سید محمدعلی علوی گرگانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{مقاله از یک نشریه}}
 
{{مقاله از یک نشریه}}
'''منبع:''' [http://www.gorgani.ir/?culture=fa-IR&pageid=1 سایت محمدعلی علوی گرگانی]
+
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = آیت الله العظمى محمدعلی علوى گرگانى
 +
||تصویر= [[پرونده:Gorgani.jpg|230px]]
 +
||زادروز = 1318 شمسی
 +
|زادگاه = [[نجف]]
 +
|وفات =
 +
|مدفن =
 +
|اساتید =  [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردى]]، [[امام خمینى]]،...
 +
|شاگردان =
 +
|آثار =  مناسک حج، نورالهدى،...  
 +
}}
 +
== ولادت ==
 +
آیت الله العظمى علوى گرگانى، فرزند آیت  الله آقاى حاج سید سجاد علوى در خجسته ایام ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در سال ۱۳۵۹ ق (خرداد ۱۳۱۸ ش) در [[نجف]] اشرف، در بیت فضیلت و تقوا زاده شد. این ولادت، موجى از شادى و سرور در دل پدر بزرگوارش برانگیخت، چه تا آن زمان چند پسر براى وى متولد شده بودند اما همگى در همان کودکى، از دنیا رفته بودند. لذا وى به ساحت مقدس [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]] علیه  السلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندى عالم و صالح نمود.
  
'''پیشگفتار'''
+
آیت  الله حاج سید سجاد علوى، شبى در عالم خواب به محضر امیرمؤمنان علیه السلام مشرف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسرى را در آینده نزدیک داد و از او خواست تا فرزندش را به نام «على» نامگذارى نماید. هنگامى که این پسر به دنیا آمد، پدرش براى رعایت استحباب او را به نام «محمد» و براى قولى که به امیرالمؤمنین علیه السلام داده بود، او را به «على» نامگذارى کرد. پدرش، بارها بدو مى گفت: محمدعلى! تو با دیگر برادرانت تفاوت خواهى داشت و در آینده به مقامات عالیه خواهى رسید. چون تو را با توسل به ذیلِ عنایت امیرالمؤمنین، از خدا گرفته ام. معظم له، در دامان پاک پدر و مادرش رحمة الله علیهما بالید و پرورش یافت و بسیارى از مسائل دین و خواندن و نوشتن را در محضر پدرش بیاموخت.
  
صفحات زرين كتاب پربرگ تاريخ، مردان بزرگى را به ما مى نمايد كه در راه نجات انسان‌ها از گرداب فساد و منجلاب بدبختى و گمراهى از هيچ كوششى فروگذار نكردند. مردانى كه زندگى پربار خويش را وقف هدايت بشر نمودند. [[پيامبران]] الهى و اوصياء آنان قافله سالار اين گروهند. آنان در تاريخ بشريت جلودار روشنى و آگاهى بوده و در رشد و اعتلاى ارزش‌هاى انسانى برترين مرتبه را به خود اختصاص دادند. عقل‌ها را برانگيختند و مردم را از سستى و نادانى به تلاش و تفكر و [[ايمان]] فراخواندند و سر خويش بر سر اين هدف نهادند.
+
== تحصیلات ==
 +
آیت  الله العظمى علوى، هفت ساله بود (۱۳۶۵ ق) که همراه پدر بزرگوارش به ایران باز آمد و به قرائت [[قرآن]] مجید و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به یادگیرى فنون ادب و علوم عرب نزد ایشان پرداخت. نخست، ادبیات و مغنى و مطول و بخشى از شرح لمعه را نزد والدش بیاموخت و در سن شانزده سالگى (۱۳۷۴ ق)، همراه با معظم‌له و گروهى از همشهریانش به [[زیارت]] [[عتبات عالیات|عتبات عالیات]]، [[بیت الله الحرام]] و [[بیت المقدس|بیت المقدس]] و شامات نائل آمد (و در طول مسیر به بازگویى مسائل شرعى و خواندن کتاب‌هاى دینى براى کاروانیان مى پرداخت).  
  
عالمان دين نيز ادامه دهندگان همين راهند و مانند پيامبران الهى در راه هدايتگرى و نبرد با جهل و نادانى و فساد و بى دينى گام نهادند و مشعل فروزان هدايت را به دست گرفته و راه پرپيچ و خم تاريخ را در برابر ظلمت زدگان روشن نمودند.
+
در بازگشت از سفر [[حج]]، قصد ماندن و تحصیل در [[حوزه علمیه]] نجف اشرف را داشت که مرحوم آیت  الله العظمى حکیم در زمانى که به دیدار پدر بزرگوارش آمده بود و از قصد ایشان آگاه شد، فرمودند: اگر ایشان در [[حوزه علمیه قم]] به تحصیل بپردازد بهتر است، چون حوزه [[قم]] واجد دو ویژگى است: فن تدریس و فن سخنورى، شخصى که در آن حوزه تحصیل نماید هر دو را فرامى گیرد، هم درس مى خواند و هم درس مى دهد و هم به تبلیغ دین مى پردازد، ولذا رهسپار حوزه علمیه قم شد و در محضر درس اساتید بزرگ همانند حضرات آیات: مجاهدى تبریزى، سلطانى طباطبایى و ستوده اراکى، زانوى ادب به زمین زد و باقیمانده سطوح را فراگرفت و این همه، ۴ سال به طول انجامید. (که نشانگر استعداد بسیارش در کسب معلومات و ضبط محفوظات است).
  
به راستى آنان مصداق اتمّ «العلماء ورثة الأنبياء» و آينه تمام نماى «الفقهاء اُمناء الرسل» و «المؤمنون الفقهاء حصون الاسلام» مى باشند. آنان در راه رساندن پيام رسولان خدا و گسترش مرام خاتم پيامبران تمام توان خويش را بكار گرفتند و آن را از تمام آفت‌ها و گزندها مصون داشتند و از رنج و بلا نهراسيدند و در اين راه، فقر و غربت و بيمارى و تبعيد و اسارت و شهادت آنان را از هدف خود باز نداشت.
+
== اساتید ==
 +
معظم‌له، در خلال تحصیل خویش توفیق یافت از دانش سرشار استوانه هاى علم و فقاهت، توشه ها برگیرد و مبانى علمى اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:
  
سپاس خداى را كه اين ستارگان فروزان هماره خوش درخشيدند و نور پاشيدند و هدايت نمودند و با غروب آفتاب عمر يكى از آنان است كه خداوند، ديگر كسان را به جايش برمى گمارد و وظيفه خطير «بيان احكام حلال و حرام» را بر عهده شان وامى نهد. آن چنانكه خداوند بزرگ فرمود: «ما ننسخ من آية أو ننسها نأت بخير منها أو مثلها» پس از درگذشت اندوهبار مراجع بزرگ تقليد حوزه هاى علميه [[قم]] و [[نجف]] اشرف، اينك شاهد درخشش اختران تابناك فقاهت در آسمان حوزه علميه قم هستيم «والحمدللّه»، كه يكى از ايشان فقيه اهل بيت عصمت و طهارت حضرت آيت  الله العظمى آقاى حاج سيد محمدعلى علوى حسينى گرگانى مدظله العالى است، كه در اين مجال كوتاه نگاهى بر زندگانى ايشان مى افكنيم و تفصيل را به وقتى دگر وامى نهيم.
+
. زعیم بزرگ شیعه آیت  الله العظمى [[آیت الله بروجردی|بروجردى]]، که سه سال از درس [[فقه]] ایشان بهره برد.
  
'''خاندان'''
+
*۲. رهبر کبیر انقلاب آیت  الله العظمى [[امام خمینى]]، که هشت سال از درس [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] ایشان استفاده کرد.
  
پدر بزرگوار ايشان، آيت الله آقاى حاج سيد سجاد علوى گرگانى طاب ثراه نخستين شخصيت علمى منطقه «گرگان و دشت» و از مشهورترين علماى استان مازندران به شمار مى رفت. وى در سال 1322 ق در يكى از روستاهاى گرگان - النگ - در خانه آقا سيد قاسم - كه مردى دائم الذكر و متهجد و مؤمن و متدين بود و پسردار نمى شد و با توسلات و ادعيه و اذكار فراوان، خداوند اين پسر را در 65 سالگى اش بدو بخشيد و پس از چند سال هم چشم از جهان فروبست - به دنيا آمد.  
+
*۳. آیت الله سید محمد محقق احمدآبادى یزدى - مشهور به محقق داماد - که دوازده سال از درس فقه و اصول وى بهره برد.
  
