غزوه ذی قرد: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(وقوع غزوه ذی قرد)
جز (مهدی موسوی صفحهٔ غزوه ذى قرد را به غزوه ذی قرد منتقل کرد)
 
(۱۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
غزوه ذى قرد یا «غزوه­ غابه» <ref> واقدی، کتاب المغازی، تحقیق مارسون جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1989م.، الطبعه الاولی، ج2، ص537. </ref> غزوه ای است که در منطقه ذی قرد بین مسلمانان و عيينة بن حصن فزارى همراه با عده ای از سواران قبيله غطفان درگرفت.در این غزوه ابتدا سواران غطفانی به منظور غارت شتران به مزارع آنها حمله کردند ولی با واکنش سریع مسلمانان نقشه آنها بی اثر ماند.
+
«غزوه ذى‌قرد» یا «غزوه­ غابة»<ref> واقدی، کتاب المغازی، تحقیق مارسون جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۹۸۹م.، الطبعه الاولی، ج۲، ص۵۳۷. </ref> [[غزوه|غزوه‌ای]] است که در منطقه «ذی‌قرد» بین مسلمانان و عیینة بن حصن فزارى همراه با عده‌ای از سواران [[غطفان|قبیله غطفان]] واقع شد. این گروه به غارت شتران [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله در منطقه «غابة» و کشتن یکی از مسلمانان دست زده بودند.  
  
== تاریخ و مکان وقوع غزوه ذی قرد ==
+
==علت وقوع غزوه ذى‌قرد==
واقدی می نویسد:عيينه شب چهارشنبه سه شب از ربيع الآخر سال ششم گذشته بر مسلمان غارت آورد.<ref>المغازى/ترجمه،متن،ص:407 </ref>
+
اعراب اطراف [[مدینه]]، چشم طمع به آنجا داشته و براى ضربه زدن به [[اسلام]] از شبیخون خوددارى نمى‌ کرده‌اند. بنابراین [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله حق داشت که هر از چندى به محض شنیدن کمترین گزارشى از تلاش مشرکان، به سوى آنان حرکت کند.<ref>سیره رسول خدا(ص)، جعفریان ،ص:۵۷۲ </ref>  
  
منطقه غابه در شش كيلومترى شمال غربى مدينه قرار دارد. دراين ناحيه شتران ماده رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به چرا برده مى‌شدند. كسانى نيز به محافظت از آنها مى‌ پرداختند. در سوم ربيع الثانى سال ششم عُيَيْنة بن حصن با چهل سوار به شتران يورش برده آنان رابه همراه خويش بردند.<ref> سبل الهدى، ج 5، ص 167- 166</ref>
+
طایفه [[غطفان]] گرسنگان [[شبه جزیره عربستان|جزیره]] بودند که در [[جاهلیت|جاهلیت]] براى سیر کردن شکم خود به [[یثرب]] مى‌ آمدند. عیینة بن حصن فزارى با عده‌اى از سواران قبیله غطفان -که با رسول خدا صلى الله علیه و آله دشمنى دیرینه داشتند- به اطراف مدینه حمله برده و در جائى موسوم به «غابة» -که در شش کیلومترى شمال غربى مدینه و در طرف [[شام]] قرار داشت- عده‌اى از شترهاى شیرده رسول خدا صلى الله علیه و آله را به سرقت بردند، و مردى از بنى غفار را که متصدى نگهدارى شترها بود کشتند و زنش را نیز به اسارت بردند.<ref>زندگانى‌محمد(ص)/ترجمه،ج‌۲،ص:۱۹۲ </ref> [[محمد بن عمر واقدی|واقدی]] می نویسد: در سوم [[ماه ربیع الثانی|ربیع الثانى]] سال ششم هجری عُیینة بن حصن با چهل سوار به شتران یورش برده آنان را به همراه خویش بردند.<ref> المغازى/ترجمه، ص ۴۰۷؛ سبل الهدى، ج ۵، ص ۱۶۷- ۱۶۶.</ref>
==وقوع غزوه ذی قرد==
 
