و در آنجا سکنی گزید. او زیدی مذهب بود و پس از آن به مذهب ما ([[امامیه]]) گروید. جماعتی از قمی ها، مانند [[احمد بن محمد بن خالد برقی|احمد برقی]]، از او خواستند به [[قم]] بیاید که او نپذیرفت. او اصفهان را بدان دلیل برگزید که ناصبیان در آن فراوان بودند و او تصمیم گرفت که کتاب هایش را در آن جا روایت کند». ثقفی با تألیف کتب متعدد، در بیان فضایل [[اهل بیت]] علیهم‌السلام و نشر معارف آنان کوشید. | |
| − | + | از میان تألیفات بسیار ابراهیم ثقفی، که شمار آنها به بیش از پنجاه می‌رسیده، تنها «اَلغْارات» باقی مانده است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: المعرفه فی المناقب والمثالب، معرفة فضل الافضل، رسائل و اخبار امیرالمؤمنین علیه‌السلام، اخبار مختار الثقفی، المغازی، السقیفه، الشوری. | |
| − | == | + | ==معرفی کتاب== |
| − | + | کتاب حاضر در برخی منابع، به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر، به نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده، اما در میان علما و محافل علمی، به «الغارات» معروف است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج ۲، ص ۳۵.</ref> | |
| − | + | [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ابراهیم ثقفی]] نام کتاب خود را با الهام از مقتدای خویش، «الغارات» انتخاب کرده است؛ آن جا که [[امام علی]] علیه السلام از نافرمانی [[کوفه|کوفیان]] نکوهش کرده و می فرماید: «فتَواکلتُم و تَخاذلتُم حتی شُنَّت علیکم الغارات و مَلکَت علیکم الأوصان»؛<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۷.</ref> شما وظیفه خود را به یکدیگر حواله نمودید و همدیگر را خوار ساختید، تا این که دشمن از هر طرف غالب شده و اموال شما غارت گردید و دیار شما از تصرفتان بیرون رفت. | |
| − | [[ | ||
| − | + | کتاب «الغارات» یکی از بهترین منابع در زمینه حکومت و سیره کشورداری [[امام علی]] علیه السلام است که می تواند در این مورد پاسخگوی نیاز محققان و مؤلفان باشد. سیره سیاسی، اخلاقی، اجتماعی و سطح زندگی حاکم اسلام، نامه های حکومتی، رفتار گزاران حکومت اسلامی، ریزش ها و رویش ها در حکومت علوی، تحلیل و بررسی بازتاب رفتارهای مثبت و منفی کارگزاران و... در این کتاب، در دسترس خواننده قرار گرفته است. | |
| − | این | + | این کتاب از منابع معتبر نزد مؤلفان [[اهل سنت|اهل‌سنّت]] و [[شیعه]] بوده است؛ از جمله [[ابن ابی الحدید|ابن‌ابی‌الحدید]]، روایات بسیاری از این کتاب را در «[[شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (کتاب)|شرح نهج‌البلاغه]]» خود نقل کرده است. [[علامه مجلسى|علامه مجلسی]] نیز در [[بحارالانوار]] از این کتاب بهره بسیار برده است و بسیاری نیز روایاتی را با حذف اسانید ظاهراً از این کتاب نقل کرده‌اند. |
| − | + | «الغارات» را نخستین‌بار [[محدث ارموی|سید جلال‌الدین محدّث ارموی]]، بر اساس نسخه‌ای ظاهراً متعلق به سده یازدهم و با مقابله با بخشهای منقول از این کتاب در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید و بحارالانوار، تحقیق و تحصیح کرد. محمدباقر کمره‌ای و عبدالمحمد آیتی نیز، این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند. | |
| − | == | + | == محتوای کتاب == |
| + | این کتاب به مقطع تاریخی میان [[جنگ نهروان]] و [[شهادت امام علی علیه السلام|شهادت امام علی]] علیه السلام اختصاص دارد. زمانی که [[معاویه]] برای تضعیف هر چه بیشتر سپاه امام، نیروهای خود را برای چپاول و ایجاد ناامنی به نواحی مختلف [[عراق]] و [[حجاز]] و [[یمن]] گسیل می کرد. حاصل آن حملات، همین غارت هایی است که [[ابراهیم بن محمد ثقفی|ابراهیم ثقفی]] تاریخ آنها را نگاشته است. وی افزون بر بیان چپاول های دشمنان امیرمؤمنان علیه السلام، به مقدار زیادی هم درباره شخص [[امام علی]] علیه السلام و ویژگی های آن حضرت سخن گفته است. | ||
