وفای به عهد

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«وفای به عهد و پیمان»، از قوانین بین‌المللى اسلام است و هیچ کس حق ندارد به عهدش بى‌وفایى کند، حتى نسبت به کفار. در قرآن و روایات، وفای به عهد از ویژگی‌های مؤمنان شمرده شده و بر آن بسیار تأکید شده است.

وفای به عهد در قرآن

  • وفای به عهد علامت ایمان: قرآن مجید یكی از ویژگی ها و خصوصیات افراد باایمان را وفای به عهد می داند و می فرماید: «وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ»؛[۱] مؤمنان آنها هستند كه امانت ها و عهد خود را مراعات می كنند.
  • وفای به عهد نشانه نیكوكاران: در جای دیگر، قرآن مجید وفای به عهد را نشانه افراد نیكوكار دانسته و می فرماید: «...الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا...»؛[۲] ...نیكوكاران كسانی هستند كه به عهد خود (هنگامی كه عهد بستند) وفا می كنند... .
  • وفای به عهد از اوصاف پیامبران: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا»؛[۳] در كتاب آسمانی خود از اسماعیل یاد كن كه او در وعده هایش صادق و رسول و پیامبر بزرگی بود. در این آیه وفای به عهد را پیش از مقام نبوت و رسالت می آورد، گویی كه وفای به عهد پایه نبوت است.
  • مسؤلیت در برابر وفای به عهد: «...أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كانَ مَسْؤُلاً»؛[۴] ...به عهد (خود) وفا كنید كه از عهد سؤال می شود.

وفای به عهد در روایات

در روایات نیز به وفای به عهد و پیمان توصیه فراوان شده است:

الف. وفای به عهد، ویژگی‌ مؤمنان:

  • پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: من كان یؤمن بالله والیوم الآخر فلیَفِ اذا وعدَ.[۵] آن كس كه به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا كند.
  • امام علی علیه السلام فرمود: ان الوفاء بالعهد من علامات اهل الدین.[۶] وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.
  • در حدیث دیگری رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: لا دینَ لمن لا عهدَ له.[۷] كسی كه پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد.

ب. وفای به عهد، از حقوق ایمانی:

  • امام صادق علیه السلام فرمود: المؤمن اَخو المؤمن عینُه و دلیلُه لایخونُه و لایظلمُه و لایغشّه ولایَعده عِدَة فیُخلفه.[۸] مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی كند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده ای نمی دهد كه تخلّف كند.

ج. ارزیابی توانایی، هنگام تعهد:

  • امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: لاتَعِد بما تعجزُ عن الوفاء.[۹] چیزی را كه از وفاكردن به آن عاجزی وعده مكن.
  • امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: لا تَعِدَنّ عِدَةً لاتثِقُ من نفسك بِإنجازها.[۱۰] چیزی را كه یقین به وفای آن نداری وعده مده.

د. خُلف وعده، علامت نفاق:

  • رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آیة المنافق ثلاثٌ إذا حدِث كَذِب و إذا وعدَ أخلفَ و إذا ائتُمن خانَ.[۱۱] نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شكنی و خیانت در امانت.

ه. خُلف وعده، موجب خشم خدا:

  • امام علی علیه السلام در فرمان خود به مالك اشتر فرمود: إیاك... ان تَعِدَهم فتتبع موعدَك بخُلفك... و الخُلف یوجب المَقت عندالله و الناس قال الله تعالی «كَبُر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون»...[۱۲] بپرهیز از این كه به مردم وعده بدهی و تخلّف كنی... زیرا (تخلف از وعده) موجب خشم خدا و مردم خواهد شد، چنانكه قرآن می فرماید: «نزد خدا بسیار خشم آور است كه بگویید چیزی را كه به آن عمل نمی كنید...».
  • امام صادق علیه السلام فرمود: عِدَةُ المؤمن اَخاه نذرٌ لا كفّارَة له فمن أخلف فبخُلف الله بدأ ولِمَقته تعرّض و ذلك قوله: «یا ایها الذین آمنوا لِمَ تقولون ما لاتفعلون كَبُر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون».[۱۳] وعده مومن به برادرش مانند نذری است که کرده، پس اگر به آن وفا نکند گویی با خدا خلف وعده کرده و در معرض خشم او قرار گرفته است، چنانكه فرمود: «یا ایها الذین آمنوا لِمَ تقولون ما لاتفعلون كَبُر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون».

پانویس

  1. سوره مؤمنون/8؛ سوره معارج/32.
  2. سوره بقره/177.
  3. سوره مریم/54.
  4. سوره اسراء/34.
  5. اصول كافی، ج2/ص364، حدیث 2.
  6. سفینة البحار، ج2/ص675.
  7. بحارالانوار، چاپ بیروت، ج72/ص 96.
  8. اصول كافی، ج2/ص166، حدیث 3.
  9. فهرست غرر، ص 407، شماره 10177.
  10. همان، شماره 10297.
  11. المستطرف، ج1/ ص198.
  12. نهج البلاغه، صبحی صالح، نامه 53.
  13. اصول كافی، ج2/ص364، حدیث 1.

منابع

  • نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، محمدرضا مهدوی كنی.