=== حمله غطفانی ها ===
 
عيينه از طايفه غطفانى ‌ها گرسنگان جزيره بودند كه در جاهليت براى سير كردن شكم خود به يثرب مى‌ آمدند. عيينة بن حصن فزارى با عده‌اى از سواران قبيله غطفان (كه با رسول خدا صلى الله عليه و آله دشمنى ديرينه داشتند) باطراف مدينه حمله برد و در جائى موسوم به «غابة» (كه نزديكيهاى مدينه و در طرف شام قرار داشت) عده‌اى از شترهاى شيرده رسول خدا صلى الله عليه و آله را به سرقت بردند، و مردى از بنى غفار را كه متصدى نگهدارى شترها بود كشتند و زنش را نيز باسارت بردند.<ref>زندگانى‌محمد(ص)/ترجمه،ج‌2،ص:192 </ref>
 
=== کشته شدن پشر ابوذر و اسارا همسرش ===
 
مقريزى و ديگران نوشته‌اند: «أبوذرّ» از رسول خدا اجازه خواست كه برود و در «غابه» شترهاى شيرده رسول خدا را سرپرستى كند و رسول خدا به او گفت كه: من از ناحيه «عيينه» و همراهان وى ايمن نيستم و مى ‌ترسم پيش‌آمدى رخ دهد. چون «أبوذرّ» بيشتر اصرار كرد به وى فرمود: مى‌ بينم كه مى ‌روى و روزى مى ‌ريزند و پسرت را مى‌ كشند و زنت را مى ‌برند و با عصاى خويش نزد من بازمى‌گردى. «أبوذرّ» با زن و پسرش رفت و روزى كه «عيينة بن حصن فزارى» براى بردن بيست شتر رسول خدا حمله برد، پسرش كشته شد و زن او را بردند.<ref>المغازى/ترجمه،متن،ص:407 </ref>
 
==نتیجه غزوه ذی قرد==
 
  
مسلمانان در منطقه‌ی ذی‌ قرد به دشمنان رسیدند و پس از یک درگیری مختصر و شهادت چند نفر از مسلمانان و کشته شدن چند تن از دشمنان، توانستند تعدادی از شترهای غارت شده و زن اسیر را پس بگیرند.
+
مقریزى و دیگران نوشته‌اند: «[[ابوذر غفاری|أبوذر]]» از رسول خدا اجازه خواست که برود و در «غابه» شترهاى شیرده رسول خدا را سرپرستى کند و رسول خدا به او گفت که: من از ناحیه «عیینه» و همراهان وى ایمن نیستم و مى ‌ترسم پیش‌آمدى رخ دهد. چون «أبوذر» بیشتر اصرار کرد به وى فرمود: مى‌ بینم که مى ‌روى و روزى مى ‌ریزند و پسرت را مى‌ کشند و زنت را مى ‌برند و با عصاى خویش نزد من بازمى‌ گردى. «أبوذر» با زن و پسرش رفت و روزى که «عیینة بن حصن فزارى» براى بردن بیست شتر رسول خدا حمله برد، پسرش کشته شد و زن او را بردند.<ref>المغازى/ترجمه،متن،ص:۴۰۷ </ref>
 +
==وقایع مرتبط با این غزوه==
 +
نخستین کسى که از این جریان مطلع شد، سلمة بن عمرو بن اکوع بود که‌ در آن روز بسوى غابة می رفت و چون به ثنیة الوداع رسید از جریان مطلع شد و از این رو خود را بجاى بلندى از کوه سلع (که در کنار مدینه قرار دارد) رسانید و با فریادهاى «وا صباحاه»! مردم مدینه را از جریان مطلع ساخت. آنگاه بسرعت غارت کنندگان را تعقیب کرد، و چون به آنها رسید شروع به تیر اندازى کرد و هر گاه عیینة و همراهانش بسوى او حمله ور می شدند فرار می کرد و چون بمسیر خود باز می گشتند دو باره آنها را تعقیب می کرد و با تیرهاى پى در پى مزاحمتى در رفتن آنها ایجاد می نمود. گویند سلمة پیاده بوده است‌.
  