در حالي كه نوجوان بود، تندباد اجل، گوهر پدر و مادرش را به فاصله سه روز از كَفَش ربود و سرپرستى وى را مرحوم آيت الله حاج ملا محمدهاشم كبير كردكويى به عهده گرفت و مقدمات و ادبيات و بخشى از علوم دينى را از او آموخت. در سال 1344 ق، به [[مشهد]] مقدس عزيمت نمود و نزد اساتيد بنامِ حوزه علميه آن شهر مانند حضرات آيات: ميرزا مهدى اصفهانى، ملا هاشم خراسانى، فاضل بسطامى و اديب نيشابورى اول، سطوح عاليه را فراگرفت. در 1347 ق به حوزه علميه قم مهاجرت كرد و در محضر آيات عظام: حاج شيخ عبدالكريم حايرى يزدى، حاج شيخ محمدعلى حايرى قمى، حاج ميرزا محمد فيض قمى، حاج شيخ ابوالقاسم قمى، ميرزا محمدعلى شاه‌آبادى و ميرزا محمد ثابتى همدانى قدس الله اسرارهم زانوى ادب به زمين زد و [[فقه]] و [[اصول]] و [[حكمت]] و كلام را فراگرفت.
+
*۴. آیت الله العظمى [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|سید محمدرضا موسوى گلپایگانى]].
  
در سال 1353 ق، به توصيه استاد بزرگوارش آيت الله حايرى يزدى به [[نجف]] اشرف رفت و مبانى علمى خويش را نزد آيات عظام: سيد ابوالحسن اصفهانى، شيخ محمدكاظم شيرازى، محقق اصفهانى و آقا ضياء عراقى استوار ساخت و سخت مورد توجه آيت  الله سيد ابوالحسن اصفهانى قرار گرفت و همزمان به تدريس سطوح عاليه پرداخت (كه از جمله شاگردانش در [[نجف]]، حضرات آيات: شيخ محمدابراهيم و شهيد شيخ مرتضى بروجردى - فرزندان آيت  الله العظمى حاج شيخ على محمد بروجردى - و حاج ميرزا على محدث‌زاده و حاج ميرزا محسن محدث‌ زاده - فرزندان محدث بزرگوار حاج [[شيخ عباس قمى]] و مرحوم شهيد نواب صفوى بودند).
+
*۵. آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى.
  
وى، پس از 12 سال اقامت در نجف، بنا به تقاضاى فراوان مردم گرگان از آيت الله سيد ابوالحسن اصفهانى و امر معظم‌له، در 1365 ق رهسپار ايران شد و در [[حوزه علميه]] [[قم]] رحل اقامت افكند و به تدريس سطوح عاليه فقه و اصول پرداخت (كه از جمله شاگردانش مرحوم آيت الله حاج آقا شهاب اشراقى بوده است). پس از چندى، با اصرار مردم متدين گرگان و امرِ آيت  الله العظمى بروجردى، در 1366 ق به گرگان بازگشت و به اقامه جماعت و تبليغ دين (در مسجد جامع)، تدريس علوم دينى (در مدرسه عماديه) - كه از جمله شاگردانش فهرست نگار مشهور مرحوم استاد محمدتقى دانش پژوه و فرزندان بزرگوارش و حضرات آيات: طاهرى گرگانى و جناتى شاهرودى بوده اند، بناى حسينيه ها و مساجد و امامزادگان (كه تعداد آن‌ها به 200 بنا مى رسد)، تفسير قرآن - كه چهار بار آن را به صورت كامل تفسير نمود - و گره گشايى از مشكلات مردم و حل و فصل امور عامه پرداخت.  
+
*۶. آیت الله حاج شیخ [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلى اراکى]].
 +
*۷. آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى یزدى - که مدت ۱۵ سال در درس فقه ایشان شرکت جُست و مورد توجه فراوان معظم‌له بود.  
  
وى به واسطه دارابودن ملكات فاضله اخلاقى و مقام علم و دانش و تقوا و بيان شيوا در مواعظ و نصايح و تفسير [[قرآن]]، مورد توجه علما و مردم آن منطقه - از [[شيعه]] و سنى - قرار گرفته و در فقه و تفسير و اخلاق، گوى سبقت را از همگنان ربوده بود. او در پنجم [[ربيع الثانى]] 1407 ق بدرود حيات گفت و جهانى از علم و معرفت را با خود به خاك برد.<ref> آثار الحجة 342/2؛ گنجينه دانشمندان 415-413/6؛ آينه دانشوران /272؛ مجله مسجد، ش 35، ص 87-82.</ref>
+
همچنین، معظم‌له در ایام تعطیل حوزه علمیه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به [[نجف]] اشرف مى رفت و علاوه بر زیارت عتبات عالیات، به درس علماى بزرگ نجف رفته و از آنان بهره ور مى شد. ایشان عبارتند از آیات عظام: امام خمینى، آقاى [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|خویى]]، آقاى شاهرودى و میرزا باقر زنجانى قدس الله اسرارهم.
  
فرزندان ايشان، به غير از آيت الله العظمى علوى، حجج الاسلام آقايان حاج سيد محمدحسن و حاج سيد محمدحسين علوى مى باشند و دامادهاى معظم‌له نيز حضرات آيات: حاج سيد حبيب  الله طاهرى گرگانى و حاج سيد حسن سبط احمدى مى باشد. والده ماجده معظم‌له، صبيه مرحوم آقا شيخ على‌اصغر مؤيد الشريعه شاگرد و محرر مرحوم آيت  الله حاج سيد محمد حجت كوه‌كمرى، داماد مرحوم حجت الاسلام ملا محمود زاهد قمى (1325-1266)<ref> رجال قم/162؛ گنجينه دانشوران/203؛ گنجينه آثار قم 371/1؛ اختران تابناك، ج 2، ص 196.</ref> نماينده مردم قم در اولين دوره مجلس شوراى ملى - در زمان مشروطيت - و همشيره زاده مرحوم آيت  الله حاج ميرزا ابوالفضل زاهدى قمى بوده است.
+
== تدریس ==
 +
استاد معظم آیت الله العظمى علوى مدظله العالى، عمر پربار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانیده است. ایشان از همان اوانِ تحصیل، به تدریس کتب ادبیات و سطوح پرداخت. (۱۳۳۴ ش) بارها سیوطى و مغنى و مطول، شرح شمسیه و شرح نظام را تدریس کرد و در همان زمانِ نوجوانى (۱۶ سالگى) کتاب «کشف الغاشیة عن وجه الحاشیه» را تألیف نمود.  
  
