آیه و إن یکاد: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (صفحه‌ای جدید حاوی 'آيه 51 و 52 سوره قلم/68 به آيه «و إن يكاد» شهرت دارد. از اين آيه همواره براى خنث...' ایجاد کرد) |
|||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | آیه 51 و 52 [[سوره قلم]]/68 به آیه «و إن یكاد» شهرت دارد. از این آیه بنا به باوری عام، براى خنثی كردن [[چشم زخم]] به صورت قرائت، تعویذ یا تابلو استفاده مى‌شود. این کاربرد برای آیه مستند به سخنی از [[حسن بصری]] است و برای آن روایت با سندی یافت نشده است. | |
| + | [[پرونده:آیه و ان یکاد.jpg|300px|left]] | ||
| + | ==متن و ترجمه آیه== | ||
| − | + | {{قرآن در قاب|«وَإِن يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ * وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ»|سوره=68|آیه=51|ترجمه=البته نزدیک است که کافران به چشمان (بد) خود (چشم زخمت زنند و) از پایت در آورند، آن گاه که آیات قرآن بشنوند و (چون در فصاحتش حیرت کنند از شدت حسد) گویند که این شخص عجب دیوانه است. در حالی که این کتاب الهی جز ذکر و پند و حکمت برای عالمیان نیست.}} | |
| − | + | ==تفسیر آیه== | |
| + | بیشتر مفسران، برآنند كه مقصودِ آیه، چشم زخم كافران به پیامبر صلى الله علیه و آله است كه مى‌خواستند با چشمان خود، حضرت را از بین ببرند<ref>الكشّاف، ج4، ص597؛ مجمع‌البیان، ج10، ص512.</ref> در برخی تفاسیر در تایید این تفسیر روایتی نقل شده است که مطابق با آن قومی از بنی اسد که به چشم زدن معروف بودند قصد داشتند که آن حضرت را چشم بزنند و در مورد آنها این آیه نازل شد. <ref>بيضاوى، أنوار التنزيل، ج5، ص238</ref> | ||
| − | + | برخی نیز گفته اند: كافران هنگام شنیدن قرآن، چنان از شدت خشم و دشمنى به [[پیامبر صلى الله علیه و آله]] نگاه مى‌كردند و چشم غره مى‌رفتند كه اگر مى‌توانستند، پیامبر را با نگاه‌هاى خشم‌آلود خود مى‌لغزاندند و از بین مى‌بردند.<ref> روض‌الجنان، ج 19، ص 370 و 371؛ ابن‌كثیر، ج 4، ص 436؛ روح‌البیان، ج 10، ص 127. نقل از دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429</ref> | |
| − | + | ==شان نزول آیه== | |
| + | برای این آیه دو شان نزول نقل شده است: | ||
| − | اما در | + | 1) در روایتی آمده است پیامبر صلى الله علیه و آله در مسجد نشسته بود و [[قرآن]] مى‌خواند و مشركان بر در مسجد انتظار مى‌كشیدند تا هنگام خروج پیامبر، او را چشم بزنند؛ در همان حال جبرئیل علیه‌السلام آیه «و إِن یَكاد» را نازل كرد و به پیامبر گفت كه آن را تلاوت كند تا از چشم زخم آنان در امان باشد.<ref> منهج‌الصادقین، ج9، ص390.</ref> این شان نزول را ملا فتح‌الله كاشانى در تفسیر منهج الصادقین آورده است اما سند روایت را ذکر ننموده است. این شان نزول همچنین در تفسیر روض‌الجنان به نقل از كلبى آمده است اما از قرائت این آیه به وسیله پیامبر براى جلوگیرى از تأثیر چشم زخم مشركان سخنى به میان نیامده است.<ref> روض‌الجنان، ج 19، ص 369 و 370.</ref><ref>دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429</ref> |