مسلمانان پس از پنج روز به سوی [[مدینه]] بازگشتند و دشمنان نیز به قبایل غطفان پناهنده شدند. [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله نيز به دنبال آن‌ها تا كوه «ذى قرد» ـ كه دو روز تا مدينه فاصله داشت و حدود دوازده فرسخ راه بود ـ پيش رفت ولى به غارتگران نرسيده همان جا توقف كرد و پس از يك  شبانه‌روز توقف در آن جا به [[مدينه]] بازگشت.
+
نخست [[مقداد|مقداد بن عمرو]] خود را به در خانه [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله رساند و پس از او از [[انصار]]، عباد بن بشر و سعد بن زید بن ظهیر و محرز بن نضلة و دیگران بودند که اسبهاى تند رو خود را سوار شده حاضر شدند. پیامبر، مقداد<ref> ابن هشام معتقد است که که رسول خدا سعد بن زید را فرمانده قرار داده است. </ref> را بر آنان امیر ساخته و فرمود: شما بتعقیب دشمن بروید تا من نیز از دنبال بشما برسم.
  
==پانویس ==  
+
رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز [[ابن ام مکتوم|ابن ام مکتوم]] را در مدینه منصوب فرمود و "[[سعد بن عباده]]"  نیز با سیصد تن از مبارزان قبیله‌ اش، حفاظت و حراست مدینه را بر عهده داشتند. سپس پیامبر با گروهى از مسلمانان حرکت کرد. سوارانى که از جلو رفته بودند برخى از آنها به دنباله غارتگران رسیدند، و پسر عیینة بن حصن که حبیب نام داشت بدست یکى از سواران مسلمان کشته شد و دو نفر دیگر از آنها نیز که بر یک شتر سوار شده بودند بدست یکى دیگر از مسلمانان به قتل رسیدند و عکاشة و ابو قتادة و دیگران که خود را به آنها رسانده بودند موفق شدند قسمتى از شتران غارت شده را از آنها بازپس گیرند.
 +
 
 +
رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز از عقب بدانها رسید و همچنان تا کوه «ذى قرد» به تعقیب دشمن پیش رفتند، ولى چون عیینة و همراهانش خود را به غطفان رسانده بودند، لشگریان اسلام بدانها نرسیدند و در ذى قرد فرود آمدند.<ref>زندگانى‌ محمد(ص)/ترجمه،ج‌۲،ص:۱۹۴ </ref>
 +
 
 +
رسول خدا در «ذى قرد» [[نماز خوف]] خواند، و یک شبانه روز آنجا ماند و در میان اصحاب خود که پانصد یا هفتصد نفر بودند، به هر صد نفر یک شتر داد که براى خوراک خود بکشند. سعد بن عباده هم از مدینه چند بار خرما و ده شتر فرستاد که در «ذى قرد» به رسول خدا رسید.
 +
 
 +
شایان ذکر است، هنگامى که رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمانان به مدینه برگشتند، دیدند برادرزاده عُیینه یکى از شتران شیرده رسول خدا صلی الله علیه و آله به نام "سمراء" را برگردانید و در نزدیکى درِ خانه آن حضرت ایستاده و منتظر پیامبر است. پیامبر اکرم از جوانمردى وى اظهار خرسندى کرد و به وى جوایزى بخشید.<ref>المغازى، ج ۱، ص ۵۳۷.</ref>
 +
==پانویس==  
 
<references />
 
<references />
 
 
==منابع==
 
==منابع==
* سید هاشم رسولى محلاتى، زندگانى حضرت محمد صلی الله علیه و آله.
+
*سیره رسول خدا صلى الله علیه و آله، رسول جعفریان، دلیل ما، قم‌، ۱۳۸۳ش‌.
* فروغ ابدیت، ج2، ص571.
+
*مغازى تاریخ جنگهاى پیامبر، محمد بن عمر واقدى، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، ۱۳۶۹ش.
 
+
*تاریخ پیامبر اسلام‌، محمد ابراهیم آیتى، دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۸ش‌.
 +
*فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی، ج۲.
 +
*تاریخ یعقوبى، ابن واضح یعقوبى، ترجمه محمد ابراهیم آیتى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ۱۳۷۱ش.
 +
*زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام، ابن هشام، ترجمه سید هاشم رسولى، تهران، انتشارات کتابچى، چ پنجم، ۱۳۷۵ش.
 +
*سید تقى واردى، روزشمار تاریخ اسلام، سوم، ماه ربیع الثانی.
 +
{{غزوات پیامبر اکرم}}
 +
[[رده:جنگ های صدر اسلام]]
 
[[رده:غزوات پیامبر اکرم]]
 
[[رده:غزوات پیامبر اکرم]]
 +
[[رده:سال ۶ هجری قمری]]
 +
[[رده: پیامبر اکرم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۲۷

«غزوه ذى‌قرد» یا «غزوه­ غابة»[۱] غزوه‌ای است که در منطقه «ذی‌قرد» بین مسلمانان و عیینة بن حصن فزارى همراه با عده‌ای از سواران قبیله غطفان واقع شد. این گروه به غارت شتران رسول خدا صلى الله علیه و آله در منطقه «غابة» و کشتن یکی از مسلمانان دست زده بودند.