ابوالزوجه آيت  الله العظمى علوى هم، اديب نامى قم، شارح و ناظم [[نهج البلاغه]] و شاعر اهل‌بيت عليهم السلام مرحوم حجت الاسلام والمسلمين حاج شيخ محمدعلى انصارى قمى(1405 - 1328)<ref> گنجينه دانشمندان 343-339/2؛ اثرآفرينان 321/1؛ سخنوران نامى معاصر 404-401/1؛ مؤلفين كتب چاپى 192/4؛ الذريعه 108/9 و 1000؛ كتابنامه حضرت زهرا/28-23؛ فرهنگ رجال و مشاهير 186-185/2.</ref> - صاحب كتاب‌هاى متعدد در دفاع از حريم تشيع - بوده است كه او و برادرانش حضرات آيات: حاج شيخ مرتضى، حاج شيخ احمد و حاج شيخ محمود انصارى، همه از مشاهير علما و خطباى [[قم]] و [[نجف]] اشرف بوده اند.
+
از سال ۱۳۸۲ ق به تدریس سطوح ([[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]، [[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین]]، [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب)|شرح لمعه]] و شرح [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید]]) و سطح عالى ([[رسائل]]، [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]] و [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|شرح منظومه]]) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدریس مى کرد و درس‌هایش، در زمره معروفترین و چشمگیرترین درس‌هاى حوزه علمیه قم بود. یکى از مورخین حوزه علمیه قم - بیش از ۳۰ سال پیش (۱۳۵۰ ش)- درباره ایشان، نوشت: معظم‌له از فضلاء و مدرسین و اساتید سطوح عالى حوزه علمیه است، که به زیور علم و [[تقوا]] و متانت و بزرگوارى آراسته است.<ref> گنجینه دانشمندان (شریف رازى)، ج ۲، ص ۲۰۶؛ اختران تابناک (محلاتى)، ج ۲، ص ۱۹۶.</ref>
  
'''ولادت'''
+
جناب استاد، در سال ۱۴۰۵ ق بود که بنا به تقاضاى گروهى از فضلاء تدریس خارج فقه (بر اساس کتاب [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الاسلام]] ابوالقاسم نجم الدین جعفرِ [[محقق حلى]]) را آغاز کرد و تاکنون کتاب‌هاى: طهارت و زکات را به پایان برده و هم اکنون شرح کتاب صلاة را ادامه مى دهند و همزمان خارج اصول را نیز بر پایه [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] آغاز نمود که دوره کامل آن ۱۵ سال به طول انجامید و به پایان رسید و هم اکنون دومین دوره آن، آغاز شده است. وى در طول ۴۰ سال تدریس خویش، فضلاى بى شمارى را از سرچشمه زلال علوم [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام، بهره مند ساخته که بسیارى از آنان، هم اینک در شهرهاى مختلف و سمَت‌هاى گوناگون مانند: تدریس در حوزه و دانشگاه، امامت جمعه و جماعت، قضاوت و نمایندگى مجلس به خدمت به [[اسلام]] و مسلمین اشتغال دارند.
  
آيت  الله العظمى علوى، در خجسته ايام ولادت با سعادت حضرت صديقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله عليها در سال 1359 ق (خرداد 1318 ش) در [[نجف]] اشرف، در بيت فضيلت و تقوا زاده شد. اين ولادت، موجى از شادى و سرور در دل پدر بزرگوارش برانگيخت، چه تا آن زمان چند پسر براى وى متولد شده بودند اما همگى در همان كودكى، از دنيا رفته بودند. لذا وى به ساحت مقدس اميرالمؤمنين عليه  السلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندى عالم و صالح نمود.
+
'''شیوه تدریس:'''
  
'''رویای صادقه'''
+
درس معظم‌له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقت و بررسى آن‌ها، تحقیق مبسوط در روایات ([[فقه الحدیث|فقه الحدیث]]) و جمع بین اخبار متعارضه و بررسى رجال [[حدیث]] برخوردار است. ایشان، با نظر افکندن در کتاب‌هاى متداول و غیرمتداول (همانند: غنائم الایام میرزاى قمى، وسیلة المعاد ملا اسماعیل عقیلى نورى، جامع المدارک آیت اللَّه خوانسارى) و نقد و بررسى آن‌ها و کاویدن ادله، سرانجام قولى را برگزیده که گاه این سخن با سخنِ دیگر فقیهان منطبق بوده و گاه متفرد است.
  
آيت الله حاج سيد سجاد علوى، شبى در عالم خواب به محضر اميرمؤمنان عليه السلام مشرف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسرى را در آينده نزديك داد و از او خواست تا فرزندش را به نام «على» نامگذارى نمايد. هنگامى كه اين پسر به دنيا آمد، پدرش براى رعايت استحباب او را به نام «محمد» و براى قولى كه به اميرالمؤمنين عليه السلام داده بود، او را به «على» نامگذارى كرد. پدرش، بارها بدو مى گفت: محمدعلى! تو با ديگر برادرانت تفاوت خواهى داشت و در آينده به مقامات عاليه خواهى رسيد. چون تو را با توسل به ذيلِ عنايت اميرالمؤمنين، از خدا گرفته ام. معظم له، در دامان پاك پدر و مادرش رحمة الله عليهما باليد و پرورش يافت و بسيارى از مسائل دين و خواندن و نوشتن را در محضر پدرش بياموخت.
+
ایشان، به حضور منظم و بدون تعطیل در ایام درسى و سرِ ساعت، بدون اندکى  تأخیر - مقید بوده و در روزهاى چهارشنبه به شرح و توضیح حدیثى از فرمایشات [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله مى پردازد - و اگر روزى چهارشنبه، تعطیل باشد این کار را در روز پیشین آن انجام مى دهد - و از این رهگذر تاکنون به شرح وصایاى [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله به [[امیرالمومنین]] علیه السلام، [[ابوذر غفاری|ابوذر غفارى]] و [[ابن مسعود|عبدالله بن مسعود]] توفیق یافته است. (که شرح وصایاى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر به نام انوار اخلاقى «ره توشه پارسایان» چاپ رسیده است).  
  
'''تحصیلات'''
+
معظم‌له در طول درس، به یکایک پرسش‌ها و اشکالات - هر چند سست و بى پایه - شاگردان خود گوش فراداده و با خوشرویى و اخلاق حسنه به پاسخ آن‌ها مى پردازد و از شاگردان سخت کوش خویش به شایستگى تقدیر به عمل مى آورد و بر فراز منبر تدریس، از آنان احترام مى نماید. ایشان در خلال درس، نیز به ذکر مطالب مناسب از [[تاریخ|تاریخ]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و [[علم رجال|رجال]] و مواعظ نیز پرداخته و درسش، آمیزه اى از مطالب گرانقیمت و ارزشمند است که نتیجه سالیان فراوان مطالعات مختلف و تجربه هاى بسیار معظم‌له مى باشد.
  
آيت الله العظمى علوى، هفت ساله بود (1365 ق) كه همراه پدر بزرگوارش به ايران باز آمد و به قرائت [[قرآن]] مجيد و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به يادگيرى فنون ادب و علوم عرب نزد ايشان پرداخت. نخست، ادبيات و مغنى و مطول و بخشى از شرح لمعه را نزد والدش بياموخت و در سن شانزده سالگى (1374 قهمراه با معظم‌له و گروهى از همشهريانش به [[زيارت]] عتبات عاليات، بيت الله الحرام و بيت المقدس و شامات نائل آمد (و در طول مسير به بازگويى مسائل شرعى و خواندن كتاب‌هاى دينى براى كاروانيان مى پرداخت)، در بازگشت از سفر [[حج]]، قصد ماندن و تحصيل در حوزه علميه نجف اشرف را داشت كه مرحوم آيت  الله العظمى حكيم در زمانى كه به ديدار پدر بزرگوارش آمده بود و از قصد ايشان آگاه شد) فرمودند: اگر ايشان در حوزه علميه [[قم]] به تحصيل بپردازد بهتر است، چون حوزه قم واجد دو ويژگى است: فن تدريس و فن سخنورى، شخصى كه در آن حوزه تحصيل نمايد هر دو را فرامى گيرد، هم درس مى خواند و هم درس مى دهد و هم به تبليغ دين مى پردازد، ولذا رهسپار حوزه علميه قم شد و در محضر درس اساتيد بزرگ همانند حضرات آيات: مجاهدى تبريزى، سلطانى طباطبايى و ستوده اراكى، زانوى ادب به زمين زد و باقيمانده سطوح را فراگرفت و اين همه، 4 سال به طول انجاميد. (كه نشانگر استعداد بسيارش در كسب معلومات و ضبط محفوظات است).
+
== تألیفات ==
 +
استاد بزرگوار ما، آیت الله العظمى علوى به جز تدریس منظم فقه و اصول (که صدها نوارِ آن موجود استتبلیغ و ترویج شعائر دینى، پرورش شاگردان فراوان و راهنمایى مردمان و مقلدان، داراى تألیفات متعدد فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى است که نام آن‌ها عبارتند از:
  
'''اساتید'''
+
'''<I>الف. آثار چاپى:</I>'''
  
معظم‌له، در خلال تحصيل خويش توفيق يافت از دانش سرشار استوانه هاى علم و فقاهت، توشه ها برگيرد و مبانى علمى اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:
+
. توضیح المسائل (به اردو ترجمه شده است.)؛
  