| − | این | + | گرچه غرض اصلی نگارنده از تألیف این کتاب، تشریخ غارت ها و چپاولگری های معاویه بوده، اما در لابه لای مطالب کتاب، گفتارهای بسیار ارزنده ای گنجانده شده، به طوری که خواننده از مطالب فرعی آن بیشتر بهره مند می شود. مؤلف به عنوان مقدمه و زمینه سازی برای ورود در موضوع اصلی، این شیوه را برگزیده و در معرض دید مخاطب قرار داده که علاوه بر نکات فوق، درس هایی آموزنده، عبرت انگیز و حتی مسائل تربیتی را به مخاطب خویش القا کند. |
| − | + | مؤلف پس از مقدمه، مطالب را با نظم، دقت‌نظر، واقع‌نگری و پرهیز از [[تعصب|تعصب]] دسته‌بندی کرده است. از مهمترین عناوین این کتاب عبارتند از: سخنرانی های علی علیه السلام بعد از [[جنگ نهروان]]، روش آن حضرت در استفاده از [[بیت المال]]، شیوه ارتباط با کارگزاران و عوامل حکومتی، ولایت [[قیس بن سعد]] بر [[مصر]]، ولایت [[محمد بن ابی بکر|محمد بن ابی‌بکر]] و [[مالک اشتر]] بر مصر، شهادت آن دو بزرگوار، آمدن [[عقیل بن ابیطالب|عقیل]] در [[کوفه]] با حضور علی علیه السلام، گزارش هایی از زندگی خصوصی امام علی علیه السلام و خوراک و پوشاک و مسکن آن حضرت در ایام زمامداری، علی علیه السلام و اصول [[امر به معروف و نهی از منکر]]، مکاتبات با [[معاویه]] و مطالب دیگر که در دوران حکومت آن حضرت رخ داده است. | |
| − | |||
| − | + | ثقفی در این کتاب، [[حدیث|احادیث]] را عموماً از راویان مشهور و مقبول [[اهل سنت|اهل‌سنّت]] نقل کرده و جز چند مورد، از [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم‌السلام روایت نکرده است. | |
| − | [ | + | ==پانویس== |
| + | <references /> | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | *"ثقفی ابواسحاق ابراهیم بن محمد"، [[دانشنامه جهان اسلام]]، بازیابی: ۲۶ بهمن ۱۳۹۲. | ||
| + | *[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، "زندگینامه ابراهیم بن هلال ثقفی" از عبدالکریم پاک‌نیا، جلد ۴. | ||
| + | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری، صفحه ۳۰۲-۳۰۳. | ||
[[رده:منابع تاریخ اسلام]] | [[رده:منابع تاریخ اسلام]] | ||
| + | [[رده:منابع تاریخ سیاسی اسلام]][[رده:کتاب‌های تاریخی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۰۳
 | |
| نویسنده | ابراهیم بن محمد ثقفی |
| موضوع | تاریخ اسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| تحقیق | جلال‌الدین محدث ارموی |
|
| |
«اَلغارات» تألیف ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی (م، ۲۸۳ ق)، کتابی ارزشمند و معتبر در شرح رویدادها و تاریخ دوره پایانی حکومت امام علی علیه‌السلام است. این کتاب همچنین قسمتهایی از سیره شخصی و حکومتی و خطبه‌ها و نامه‌های امیرالمؤمنین را دربر دارد.
محتویات
مؤلف
ابراهیم بن محمد بن سعد ثقفی کوفی (م، ۲۸۳ ق)، مورخ، محدث، مفسر و فقیه شیعه در قرن سوم هجری است. او از شاگردان هشام بن ابی هشام، ابونعیم فضل بن دکین، ابان بن عثمان بوده و خود از اساتید و مشایخ علمای بزرگی چون ابراهیم بن هاشم قمی، سعد بن عبدالله اشعری قمی و محمد بن حسن الصفار می باشد.
نجاشی از وی یاد کرده و می نویسد: «وی به اصفهان آمد و در آنجا سکنی گزید. او زیدی مذهب بود و پس از آن به مذهب ما (امامیه) گروید. جماعتی از قمی ها، مانند احمد برقی، از او خواستند به قم بیاید که او نپذیرفت. او اصفهان را بدان دلیل برگزید که ناصبیان در آن فراوان بودند و او تصمیم گرفت که کتاب هایش را در آن جا روایت کند». ثقفی با تألیف کتب متعدد، در بیان فضایل اهل بیت علیهم‌السلام و نشر معارف آنان کوشید.
از میان تألیفات بسیار ابراهیم ثقفی، که شمار آنها به بیش از پنجاه می‌رسیده، تنها «اَلغْارات» باقی مانده است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: المعرفه فی المناقب والمثالب، معرفة فضل الافضل، رسائل و اخبار امیرالمؤمنین علیه‌السلام، اخبار مختار الثقفی، المغازی، السقیفه، الشوری.