علت وقوع غزوه ذى‌قرد

اعراب اطراف مدینه، چشم طمع به آنجا داشته و براى ضربه زدن به اسلام از شبیخون خوددارى نمى‌ کرده‌اند. بنابراین رسول خدا صلى الله علیه و آله حق داشت که هر از چندى به محض شنیدن کمترین گزارشى از تلاش مشرکان، به سوى آنان حرکت کند.[۲]

طایفه غطفان گرسنگان جزیره بودند که در جاهلیت براى سیر کردن شکم خود به یثرب مى‌ آمدند. عیینة بن حصن فزارى با عده‌اى از سواران قبیله غطفان -که با رسول خدا صلى الله علیه و آله دشمنى دیرینه داشتند- به اطراف مدینه حمله برده و در جائى موسوم به «غابة» -که در شش کیلومترى شمال غربى مدینه و در طرف شام قرار داشت- عده‌اى از شترهاى شیرده رسول خدا صلى الله علیه و آله را به سرقت بردند، و مردى از بنى غفار را که متصدى نگهدارى شترها بود کشتند و زنش را نیز به اسارت بردند.[۳] واقدی می نویسد: در سوم ربیع الثانى سال ششم هجری عُیینة بن حصن با چهل سوار به شتران یورش برده آنان را به همراه خویش بردند.[۴]

مقریزى و دیگران نوشته‌اند: «أبوذر» از رسول خدا اجازه خواست که برود و در «غابه» شترهاى شیرده رسول خدا را سرپرستى کند و رسول خدا به او گفت که: من از ناحیه «عیینه» و همراهان وى ایمن نیستم و مى ‌ترسم پیش‌آمدى رخ دهد. چون «أبوذر» بیشتر اصرار کرد به وى فرمود: مى‌ بینم که مى ‌روى و روزى مى ‌ریزند و پسرت را مى‌ کشند و زنت را مى ‌برند و با عصاى خویش نزد من بازمى‌ گردى. «أبوذر» با زن و پسرش رفت و روزى که «عیینة بن حصن فزارى» براى بردن بیست شتر رسول خدا حمله برد، پسرش کشته شد و زن او را بردند.[۵]

وقایع مرتبط با این غزوه

نخستین کسى که از این جریان مطلع شد، سلمة بن عمرو بن اکوع بود که‌ در آن روز بسوى غابة می رفت و چون به ثنیة الوداع رسید از جریان مطلع شد و از این رو خود را بجاى بلندى از کوه سلع (که در کنار مدینه قرار دارد) رسانید و با فریادهاى «وا صباحاه»! مردم مدینه را از جریان مطلع ساخت. آنگاه بسرعت غارت کنندگان را تعقیب کرد، و چون به آنها رسید شروع به تیر اندازى کرد و هر گاه عیینة و همراهانش بسوى او حمله ور می شدند فرار می کرد و چون بمسیر خود باز می گشتند دو باره آنها را تعقیب می کرد و با تیرهاى پى در پى مزاحمتى در رفتن آنها ایجاد می نمود. گویند سلمة پیاده بوده است‌.

نخست مقداد بن عمرو خود را به در خانه رسول خدا صلى الله علیه و آله رساند و پس از او از انصار، عباد بن بشر و سعد بن زید بن ظهیر و محرز بن نضلة و دیگران بودند که اسبهاى تند رو خود را سوار شده حاضر شدند. پیامبر، مقداد[۶] را بر آنان امیر ساخته و فرمود: شما بتعقیب دشمن بروید تا من نیز از دنبال بشما برسم.

رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز ابن ام مکتوم را در مدینه منصوب فرمود و "سعد بن عباده" نیز با سیصد تن از مبارزان قبیله‌ اش، حفاظت و حراست مدینه را بر عهده داشتند. سپس پیامبر با گروهى از مسلمانان حرکت کرد. سوارانى که از جلو رفته بودند برخى از آنها به دنباله غارتگران رسیدند، و پسر عیینة بن حصن که حبیب نام داشت بدست یکى از سواران مسلمان کشته شد و دو نفر دیگر از آنها نیز که بر یک شتر سوار شده بودند بدست یکى دیگر از مسلمانان به قتل رسیدند و عکاشة و ابو قتادة و دیگران که خود را به آنها رسانده بودند موفق شدند قسمتى از شتران غارت شده را از آنها بازپس گیرند.

رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز از عقب بدانها رسید و همچنان تا کوه «ذى قرد» به تعقیب دشمن پیش رفتند، ولى چون عیینة و همراهانش خود را به غطفان رسانده بودند، لشگریان اسلام بدانها نرسیدند و در ذى قرد فرود آمدند.[۷]

رسول خدا در «ذى قرد» نماز خوف خواند، و یک شبانه روز آنجا ماند و در میان اصحاب خود که پانصد یا هفتصد نفر بودند، به هر صد نفر یک شتر داد که براى خوراک خود بکشند. سعد بن عباده هم از مدینه چند بار خرما و ده شتر فرستاد که در «ذى قرد» به رسول خدا رسید.

شایان ذکر است، هنگامى که رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمانان به مدینه برگشتند، دیدند برادرزاده عُیینه یکى از شتران شیرده رسول خدا صلی الله علیه و آله به نام "سمراء" را برگردانید و در نزدیکى درِ خانه آن حضرت ایستاده و منتظر پیامبر است. پیامبر اکرم از جوانمردى وى اظهار خرسندى کرد و به وى جوایزى بخشید.[۸]

پانویس

  1. واقدی، کتاب المغازی، تحقیق مارسون جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۹۸۹م.، الطبعه الاولی، ج۲، ص۵۳۷.
  2. سیره رسول خدا(ص)، جعفریان ،ص:۵۷۲
  3. زندگانى‌محمد(ص)/ترجمه،ج‌۲،ص:۱۹۲
  4. المغازى/ترجمه، ص ۴۰۷؛ سبل الهدى، ج ۵، ص ۱۶۷- ۱۶۶.
  5. المغازى/ترجمه،متن،ص:۴۰۷
  6. ابن هشام معتقد است که که رسول خدا سعد بن زید را فرمانده قرار داده است.
  7. زندگانى‌ محمد(ص)/ترجمه،ج‌۲،ص:۱۹۴
  8. المغازى، ج ۱، ص ۵۳۷.

منابع

  • سیره رسول خدا صلى الله علیه و آله، رسول جعفریان، دلیل ما، قم‌، ۱۳۸۳ش‌.
  • مغازى تاریخ جنگهاى پیامبر، محمد بن عمر واقدى، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، ۱۳۶۹ش.
  • تاریخ پیامبر اسلام‌، محمد ابراهیم آیتى، دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۸ش‌.
  • فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی، ج۲.
  • تاریخ یعقوبى، ابن واضح یعقوبى، ترجمه محمد ابراهیم آیتى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ۱۳۷۱ش.
  • زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام، ابن هشام، ترجمه سید هاشم رسولى، تهران، انتشارات کتابچى، چ پنجم، ۱۳۷۵ش.
  • سید تقى واردى، روزشمار تاریخ اسلام، سوم، ماه ربیع الثانی.
غزوات پیامبر اکرم (ص)
2 هجری غزوه ودّان * غزوه بواط * غزوه عشيره‌ * غزوه كدر * غزوه بنى قينقاع * غزوه سويق‌
3 هجری غزوه بدر * غزوه غطفان‌ * غزوه احد * غزوه حمراء الأسد
4 هجری غزوه بنى نضير * غزوه ذات الرقاع * غزوه بدر الموعد
5 هجری غزوه دومة الجندل‌ * غزوه خندق یا احزاب * غزوه بنى قريظه‌
6 هجری غزوه بنى لحيان * غزوه ذى قرد * غزوه بنى مصطلق * غزوه حديبيه
7 هجری غزوه خيبر
8 هجری غزوه فتح مكه‌ * غزوه حنين * غزوه طائف‌
9 هجری غزوه تبوك‌