* 1. زعيم بزرگ شيعه آيت  الله العظمى بروجردى، كه سه سال از درس فقه ايشان بهره برد.
+
*۲. اجوبة المسائل یا پاسخ به جدیدترین استفتائات (۲ ج)؛
  
* 2. رهبر كبير انقلاب آيت  الله العظمى [[امام خمينى]]، كه هشت سال از درس اصول ايشان استفاده كرد.
+
*۳. مناسک حج. (آداب، اعمال و استفتائات حج)؛
  
* 3. آيت  الله سيد محمد محقق احمدآبادى يزدى - مشهور به محقق داماد - كه دوازده سال از درس فقه و اصول وى بهره برد.
+
*۴. منهج الصالحین (رساله توضیح المسائل عربى)؛
  
* 4. آيت  الله العظمى سيد محمدرضا موسوى گلپايگانى.
+
*۵. منهج الناسکین (مناسک حج عربى)؛
  
* 5. آيت  الله حاج شيخ عباسعلى شاهرودى.
+
*۶. نورالهدى (تعلیقه بر [[عروة الوثقى (کتاب)|عروة الوثقى]])؛
  
* 6. آيت  الله حاج شيخ محمدعلى اراكى.
+
*۷. المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (ج ۱. بخشى از کتاب الطهارة)؛
  
* 7. آيت  الله حاج آقا مرتضى حايرى يزدى - كه مدت 15 سال در درس فقه ايشان شركت جُست و مورد توجه فراوان معظم‌له بود. همچنين، معظم‌له در ايام تعطيل حوزه علميه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به [[نجف]] اشرف مى رفت و علاوه بر [[زيارت]] عتبات عاليات، به درس علماى بزرگ نجف رفته و از آنان بهره ور مى شد. ايشان عبارتند از آيات عظام: امام خمينى، آقاى خويى، آقاى شاهرودى و ميرزا باقر زنجانى قدس الله اسرارهم.
+
*۸. تعلیقه بر [[تحریر الوسیلة (کتاب)|تحریرالوسیله]] (۲ ج، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى)؛
  
'''تدریس'''
+
*۹. گلچینى از انوار اخلاقى (برگزیده درس [[اخلاق]] روز چهارشنبه]؛
  
استاد معظم آيت  الله العظمى علوى مدظله العالى، عمر پربار خويش را به تأليف و تدريس و تبليغ دين گذرانيده است. ايشان از همان اوانِ تحصيل، به تدريس كتب ادبيات و سطوح پرداخت. (1334 ش) بارها [[سيوطى]] و مغنى و مطول، شرح شمسيه و شرح نظام را تدريس كرد و در همان زمانِ نوجوانى (16 سالگى) كتاب «كشف الغاشية عن وجه الحاشيه» را تأليف نمود.
+
*۱۰. ره توشه پارسایان، انوار اخلاقى (ج ۱، شرح وصایاى پیامبر اکرم به ابوذر غفارى)؛
  
از سال 1382 ق به تدريس سطوح (معالم، قوانين، شرح لمعه و شرح تجريد) و سطح عالى (رسائل، مكاسب و كفايه و شرح منظومه) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدريس مى كرد و درس‌هايش، در زمره معروفترين و چشمگيرترين درس‌هاى حوزه علميه قم بود. يكى از مورخين حوزه علميه قم - بيش از 30 سال پيش (1350 ش) درباره ايشان، نوشت: معظم‌له از فضلاء و مدرسين و اساتيد سطوح عالى حوزه علميه است، كه به زيور علم و تقوا و متانت و بزرگوارى آراسته است.<ref> گنجينه دانشمندان (شريف رازى)، ج 2، ص 206؛ اختران تابناك (محلاتى)، ج 2، ص 196.</ref>
+
*۱۱. توحید از دیدگاه علم (یکى از سخنرانى هاى معظم‌له).
  
جناب استاد، در سال 1405 ق بود كه بنا به تقاضاى گروهى از فضلاء تدريس خارج فقه (بر اساس كتاب شرايع الاسلامِ ابوالقاسم نجم الدين جعفرِ محققِ حلى) را آغاز كرد و تاكنون كتاب‌هاى: طهارت و [[زكات]] را به پايان برده و هم اكنون شرح كتاب صلاة را ادامه مى دهند و همزمان خارج اصول را نيز بر پايه كفاية الاصول آغاز نمود كه دوره كامل آن 15 سال به طول انجاميد و به پايان رسيد و هم اكنون دومين دوره آن، آغاز شده است. وى در طول 40 سال تدريس خويش، فضلاى بى شمارى را از سرچشمه زلال علوم اهل بيت عليهم السلام، بهره مند ساخته كه بسيارى از آنان، هم اينك در شهرهاى مختلف و سمَت‌هاى گوناگون مانند: تدريس در حوزه و دانشگاه، امامت جمعه و جماعت، قضاوت و نمايندگى مجلس به خدمت به [[اسلام]] و مسلمين اشتغال دارند.
+
'''<I>ب. آثار غیرچاپى:</I>'''
  
'''تبیلغ دین'''
+
*۱. المناظر الناضرة (ج ۲ تا ۱۰. شرح مفصل ابواب طهارت، صلاة و زکات شرایع الاسلام)؛
  
[[قرآن]] مجيد، يكى از وظايف فقيهان و عالمانِ دين را انذار مردمان و تبليغ رسالات خداوند برمى شمرد. آيه شريفه «نَفْر» وظيفه يكايك انديشمندان را تعيين نموده و آن «ابلاغ تكليف» است. آيت  الله العظمى علوى هم بر طبق عمل به وظيفه خويش، از همان اوان طلبگى اش به تبليغ دين پرداخت و ساليان فراوان در ايام ماه مبارك [[رمضان]] و [[محرم]] و [[صفر]] بر مسند وعظ و ارشاد تكيه زده و هزاران نفر را با بيان شيوا و سخنان زيباى خويش از آبشخور علوم اهل‌بيت عليهم السلام سيراب نموده است و اين شيوه پسنديده، حتى پس از مرجعيت معظم‌له ادامه دارد. ايشان، به جز اين ايام ساليان فراوان، قبل از رسيدن به مرجعيت (18 سال متمادى) در گرما و سرما در تابستان و زمستان هر پنج‌شنبه و جمعه به تهران مى رفت و پيرامون معارف دين در مسجد فاطميه سخن مى گفت و در همين راستا، هيئت محترم وحدت فاطميه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسيس نمود و همزمان به تدريس شرح منظومه و شرح تجريد و اصول اعتقادات به گروهى از اساتيد دانشگاه و دانشجويان محترم مى پرداخت.
+
. لئالى الاصول (۱۰ جلد. از مباحث الفاظ تا پایان استصحاب)؛
  
'''شیوه تدریس'''
+
*۳. زبدة اللئالى - تلخیص کتاب فوق؛
  
درس معظم‌له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقت و بررسى آن‌ها، تحقيق مبسوط در روايات (فقه الحديث) و جمع بين اخبار متعارضه و بررسى رجال [[حديث]] برخوردار است. ايشان، با نظر افكندن در كتاب‌هاى متداول و غيرمتداول (همانند: غنائم الايام ميرزاى قمى، وسيلة المعاد ملا اسماعيل عقيلى نورى، جامع المدارك آيت اللَّه خوانسارى) و نقد و بررسى آن‌ها و كاويدن ادله، سرانجام قولى را برگزيده كه گاه اين سخن با سخنِ ديگر فقيهان منطبق بوده و گاه متفرد است.
+
. القواعد الفقهیة (قاعده هاى: ضمان، لاضرر، تقیه، عدالت، میسور و اصالة الصحة)؛
  
ايشان، به حضور منظم و بدون تعطيل در ايام درسى و سرِ ساعت، بدون  اندكى  تأخير - مقيد بوده و در روزهاى چهارشنبه به شرح و توضيح حديثى از فرمايشات پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله مى پردازد - و اگر روزى چهارشنبه، تعطيل باشد اين كار را در روز پيشين آن انجام مى دهد - و از اين رهگذر تاكنون به شرح وصاياى [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله به [[امیرالمومنین]] عليه السلام، [[ابوذر]] غفارى و عبدالله بن مسعود توفيق يافته است. (كه شرح وصاياى پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله به ابوذر به نام انوار اخلاقى «ره توشه پارسايان» چاپ رسيده است).
+
*۵. رساله در فروع علم اجمالى؛
  