| − | + | 2) کتاب کافی به نقل از حسان جَمَّال (شتربان) آورده است امام صادق علیه السلام را از مدینه به مکه آوردم هنگامی که به مسجد غدیر رسیدیم به سمت چپ مسجد نگاه کرد و فرمود: این جایگاه قدم رسول خداست هنگامی که گفت: هر که من مولای او هستم علی هم مولای اوست. سپس به سمت دیگر نگاه کرد و فرمود: آن جایگاه چادر ابی فلان و فلان و سالم مولی ابی حذیفه و ابی عبیده بن جراح است. پس آن هنگام که دیدند پیامبر دست علی را بالا برده است یکی از آنها به دیگران گفت نگاه کنید به چشمانش که به اطراف می گردد گویا که چشمان دیوانه است. پس جبرئیل علیه السلام این آیه را آورد.{{متن قرآن|«وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ ما هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ»}} <ref>كلينى،الكافي، چاپ اسلامیه، ج4، ص567</ref> | |
| − | < | ||
| − | |||
| − | + | ==تاثیر آیه بر چشم زخم== | |
| + | مفسرین معمولا در مورد تاثیر قرائت این آیه بر چشم زخم روایتی نقل ننموده‌اند و تنها از حسن بصرى نقل کرده‌اند که گفته است دواى چشم زخم، قرائت آیه «و‌إِن یَكادُ...» است.<ref> مجمع‌البیان، ج 10، ص 513؛ الكشّاف، ج 4، ص 597.</ref><ref> دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429</ref> در مقابل بر پایه برخى روایات، پیامبر هنگام تعویذ [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهماالسلام یا افرادى دیگر از چشم زخم به اذكار دیگرى غیر از این آیه توسل جستند.<ref> الكافى، ج 2، ص 569؛ ابن كثیر، ج 4، ص 437؛ روح‌البیان، ج 10، ص 128.</ref> به عنوان نمونه در کتاب کافی آمده است: | ||
| + | |||
| + | [[حضرت صادق عليه السلام]] فرمود: [[امام علی علیه السلام|أمير المؤمنين عليه السلام]] فرمود: كه پيامبر حسن و حسين را رقيه نمود (رقيه به معناى دعا، تعويذ، افسون و آنچه براى حفظ و نگهدارى بكار برند مي‌باشد) و فرمود: | ||
| + | |||
| + | :«َ{{متن حدیث|أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى كُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ عَيْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَد}}؛ | ||
| + | :پناه دهم شما دو نفر را به كلمات تامّه خدا و به اسماء حسنى خدا كه همه عمومى هستند از شرّ زهرداران و گزندههاى كشنده و از شرّ هر چشمِ بد و از شرّ حسود هنگام حسد.» | ||
| + | |||
| + | سپس پيامبر رو به ما كرده فرمود: ابراهيم اينسان اسماعيل و اسحاق را در پناه خدا مي‌نهاد (و تعويذشان مي‌كرد).<ref> کافی، ج2، ص569</ref> | ||
| + | |||
| + | ==پانویس== | ||
| + | <references/> | ||
| + | |||
| + | ==منابع== | ||
| + | * سید محمود دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، صفحه 429-430. | ||
| + | * بيضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوى)، بیروت، دار إحياء التراث العربي ، چاپ اول، 1418 ق. | ||
| + | *کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق. | ||
| + | *کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش. | ||
| + | {{قرآن}} | ||
[[رده: آیه‌های با عناوین خاص]] | [[رده: آیه‌های با عناوین خاص]] | ||
| + | [[رده:آیات سوره قلم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۲۶
آیه 51 و 52 سوره قلم/68 به آیه «و إن یكاد» شهرت دارد. از این آیه بنا به باوری عام، براى خنثی كردن چشم زخم به صورت قرائت، تعویذ یا تابلو استفاده مى‌شود. این کاربرد برای آیه مستند به سخنی از حسن بصری است و برای آن روایت با سندی یافت نشده است.
