اسدالله بیات زنجانی

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«آیت‌الله اسدالله بیات زنجانی» (1320 - ش) از فقها و مراجع تقلید و مدرسین حوزه و دانشگاه و از شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی است. ایشان علاوه بر حضور در عرصه های علمی و فرهنگی، فعالیت‌هایی همچون عضویت در مجلس شورای اسلامی و تأسیس و عضویت در شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز،... را در کارنامه خود دارد. کتاب‌های «درآمدی بر خودسازی» و «الفقه الرقی»، از تألیفات اوست.

Bayat-Zanjani.jpg
نام کامل اسدالله بیات زنجانی
زادروز 1320ش
زادگاه زنجان

Line.png

اساتید

آیت الله العظمی اراکی، آیت الله العظمی گلپایگانی، علامه طباطبائی، شهید مفتح، شهید مطهری ....


آثار

کتاب دراسات فی علم الأصول، الفقه الأرقی؛ تعلیقات علی العروة الوثقی، نظام اقتصادی، انسان در قرآن و امام و امامت


ولادت

اسدالله بیات زنجانی در بهمن ماه سال 1320 هجری شمسی، در خانواده‌ای مذهبی در روستائی واقع در 25 کیلومتری زنجان فعلی و از توابع بخش زنجان‌رود دیده به جهان گشود.

تحصیل و استادان

ایشان با ورود به مکتب‌خانه روستای خویش تحصیلات ابتدائی را آغاز کرد و طبق روال آن ایام پس از اتمام یادگیری روخوانی قرآن کریم، گلستان سعدی، تاریخ معجم و بعضی از دیگر کتب ادبیات فارسی را در همان روستا به اتمام رساند، تا این که در سن سیزده سالگی همراه با خانواده خویش، روستا را به مقصد شهر زنجان ترک نمود. این مرحله از زندگی ایشان با ورود به حوزه علمیه زنجان همراه بود.

با ورود به حوزه در مدت شش سال، دروسی همچون ادبیات عرب، صرف و نحو، منطق در حد منطق کبری، حاشیه ملا عبدالله، اصول فقه در حد معالم و قسمتی از قوانین محقق قمی، فقه و همچنین ریاضیات قدیم در حد خلاصة الحساب شیخ بهائی را نزد اساتید نامدار آن روز زنجان تلمذ نمودند. از جمله اساتید ایشان می‌توان به این بزرگان اشاره کرد:

  • آیت الله میرزا احمد زنجانی، از فقهای صاحب رساله و نویسنده کتاب توحید در کلام و عقاید؛
  • آیت الله میرزا علی نقی حلی زنجانی، که از اساتید بزرگ ریاضیات قدیم بودند.
  • حجت الاسلام شیخ یعقوب‌علی جباری؛
  • حجت الاسلام شیخ عبدالحمید قائمی؛
  • حجت الاسلام میرزا احمد رشوندی زنجانی؛

آیت الله اسدالله بیات زنجانی هم طبق سنتی که در برخی از حوزه‌های قدیم مرسوم بود، جزء کسانی بودند که به محض اتمام یک دوره درسی، همان درس را به طلاب سطوح پائین‌تر تدریس می‌کردند و همواره شیوه تدریس ایشان مورد تأیید اساتید وقت بود. ضمن آن که این امر کمک شایانی به تعمیق معارف و آموخته‌هایشان می‌کرد و از همان ابتدا ایشان را با سلوک مدرسی و شیوه‌های تعلیمی خو داد.

وی پس از به پایان رساندن دروس سطح، در سن نوزده سالگی آهنگ سفر به قم کردند تا دروس سطوح بالاتر را از محضر اساتید عصر خویش فراگیرند و به تعمیق دانسته‌های قبلی خود بپردازند. این سفر علاوه بر بسیاری برکات علمی و معنوی و بهره‌مندی از اساتید ارجمندی همچون مرحوم علامه طباطبائی، مقدمه‌ای شد برای ورود معظم‌له به جریانات و فعالیت‌های سیاسی و آشنائی با امام خمینی و نهضت اسلامی.

ایشان با ورود به حوزه علمیه قم، به تکمیل دورس سطح و غیر آن از قبیل لمعه، قوانین و رسائل شیخ انصاری، کفایه، منظومه فلسفه، اسفار اربعه، مکاسب و دیگر دروس پرداختند. در این مدت از محضر اساتید و فضلای قم بهره‌مند شدند:

ایشان سپس در دروس خارج علمای زیر شرکت کردند:

آثار و تألیفات

الفقه الأرقی؛ از آثار آیت‌الله بیات زنجانی

آیت الله بیات زنجانی کتاب‌های متعددی با موضوعات عقیدتی، فقهی و اخلاقی به رشته تحریر درآوردند که در همان سال‌های اولیه انقلاب منتشر شد.