معظم‌له در طول درس، به يكايك پرسش‌ها و اشكالات - هر چند سست و بى پايه - شاگردان خود گوش فراداده و با خوشرويى و اخلاق حسنه به پاسخ آن‌ها مى پردازد و از شاگردان سخت كوش خويش به شايستگى تقدير به عمل مى آورد و بر فراز منبر تدريس، از آنان احترام مى نمايد. ايشان در خلال درس، نيز به ذكر مطالب مناسب از تاريخ و تفسير و رجال و مواعظ نيز پرداخته و درسش، آميزه اى از مطالب گرانقيمت و ارزشمند است كه نتيجه ساليان فراوان مطالعات مختلف و تجربه هاى بسيار معظم‌له مى باشد.
+
. رساله در تعادل و تراجیح؛
  
'''مرجعیت'''
+
*۷. رساله در اجتهاد و تقلید؛
  
معظم‌له، يكى از چهره هاى مشهور علم و [[تقوا]] و فقاهت در حوزه علميه قم بوده و در زمان مرجعيت آياتِ عظام و مراجع تقليد پيشين، چشم‌هاى بسيارى به سويش دوخته شده بود، پس از ضايعه وفات آنان بود كه بسيارى از مردم مؤمن و متدين - به ويژه اهالى مازندران و گيلان - از جنابش تقاضاى رساله عمليه نمودند كه معظم له در سال 1412 ق، فتاواى خويش را در اختيار همگان قرار دادند - كه به زبان‌هاى عربى و اردو نيز ترجمه شده - و بسيارى از مؤمنان در داخل و خارج كشور تقليد ايشان را پذيرفته و بخشى از شهريه طلاب حوزه علميه قم، همه ماهه توسط ايشان پرداخت مى گردد.
+
*۸. تقریرات درس فقه آیت  الله العظمى بروجردى (بحث: طهارت و قضا)؛
  
'''تالیفات'''
+
*۹. تقریرات درس فقه آیت  الله محقق داماد (کتاب صلاة و حج)؛
  
استاد بزرگوار ما، آيت الله العظمى علوى به جز تدريس منظم فقه و اصول (كه صدها نوارِ آن موجود است)، تبليغ و ترويج شعائر دينى، پرورش شاگردان فراوان و راهنمايى مردمان و مقلدان، داراى تأليفات متعدد فقهى، اصولى، حديثى و رجالى است كه نام آن‌ها عبارتند از:
+
*۱۰. تقریرات درس فقه آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى (کتاب طهارت)؛
  
'''<I>الف. آثار چاپى:</I>'''
+
*۱۱. تقریرات درس فقه آیت  الله اراکى (بحث صلاة الجمعة)؛
  
* 1. توضيح المسائل (به اردو ترجمه شده است.
+
*۱۲. تقریرات درس فقه آیت  الله حاج آقا مرتضى حایرى (کتاب طهارت و خمس
  
* 2. اجوبة المسائل يا پاسخ به جديدترين استفتائات (2 ج
+
*۱۳. تقریرات درس اصول آیت  الله العظمى امام خمینى (از بحث مقدمه واجب تا آخر قطع و ظن
  
* 3. مناسك حج. (آداب، اعمال و استفتائات حج
+
*۱۴. تقریرات درس اصول آیت  الله محقق داماد (دوره کامل
  
* 4. منهج الصالحين (رساله توضيح المسائل عربى)؛
+
*۱۵. تعلیقه بر وسیله النجاة؛
  
* 5. منهج الناسكين (مناسك حج عربى)؛
+
*۱۶. تعلیقه بر منهاج الصالحین؛
  
* 6. نورالهدى (تعليقه بر عروة الوثقى
+
*۱۷. کشف الغاشیة عن وجه الحاشیة (توضیح مشکلات حاشیه ملا عبدالله، اولین تألیف معظم‌له
  
* 7. المناظر الناضرة في احكام العترة الطاهرة (ج 1. بخشى از كتاب الطهارة)؛
+
*۱۸. نورالبیان فى تفسیر القرآن؛
  
* 8. تعليقه بر تحريرالوسيله (2 ج، چاپ مؤسسه تنظيم و نشر آثار [[امام خمينى]])؛
+
*۱۹. طبقات الرجال؛
  
* 9. گلچينى از انوار اخلاقى (برگزيده درس اخلاق روز چهارشنبه]؛
+
*۲۰. ره توشه پارسایان انوار اخلاقى (ج ۲ و ۳. شرح وصایاى پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین و عبدالله بن مسعود).
  
* 10. ره توشه پارسايان، انوار اخلاقى (ج 1، شرح وصاياى پيامبر اكرم به ابوذر غفارى)؛
+
== فعالیت‌های اجتماعی ==
 +
'''تبیلغ دین:'''
  
* 11. توحيد از ديدگاه علم (يكى از سخنرانى هاى معظم‌له).
+
[[قرآن]] مجید، یکى از وظایف فقیهان و عالمانِ دین را انذار مردمان و تبلیغ رسالات خداوند برمى شمرد. آیه شریفه «نَفْر» ([[سوره توبه|توبه]]، ۱۲۲) وظیفه یکایک اندیشمندان را تعیین نموده و آن «ابلاغ تکلیف» است. آیت  الله العظمى علوى هم بر طبق عمل به وظیفه خویش، از همان اوان طلبگى اش به تبلیغ [[دین|دین]] پرداخت و سالیان فراوان در ایام ماه مبارک [[رمضان]] و [[ماه محرم|محرم]] و [[صفر]] بر مسند وعظ و ارشاد تکیه زده و هزاران نفر را با بیان شیوا و سخنان زیباى خویش از آبشخور علوم اهل‌بیت علیهم السلام سیراب نموده است و این شیوه پسندیده، حتى پس از مرجعیت معظم‌له ادامه دارد. ایشان، به جز این ایام سالیان فراوان، قبل از رسیدن به مرجعیت (۱۸ سال متمادى) در گرما و سرما در تابستان و زمستان هر پنج‌شنبه و جمعه به تهران مى رفت و پیرامون معارف دین در مسجد فاطمیه سخن مى گفت و در همین راستا، هیئت محترم وحدت فاطمیه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسیس نمود و همزمان به تدریس [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|شرح منظومه]] و شرح [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید]] و اصول اعتقادات به گروهى از اساتید دانشگاه و دانشجویان محترم مى پرداخت.
  
'''<I>ب. آثار غيرچاپى:</I>'''
+
'''مرجعیت:'''
  
* 1. المناظر الناضرة (ج 2 تا 10. شرح مفصل ابواب طهارت، صلاة و زكات شرايع الاسلام)؛
+
معظم‌له، یکى از چهره هاى مشهور علم و [[تقوا]] و فقاهت در حوزه علمیه قم بوده و در زمان مرجعیت آیاتِ عظام و مراجع تقلید پیشین، چشم‌هاى بسیارى به سویش دوخته شده بود، پس از ضایعه وفات آنان بود که بسیارى از مردم مؤمن و متدین - به ویژه اهالى مازندران و گیلان - از جنابش تقاضاى رساله عملیه نمودند که معظم له در سال ۱۴۱۲ ق، فتاواى خویش را در اختیار همگان قرار دادند - که به زبان‌هاى عربى و اردو نیز ترجمه شده - و بسیارى از مؤمنان در داخل و خارج کشور تقلید ایشان را پذیرفته و بخشى از شهریه طلاب حوزه علمیه قم، همه ماهه توسط ایشان پرداخت مى گردد.
  