متن و ترجمه آیه
تفسیر آیه
بیشتر مفسران، برآنند كه مقصودِ آیه، چشم زخم كافران به پیامبر صلى الله علیه و آله است كه مى‌خواستند با چشمان خود، حضرت را از بین ببرند[۱] در برخی تفاسیر در تایید این تفسیر روایتی نقل شده است که مطابق با آن قومی از بنی اسد که به چشم زدن معروف بودند قصد داشتند که آن حضرت را چشم بزنند و در مورد آنها این آیه نازل شد. [۲]
برخی نیز گفته اند: كافران هنگام شنیدن قرآن، چنان از شدت خشم و دشمنى به پیامبر صلى الله علیه و آله نگاه مى‌كردند و چشم غره مى‌رفتند كه اگر مى‌توانستند، پیامبر را با نگاه‌هاى خشم‌آلود خود مى‌لغزاندند و از بین مى‌بردند.[۳]
شان نزول آیه
برای این آیه دو شان نزول نقل شده است:
1) در روایتی آمده است پیامبر صلى الله علیه و آله در مسجد نشسته بود و قرآن مى‌خواند و مشركان بر در مسجد انتظار مى‌كشیدند تا هنگام خروج پیامبر، او را چشم بزنند؛ در همان حال جبرئیل علیه‌السلام آیه «و إِن یَكاد» را نازل كرد و به پیامبر گفت كه آن را تلاوت كند تا از چشم زخم آنان در امان باشد.[۴] این شان نزول را ملا فتح‌الله كاشانى در تفسیر منهج الصادقین آورده است اما سند روایت را ذکر ننموده است. این شان نزول همچنین در تفسیر روض‌الجنان به نقل از كلبى آمده است اما از قرائت این آیه به وسیله پیامبر براى جلوگیرى از تأثیر چشم زخم مشركان سخنى به میان نیامده است.[۵][۶]
2) کتاب کافی به نقل از حسان جَمَّال (شتربان) آورده است امام صادق علیه السلام را از مدینه به مکه آوردم هنگامی که به مسجد غدیر رسیدیم به سمت چپ مسجد نگاه کرد و فرمود: این جایگاه قدم رسول خداست هنگامی که گفت: هر که من مولای او هستم علی هم مولای اوست. سپس به سمت دیگر نگاه کرد و فرمود: آن جایگاه چادر ابی فلان و فلان و سالم مولی ابی حذیفه و ابی عبیده بن جراح است. پس آن هنگام که دیدند پیامبر دست علی را بالا برده است یکی از آنها به دیگران گفت نگاه کنید به چشمانش که به اطراف می گردد گویا که چشمان دیوانه است. پس جبرئیل علیه السلام این آیه را آورد.«وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ ما هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ» [۷]
تاثیر آیه بر چشم زخم
مفسرین معمولا در مورد تاثیر قرائت این آیه بر چشم زخم روایتی نقل ننموده‌اند و تنها از حسن بصرى نقل کرده‌اند که گفته است دواى چشم زخم، قرائت آیه «و‌إِن یَكادُ...» است.[۸][۹] در مقابل بر پایه برخى روایات، پیامبر هنگام تعویذ امام حسن و امام حسین علیهماالسلام یا افرادى دیگر از چشم زخم به اذكار دیگرى غیر از این آیه توسل جستند.[۱۰] به عنوان نمونه در کتاب کافی آمده است:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: أمير المؤمنين عليه السلام فرمود: كه پيامبر حسن و حسين را رقيه نمود (رقيه به معناى دعا، تعويذ، افسون و آنچه براى حفظ و نگهدارى بكار برند مي‌باشد) و فرمود:
- «َأُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى كُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ عَيْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَد؛
- پناه دهم شما دو نفر را به كلمات تامّه خدا و به اسماء حسنى خدا كه همه عمومى هستند از شرّ زهرداران و گزندههاى كشنده و از شرّ هر چشمِ بد و از شرّ حسود هنگام حسد.»
سپس پيامبر رو به ما كرده فرمود: ابراهيم اينسان اسماعيل و اسحاق را در پناه خدا مي‌نهاد (و تعويذشان مي‌كرد).[۱۱]
پانویس
- ↑ الكشّاف، ج4، ص597؛ مجمع‌البیان، ج10، ص512.
- ↑ بيضاوى، أنوار التنزيل، ج5، ص238
- ↑ روض‌الجنان، ج 19، ص 370 و 371؛ ابن‌كثیر، ج 4، ص 436؛ روح‌البیان، ج 10، ص 127. نقل از دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429
- ↑ منهج‌الصادقین، ج9، ص390.
- ↑ روض‌الجنان، ج 19، ص 369 و 370.
- ↑ دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429
- ↑ كلينى،الكافي، چاپ اسلامیه، ج4، ص567
- ↑ مجمع‌البیان، ج 10، ص 513؛ الكشّاف، ج 4، ص 597.
- ↑ دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص429
- ↑ الكافى، ج 2، ص 569؛ ابن كثیر، ج 4، ص 437؛ روح‌البیان، ج 10، ص 128.
- ↑ کافی، ج2، ص569
منابع
- سید محمود دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، صفحه 429-430.
- بيضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوى)، بیروت، دار إحياء التراث العربي ، چاپ اول، 1418 ق.
- کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.
- کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