  1. درآمدی بر خودسازی
  2. حضورِ حاضر
  3. کتاب دراسات فی علم الأصول
  4. الفقه الأرقی؛ تعلیقات بر عروة الوثقی
  5. نظام اقتصادی
  6. انسان در قرآن
  7. امام و امامت

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

آیت الله زنجانی هم‌زمان با تحصیل و تدریس، به مبارزات سیاسی و اعتقادی با رژیم پهلوی نیز اهتمام داشت. ایشان پس از چندین بار بازداشت موقت و ممنوع‌المنبر شدن، در سال 1351 شمسی از سوی عوامل ساواک بازداشت و به یک سال زندان محکوم شدند. پس از طی دوره محکومیت در زندان کمیته مشترک و زندان قصر، از زندان آزاد شدند و پس از آن هم به فعالیت‌های تبلیغی و روشنگرانه خود ادامه دادند. ایشان در جایی به نقل خاطره‌ای از یکی از دفعات بازداشت شدنشان پرداختند که بخشی از آن بدین شرح است: «آن موقع منزل ما در حرم‌نمای قم بود... خاطرم هست که روزی بعد از تدریس منظومه به منزل آمدم و برای رفع خستگی استراحت کردم. در خواب دیدم که چندین عقرب سیاه به من هجوم آورده‌اند و یکی دهان مرا چسبیده، یکی دست و یکی پاها و...؛ همان لحظه از خواب جَستم و ناگهان متوجه شدم چند نفری وارد خانه شده‌اند؛ فهمیدم آن خواب در جا تعبیر شده است و این‌ها همان مأموران امنیتی رژیم هستند که برای دستگیری من آمده‌اند».

آیت الله زنجانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی وارد بدنه قانون‌گذاری و اجرائی کشور شدند و هم‌زمان با فعالیت در حزب جمهوری اسلامی، بعد از طی تجربه‌ای کوتاه در مسند امور قضائی کشور با رأی مردم ماه‌نشان از توابع استان زنجان، به دوره اول مجلس شورای اسلامی راه یافتند و خدماتشان در دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی نیز به نمایندگی از سوی مردم زنجان ادامه یافت.

حضور دوازده ساله ایشان در مجلس شورای اسلامی و ایفای نقش در هیئت رئیسه مجلس فرصتی فراهم آورد تا از نزدیک با مسائل و مشکلات کلان سیاسی و اجتماعی کشور آشنا باشند و در مسندها و کمیسیون‌های مختلف مجلس به ایفای نقش بپردازند. ایشان در طول سالیان حضور در مجلس شورای اسلامی و در ادوار مختلف، علاوه بر ریاست کمیسیون‌های تخصصی مجلس مانند آئین‌نامه داخلی مجلس، تعاون، قضائی و پیشگیری از وقوع جرم، به عنوان نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، عضو شورای سرپرستی و نظارت بر سازمان صدا و سیما، عضو شورای فرهنگ عمومی کشور و عضو برخی از شوراهای مشورتی و تصمیم‌گیری شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور بودند. در سال‌های پایانی حضورشان در مجلس شورای اسلامی بود که با حضور در شورای بازنگری قانون اساسی نقش مؤثری در بازنگری سند قانونی و بنیادی جمهوری اسلامی ایران ایفا کردند.

همچنین در کنار سمت‌های قانون‌گذاری و اجرائی، در تأسیس و عضویت در شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز، شورای مرکزی مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و شورای مرکزی مجمع نمایندگان ادوار مجلس نیز حضور داشتند.

اما پس از پایان سه دوره نمایندگی مجلس، مجدداً در ساحت فعالیت‌های علمی تمرکز گزیدند تا فاصله‌ای که خدمت به نظام و مردم در سنگرهای مختلف، در پیوستگی تحصیل علم و تدریس ایشان ایجاد کرده بود را برطرف کنند. ایشان ضمن نگارش و تحریر دو رساله، در مرتبه استادیاری دانشگاه به تدریس، تحقیق و راهنمایی علمی دانشجویان و در عین حال تدریس درس خارج فقه و اصول پرداختند که فعالیت‌های ایشان در این دو عرصه ادامه دارد. این مرجع عالی‌قدر هم‌اکنون در حوزه علمیه مقدسه قم به امر تدریس و تحقیق «خارج فقه و اصول» اشتغال دارند و علاوه بر آن سال‌هاست که اهتمام خود را به کرسی دانشگاهی یاد شده و همچنین تدریس حوزوی حکمت و فلسفه، به‌ویژه اسفار اربعه را حفظ کرده‌اند.

معظم‌له که سال‌ها مدیریت گروه پژوهشی «اندیشه سیاسی در اسلام» را در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی بر عهده داشتند، زمانی با اشاره به حضور خود در پژوهشکده می‌فرمودند: «خیلی از آقایان تصور می‌کنند که فقیه، باید در دفترش بنشیند تا مردم به حضورش شرفیاب شوند؛ اتفاقاً من مشکل را از همین ‌جا می‌دانم، چرا که اگر ما روحانی‌ها این فاصله را ایجاد نمی‌کردیم، جوانان امروز بیش از پیش به روحانیت نزدیک بودند».

منابع

آرشیو عکس و تصویر