* 2. لئالى الاصول (10 جلد. از مباحث الفاظ تا پايان استصحاب)؛
+
'''بناهای ماندگار:'''
  
* 3. زبدة اللئالى - تلخيص كتاب فوق؛
+
آیت  الله  العظمى علوى، احداث و بنیاد بناهاى خیریه و عام المنفعه را وجهه همت خویش ساخته و تاکنون در ساختمان - کلى یا جزئى - چندین بناى خیر، نقش اساسى و سهم چشمگیر داشته است. معظم‌له، علاوه بر اجازه مصرف بخشى از وجوه شرعیه براى احداث بناهاى عام المنفعه، خود نیز به بنیادِ مسجد، حسینیه، درمانگاه و صندوق قرض الحسنه در نقاط مختلف اقدام فرموده است. تعمیر بخشى از مسجد جامع گرگان، تأسیس و تعمیر چند مسجد در گرگان و روستاهاى اطراف، مسجد اعظم<ref> این مسجد عظیم - که در نوع خود بى نظیر است و در آن نواحى بسان گوهرى  مى درخشد - در سال۱۳۵۰ ش ساخته شد. ماده  تاریخ ساختمان آن را مرحوم حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدعلى انصارى قمى چنین سروده است:
  
* 4. القواعد الفقهية (قاعده هاى: ضمان، لاضرر، [[تقيه]]، [[عدالت]]، ميسور و اصالة الصحة)؛
+
این مسجد اعظم که درش بر همه باز است * ستوار چو کعبه که در مُلک حجاز است 
  
* 5. رساله در فروع علم اجمالى؛
+
از همت مردان خدا طى شد و تاریخ * تا روز جزا قبله گه اهل نماز است.(۱۳۹۰ ق)</ref> و درمانگاه آیت  الله حاج سید سجاد علوى در روستاى النگ، حسینیه سیدالشهدا در مهدى شهر سمنان، صندوق قرض الحسنه و هیئت محترم «وحدت فاطمیة» در خیابان هفده شهریور جنوبى (تهران) - از آن جمله است. همچنین دفتر معظم‌له در [[قم]] و [[مشهد]] مقدس، در ایام ولادت و شهادتِ [[ائمه اطهار]] علیهم السلام و روزهاى پنج‌شنبه هر هفته، شاهد برگزارى مجالس معظم و باشکوهى است که خطبا و وعاظ محترم پیرامون معارف شیعى و احیاى امر اهل‌بیت علیهم السلام، به سخنرانى مى پردازند و نام و یاد اهل‌بیت عصمت و طهارت را گرامى مى دارند. خداوند بر دوامِ توفیقات و صحت و خدمات ایشان بیافزاید و به آمال و مقاصدش در اجراى فرامین الهى، جامه عمل بپوشاند.
  
* 6. رساله در تعادل و تراجيح؛
+
==پانویس==
 
+
<references />
* 7. رساله در اجتهاد و تقليد؛
 
 
 
* 8. تقريرات درس فقه آيت  الله العظمى بروجردى (بحث: طهارت و قضا)؛
 
 
 
* 9. تقريرات درس فقه آيت  الله محقق داماد (كتاب صلاة و حج)؛
 
 
 
* 10. تقريرات درس فقه آيت  الله حاج شيخ عباسعلى شاهرودى (كتاب طهارت)؛
 
 
 
* 11. تقريرات درس فقه آيت  الله اراكى (بحث صلاة الجمعة)؛
 
 
 
* 12. تقريرات درس فقه آيت  الله حاج آقا مرتضى حايرى (كتاب طهارت و خمس)؛
 
 
 
* 13. تقريرات درس اصول آيت  الله العظمى امام خمينى (از بحث مقدمه واجب تا آخر قطع و ظن)؛
 
 
 
* 14. تقريرات درس اصول آيت  الله محقق داماد (دوره كامل)؛
 
 
 
* 15. تعليقه بر وسيله النجاة؛
 
 
 
* 16. تعليقه بر منهاج الصالحين؛
 
 
 
* 17. كشف الغاشية عن وجه الحاشية (توضيح مشكلات حاشيه ملا عبدالله، اولين تأليف معظم‌له)؛
 
 
 
* 18. نورالبيان فى تفسير القرآن؛
 
 
 
* 19. طبقات الرجال؛
 
  
* 20. ره توشه پارسايان انوار اخلاقى (ج 2 و 3. شرح وصاياى پيامبر اكرم به اميرالمؤمنين و عبدالله بن مسعود).
+
== منبع: ==
 
+
[http://www.gorgani.ir/?culture=fa-IR&pageid=1 سایت محمدعلی علوی گرگانی]
'''بناهای ماندگار'''
 
 
 
آيت  الله  العظمى علوى، احداث و بنياد بناهاى خيريه و عام المنفعه را وجهه همت خويش ساخته و تاكنون در ساختمان - كلى يا جزئى - چندين بناى خير، نقش اساسى و سهم چشمگير داشته است. معظم‌له، علاوه بر اجازه مصرف بخشى از وجوه شرعيه براى احداث بناهاى عام المنفعه، خود نيز به بنيادِ مسجد، حسينيه، درمانگاه و صندوق قرض الحسنه در نقاط مختلف اقدام فرموده است. تعمير بخشى از مسجد جامع گرگان، تأسيس و تعمير چند مسجد در گرگان و روستاهاى اطراف، مسجد اعظم<ref> اين مسجد عظيم - كه در نوع خود بى نظير است و در آن نواحى بسان گوهرى  مى درخشد - در سال1350 ش ساخته شد. ماده  تاريخ ساختمان آن را مرحوم حجةالاسلام والمسلمين حاج شيخ محمدعلى انصارى قمى چنين سروده است: اين مسجد اعظم كه درش بر همه باز است × ستوار چو كعبه كه در مُلك حجاز است × از همت مردان خدا طى شد و تاريخ × تا روز جزا قبله گه اهل نماز است.(1390 ق)</ref> و درمانگاه آيت  الله حاج سيد سجاد علوى در روستاى النگ، حسينيه [[سيدالشهدا]] در مهدى شهر سمنان، صندوق قرض الحسنه و هيئت محترم «وحدت فاطمية» در خيابان هفده شهريور جنوبى (تهران) - از آن جمله است. همچنين دفتر معظم‌له در [[قم]] و [[مشهد]] مقدس، در ايام ولادت و شهادتِ [[ائمه اطهار]] عليهم السلام و روزهاى پنج‌شنبه هر هفته، شاهد برگزارى مجالس معظم و باشكوهى است كه خطبا و وعاظ محترم پيرامون معارف شيعى و احياى امر اهل‌بيت عليهم السلام، به سخنرانى مى پردازند و نام و ياد اهل‌بيت عصمت و طهارت را گرامى مى دارند. خداوند بر دوامِ توفيقات و صحت و خدمات ايشان بيافزايد و به آمال و مقاصدش در اجراى فرامين الهى، جامه عمل بپوشاند.
 
 
 
==پانویس ==
 
<references />
 
 
[[رده: علمای معاصر]]
 
[[رده: علمای معاصر]]
 
[[رده:مراجع تقلید]]
 
[[رده:مراجع تقلید]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]

نسخهٔ ‏۲۱ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۱۲

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon article.jpg
محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
Gorgani.jpg
نام کامل آیت الله العظمى محمدعلی علوى گرگانى
زادروز 1318 شمسی
زادگاه نجف

Line.png

اساتید

آیت الله بروجردى، امام خمینى،...


آثار

مناسک حج، نورالهدى،...

ولادت

آیت الله العظمى علوى گرگانى، فرزند آیت الله آقاى حاج سید سجاد علوى در خجسته ایام ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در سال ۱۳۵۹ ق (خرداد ۱۳۱۸ ش) در نجف اشرف، در بیت فضیلت و تقوا زاده شد. این ولادت، موجى از شادى و سرور در دل پدر بزرگوارش برانگیخت، چه تا آن زمان چند پسر براى وى متولد شده بودند اما همگى در همان کودکى، از دنیا رفته بودند. لذا وى به ساحت مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندى عالم و صالح نمود.