معرفی کتاب
کتاب حاضر در برخی منابع، به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر، به نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده، اما در میان علما و محافل علمی، به «الغارات» معروف است.[۱]
ابراهیم ثقفی نام کتاب خود را با الهام از مقتدای خویش، «الغارات» انتخاب کرده است؛ آن جا که امام علی علیه السلام از نافرمانی کوفیان نکوهش کرده و می فرماید: «فتَواکلتُم و تَخاذلتُم حتی شُنَّت علیکم الغارات و مَلکَت علیکم الأوصان»؛[۲] شما وظیفه خود را به یکدیگر حواله نمودید و همدیگر را خوار ساختید، تا این که دشمن از هر طرف غالب شده و اموال شما غارت گردید و دیار شما از تصرفتان بیرون رفت.
کتاب «الغارات» یکی از بهترین منابع در زمینه حکومت و سیره کشورداری امام علی علیه السلام است که می تواند در این مورد پاسخگوی نیاز محققان و مؤلفان باشد. سیره سیاسی، اخلاقی، اجتماعی و سطح زندگی حاکم اسلام، نامه های حکومتی، رفتار گزاران حکومت اسلامی، ریزش ها و رویش ها در حکومت علوی، تحلیل و بررسی بازتاب رفتارهای مثبت و منفی کارگزاران و... در این کتاب، در دسترس خواننده قرار گرفته است.
این کتاب از منابع معتبر نزد مؤلفان اهل‌سنّت و شیعه بوده است؛ از جمله ابن‌ابی‌الحدید، روایات بسیاری از این کتاب را در «شرح نهج‌البلاغه» خود نقل کرده است. علامه مجلسی نیز در بحارالانوار از این کتاب بهره بسیار برده است و بسیاری نیز روایاتی را با حذف اسانید ظاهراً از این کتاب نقل کرده‌اند.
«الغارات» را نخستین‌بار سید جلال‌الدین محدّث ارموی، بر اساس نسخه‌ای ظاهراً متعلق به سده یازدهم و با مقابله با بخشهای منقول از این کتاب در شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید و بحارالانوار، تحقیق و تحصیح کرد. محمدباقر کمره‌ای و عبدالمحمد آیتی نیز، این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند.
محتوای کتاب
این کتاب به مقطع تاریخی میان جنگ نهروان و شهادت امام علی علیه السلام اختصاص دارد. زمانی که معاویه برای تضعیف هر چه بیشتر سپاه امام، نیروهای خود را برای چپاول و ایجاد ناامنی به نواحی مختلف عراق و حجاز و یمن گسیل می کرد. حاصل آن حملات، همین غارت هایی است که ابراهیم ثقفی تاریخ آنها را نگاشته است. وی افزون بر بیان چپاول های دشمنان امیرمؤمنان علیه السلام، به مقدار زیادی هم درباره شخص امام علی علیه السلام و ویژگی های آن حضرت سخن گفته است.
گرچه غرض اصلی نگارنده از تألیف این کتاب، تشریخ غارت ها و چپاولگری های معاویه بوده، اما در لابه لای مطالب کتاب، گفتارهای بسیار ارزنده ای گنجانده شده، به طوری که خواننده از مطالب فرعی آن بیشتر بهره مند می شود. مؤلف به عنوان مقدمه و زمینه سازی برای ورود در موضوع اصلی، این شیوه را برگزیده و در معرض دید مخاطب قرار داده که علاوه بر نکات فوق، درس هایی آموزنده، عبرت انگیز و حتی مسائل تربیتی را به مخاطب خویش القا کند.
مؤلف پس از مقدمه، مطالب را با نظم، دقت‌نظر، واقع‌نگری و پرهیز از تعصب دسته‌بندی کرده است. از مهمترین عناوین این کتاب عبارتند از: سخنرانی های علی علیه السلام بعد از جنگ نهروان، روش آن حضرت در استفاده از بیت المال، شیوه ارتباط با کارگزاران و عوامل حکومتی، ولایت قیس بن سعد بر مصر، ولایت محمد بن ابی‌بکر و مالک اشتر بر مصر، شهادت آن دو بزرگوار، آمدن عقیل در کوفه با حضور علی علیه السلام، گزارش هایی از زندگی خصوصی امام علی علیه السلام و خوراک و پوشاک و مسکن آن حضرت در ایام زمامداری، علی علیه السلام و اصول امر به معروف و نهی از منکر، مکاتبات با معاویه و مطالب دیگر که در دوران حکومت آن حضرت رخ داده است.
ثقفی در این کتاب، احادیث را عموماً از راویان مشهور و مقبول اهل‌سنّت نقل کرده و جز چند مورد، از ائمه علیهم‌السلام روایت نکرده است.
پانویس
منابع
- "ثقفی ابواسحاق ابراهیم بن محمد"، دانشنامه جهان اسلام، بازیابی: ۲۶ بهمن ۱۳۹۲.
- گلشن ابرار، "زندگینامه ابراهیم بن هلال ثقفی" از عبدالکریم پاک‌نیا، جلد ۴.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری، صفحه ۳۰۲-۳۰۳.