آیت الله حاج سید سجاد علوى، شبى در عالم خواب به محضر امیرمؤمنان علیه السلام مشرف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسرى را در آینده نزدیک داد و از او خواست تا فرزندش را به نام «على» نامگذارى نماید. هنگامى که این پسر به دنیا آمد، پدرش براى رعایت استحباب او را به نام «محمد» و براى قولى که به امیرالمؤمنین علیه السلام داده بود، او را به «على» نامگذارى کرد. پدرش، بارها بدو مى گفت: محمدعلى! تو با دیگر برادرانت تفاوت خواهى داشت و در آینده به مقامات عالیه خواهى رسید. چون تو را با توسل به ذیلِ عنایت امیرالمؤمنین، از خدا گرفته ام. معظم له، در دامان پاک پدر و مادرش رحمة الله علیهما بالید و پرورش یافت و بسیارى از مسائل دین و خواندن و نوشتن را در محضر پدرش بیاموخت.

تحصیلات

آیت الله العظمى علوى، هفت ساله بود (۱۳۶۵ ق) که همراه پدر بزرگوارش به ایران باز آمد و به قرائت قرآن مجید و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به یادگیرى فنون ادب و علوم عرب نزد ایشان پرداخت. نخست، ادبیات و مغنى و مطول و بخشى از شرح لمعه را نزد والدش بیاموخت و در سن شانزده سالگى (۱۳۷۴ ق)، همراه با معظم‌له و گروهى از همشهریانش به زیارت عتبات عالیات، بیت الله الحرام و بیت المقدس و شامات نائل آمد (و در طول مسیر به بازگویى مسائل شرعى و خواندن کتاب‌هاى دینى براى کاروانیان مى پرداخت).

در بازگشت از سفر حج، قصد ماندن و تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف را داشت که مرحوم آیت الله العظمى حکیم در زمانى که به دیدار پدر بزرگوارش آمده بود و از قصد ایشان آگاه شد، فرمودند: اگر ایشان در حوزه علمیه قم به تحصیل بپردازد بهتر است، چون حوزه قم واجد دو ویژگى است: فن تدریس و فن سخنورى، شخصى که در آن حوزه تحصیل نماید هر دو را فرامى گیرد، هم درس مى خواند و هم درس مى دهد و هم به تبلیغ دین مى پردازد، ولذا رهسپار حوزه علمیه قم شد و در محضر درس اساتید بزرگ همانند حضرات آیات: مجاهدى تبریزى، سلطانى طباطبایى و ستوده اراکى، زانوى ادب به زمین زد و باقیمانده سطوح را فراگرفت و این همه، ۴ سال به طول انجامید. (که نشانگر استعداد بسیارش در کسب معلومات و ضبط محفوظات است).

اساتید

معظم‌له، در خلال تحصیل خویش توفیق یافت از دانش سرشار استوانه هاى علم و فقاهت، توشه ها برگیرد و مبانى علمى اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:

  • ۱. زعیم بزرگ شیعه آیت الله العظمى بروجردى، که سه سال از درس فقه ایشان بهره برد.
  • ۲. رهبر کبیر انقلاب آیت الله العظمى امام خمینى، که هشت سال از درس اصول ایشان استفاده کرد.
  • ۳. آیت الله سید محمد محقق احمدآبادى یزدى - مشهور به محقق داماد - که دوازده سال از درس فقه و اصول وى بهره برد.
  • ۵. آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى.
  • ۶. آیت الله حاج شیخ محمدعلى اراکى.
  • ۷. آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى یزدى - که مدت ۱۵ سال در درس فقه ایشان شرکت جُست و مورد توجه فراوان معظم‌له بود.

همچنین، معظم‌له در ایام تعطیل حوزه علمیه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به نجف اشرف مى رفت و علاوه بر زیارت عتبات عالیات، به درس علماى بزرگ نجف رفته و از آنان بهره ور مى شد. ایشان عبارتند از آیات عظام: امام خمینى، آقاى خویى، آقاى شاهرودى و میرزا باقر زنجانى قدس الله اسرارهم.

تدریس

استاد معظم آیت الله العظمى علوى مدظله العالى، عمر پربار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانیده است. ایشان از همان اوانِ تحصیل، به تدریس کتب ادبیات و سطوح پرداخت. (۱۳۳۴ ش) بارها سیوطى و مغنى و مطول، شرح شمسیه و شرح نظام را تدریس کرد و در همان زمانِ نوجوانى (۱۶ سالگى) کتاب «کشف الغاشیة عن وجه الحاشیه» را تألیف نمود.

از سال ۱۳۸۲ ق به تدریس سطوح (معالم، قوانین، شرح لمعه و شرح تجرید) و سطح عالى (رسائل، مکاسب و کفایه و شرح منظومه) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدریس مى کرد و درس‌هایش، در زمره معروفترین و چشمگیرترین درس‌هاى حوزه علمیه قم بود. یکى از مورخین حوزه علمیه قم - بیش از ۳۰ سال پیش (۱۳۵۰ ش)- درباره ایشان، نوشت: معظم‌له از فضلاء و مدرسین و اساتید سطوح عالى حوزه علمیه است، که به زیور علم و تقوا و متانت و بزرگوارى آراسته است.[۱]

جناب استاد، در سال ۱۴۰۵ ق بود که بنا به تقاضاى گروهى از فضلاء تدریس خارج فقه (بر اساس کتاب شرایع الاسلام ابوالقاسم نجم الدین جعفرِ محقق حلى) را آغاز کرد و تاکنون کتاب‌هاى: طهارت و زکات را به پایان برده و هم اکنون شرح کتاب صلاة را ادامه مى دهند و همزمان خارج اصول را نیز بر پایه کفایة الاصول آغاز نمود که دوره کامل آن ۱۵ سال به طول انجامید و به پایان رسید و هم اکنون دومین دوره آن، آغاز شده است. وى در طول ۴۰ سال تدریس خویش، فضلاى بى شمارى را از سرچشمه زلال علوم اهل بیت علیهم السلام، بهره مند ساخته که بسیارى از آنان، هم اینک در شهرهاى مختلف و سمَت‌هاى گوناگون مانند: تدریس در حوزه و دانشگاه، امامت جمعه و جماعت، قضاوت و نمایندگى مجلس به خدمت به اسلام و مسلمین اشتغال دارند.

شیوه تدریس:

درس معظم‌له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقت و بررسى آن‌ها، تحقیق مبسوط در روایات (فقه الحدیث) و جمع بین اخبار متعارضه و بررسى رجال حدیث برخوردار است. ایشان، با نظر افکندن در کتاب‌هاى متداول و غیرمتداول (همانند: غنائم الایام میرزاى قمى، وسیلة المعاد ملا اسماعیل عقیلى نورى، جامع المدارک آیت اللَّه خوانسارى) و نقد و بررسى آن‌ها و کاویدن ادله، سرانجام قولى را برگزیده که گاه این سخن با سخنِ دیگر فقیهان منطبق بوده و گاه متفرد است.

ایشان، به حضور منظم و بدون تعطیل در ایام درسى و سرِ ساعت، بدون اندکى تأخیر - مقید بوده و در روزهاى چهارشنبه به شرح و توضیح حدیثى از فرمایشات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى پردازد - و اگر روزى چهارشنبه، تعطیل باشد این کار را در روز پیشین آن انجام مى دهد - و از این رهگذر تاکنون به شرح وصایاى رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمومنین علیه السلام، ابوذر غفارى و عبدالله بن مسعود توفیق یافته است. (که شرح وصایاى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر به نام انوار اخلاقى «ره توشه پارسایان» چاپ رسیده است).

معظم‌له در طول درس، به یکایک پرسش‌ها و اشکالات - هر چند سست و بى پایه - شاگردان خود گوش فراداده و با خوشرویى و اخلاق حسنه به پاسخ آن‌ها مى پردازد و از شاگردان سخت کوش خویش به شایستگى تقدیر به عمل مى آورد و بر فراز منبر تدریس، از آنان احترام مى نماید. ایشان در خلال درس، نیز به ذکر مطالب مناسب از تاریخ و تفسیر و رجال و مواعظ نیز پرداخته و درسش، آمیزه اى از مطالب گرانقیمت و ارزشمند است که نتیجه سالیان فراوان مطالعات مختلف و تجربه هاى بسیار معظم‌له مى باشد.

تألیفات

استاد بزرگوار ما، آیت الله العظمى علوى به جز تدریس منظم فقه و اصول (که صدها نوارِ آن موجود است)، تبلیغ و ترویج شعائر دینى، پرورش شاگردان فراوان و راهنمایى مردمان و مقلدان، داراى تألیفات متعدد فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى است که نام آن‌ها عبارتند از:

الف. آثار چاپى:

  • ۱. توضیح المسائل (به اردو ترجمه شده است.)؛
  • ۲. اجوبة المسائل یا پاسخ به جدیدترین استفتائات (۲ ج)؛
  • ۳. مناسک حج. (آداب، اعمال و استفتائات حج)؛
  • ۴. منهج الصالحین (رساله توضیح المسائل عربى)؛
  • ۵. منهج الناسکین (مناسک حج عربى)؛
  • ۷. المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (ج ۱. بخشى از کتاب الطهارة)؛
  • ۸. تعلیقه بر تحریرالوسیله (۲ ج، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى)؛
  • ۹. گلچینى از انوار اخلاقى (برگزیده درس اخلاق روز چهارشنبه]؛
  • ۱۰. ره توشه پارسایان، انوار اخلاقى (ج ۱، شرح وصایاى پیامبر اکرم به ابوذر غفارى)؛
  • ۱۱. توحید از دیدگاه علم (یکى از سخنرانى هاى معظم‌له).

ب. آثار غیرچاپى:

  • ۱. المناظر الناضرة (ج ۲ تا ۱۰. شرح مفصل ابواب طهارت، صلاة و زکات شرایع الاسلام)؛
  • ۲. لئالى الاصول (۱۰ جلد. از مباحث الفاظ تا پایان استصحاب)؛
  • ۳. زبدة اللئالى - تلخیص کتاب فوق؛
  • ۴. القواعد الفقهیة (قاعده هاى: ضمان، لاضرر، تقیه، عدالت، میسور و اصالة الصحة)؛
  • ۵. رساله در فروع علم اجمالى؛
  • ۶. رساله در تعادل و تراجیح؛
  • ۷. رساله در اجتهاد و تقلید؛
  • ۸. تقریرات درس فقه آیت الله العظمى بروجردى (بحث: طهارت و قضا)؛
  • ۹. تقریرات درس فقه آیت الله محقق داماد (کتاب صلاة و حج)؛
  • ۱۰. تقریرات درس فقه آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى (کتاب طهارت)؛
  • ۱۱. تقریرات درس فقه آیت الله اراکى (بحث صلاة الجمعة)؛
  • ۱۲. تقریرات درس فقه آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى (کتاب طهارت و خمس)؛
  • ۱۳. تقریرات درس اصول آیت الله العظمى امام خمینى (از بحث مقدمه واجب تا آخر قطع و ظن)؛
  • ۱۴. تقریرات درس اصول آیت الله محقق داماد (دوره کامل)؛
  • ۱۵. تعلیقه بر وسیله النجاة؛
  • ۱۶. تعلیقه بر منهاج الصالحین؛
  • ۱۷. کشف الغاشیة عن وجه الحاشیة (توضیح مشکلات حاشیه ملا عبدالله، اولین تألیف معظم‌له)؛
  • ۱۸. نورالبیان فى تفسیر القرآن؛
  • ۱۹. طبقات الرجال؛
  • ۲۰. ره توشه پارسایان انوار اخلاقى (ج ۲ و ۳. شرح وصایاى پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین و عبدالله بن مسعود).

فعالیت‌های اجتماعی

تبیلغ دین:

قرآن مجید، یکى از وظایف فقیهان و عالمانِ دین را انذار مردمان و تبلیغ رسالات خداوند برمى شمرد. آیه شریفه «نَفْر» (توبه، ۱۲۲) وظیفه یکایک اندیشمندان را تعیین نموده و آن «ابلاغ تکلیف» است. آیت الله العظمى علوى هم بر طبق عمل به وظیفه خویش، از همان اوان طلبگى اش به تبلیغ دین پرداخت و سالیان فراوان در ایام ماه مبارک رمضان و محرم و صفر بر مسند وعظ و ارشاد تکیه زده و هزاران نفر را با بیان شیوا و سخنان زیباى خویش از آبشخور علوم اهل‌بیت علیهم السلام سیراب نموده است و این شیوه پسندیده، حتى پس از مرجعیت معظم‌له ادامه دارد. ایشان، به جز این ایام سالیان فراوان، قبل از رسیدن به مرجعیت (۱۸ سال متمادى) در گرما و سرما در تابستان و زمستان هر پنج‌شنبه و جمعه به تهران مى رفت و پیرامون معارف دین در مسجد فاطمیه سخن مى گفت و در همین راستا، هیئت محترم وحدت فاطمیه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسیس نمود و همزمان به تدریس شرح منظومه و شرح تجرید و اصول اعتقادات به گروهى از اساتید دانشگاه و دانشجویان محترم مى پرداخت.

مرجعیت:

معظم‌له، یکى از چهره هاى مشهور علم و تقوا و فقاهت در حوزه علمیه قم بوده و در زمان مرجعیت آیاتِ عظام و مراجع تقلید پیشین، چشم‌هاى بسیارى به سویش دوخته شده بود، پس از ضایعه وفات آنان بود که بسیارى از مردم مؤمن و متدین - به ویژه اهالى مازندران و گیلان - از جنابش تقاضاى رساله عملیه نمودند که معظم له در سال ۱۴۱۲ ق، فتاواى خویش را در اختیار همگان قرار دادند - که به زبان‌هاى عربى و اردو نیز ترجمه شده - و بسیارى از مؤمنان در داخل و خارج کشور تقلید ایشان را پذیرفته و بخشى از شهریه طلاب حوزه علمیه قم، همه ماهه توسط ایشان پرداخت مى گردد.

بناهای ماندگار:

آیت الله العظمى علوى، احداث و بنیاد بناهاى خیریه و عام المنفعه را وجهه همت خویش ساخته و تاکنون در ساختمان - کلى یا جزئى - چندین بناى خیر، نقش اساسى و سهم چشمگیر داشته است. معظم‌له، علاوه بر اجازه مصرف بخشى از وجوه شرعیه براى احداث بناهاى عام المنفعه، خود نیز به بنیادِ مسجد، حسینیه، درمانگاه و صندوق قرض الحسنه در نقاط مختلف اقدام فرموده است. تعمیر بخشى از مسجد جامع گرگان، تأسیس و تعمیر چند مسجد در گرگان و روستاهاى اطراف، مسجد اعظم[۲] و درمانگاه آیت الله حاج سید سجاد علوى در روستاى النگ، حسینیه سیدالشهدا در مهدى شهر سمنان، صندوق قرض الحسنه و هیئت محترم «وحدت فاطمیة» در خیابان هفده شهریور جنوبى (تهران) - از آن جمله است. همچنین دفتر معظم‌له در قم و مشهد مقدس، در ایام ولادت و شهادتِ ائمه اطهار علیهم السلام و روزهاى پنج‌شنبه هر هفته، شاهد برگزارى مجالس معظم و باشکوهى است که خطبا و وعاظ محترم پیرامون معارف شیعى و احیاى امر اهل‌بیت علیهم السلام، به سخنرانى مى پردازند و نام و یاد اهل‌بیت عصمت و طهارت را گرامى مى دارند. خداوند بر دوامِ توفیقات و صحت و خدمات ایشان بیافزاید و به آمال و مقاصدش در اجراى فرامین الهى، جامه عمل بپوشاند.

پانویس

  1. گنجینه دانشمندان (شریف رازى)، ج ۲، ص ۲۰۶؛ اختران تابناک (محلاتى)، ج ۲، ص ۱۹۶.
  2. این مسجد عظیم - که در نوع خود بى نظیر است و در آن نواحى بسان گوهرى مى درخشد - در سال۱۳۵۰ ش ساخته شد. ماده تاریخ ساختمان آن را مرحوم حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدعلى انصارى قمى چنین سروده است: این مسجد اعظم که درش بر همه باز است * ستوار چو کعبه که در مُلک حجاز است از همت مردان خدا طى شد و تاریخ * تا روز جزا قبله گه اهل نماز است.(۱۳۹۰ ق)

منبع:

سایت محمدعلی علوی گرگانی