همنشینی با نیکان

«همنشینی با نیکان»، یکی از توصیه‌های مؤکد دین مبین اسلام است؛ چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «کُونوا مَعَ الصّادقین». همچنین از نکاتی که عالمان و حکیمان الهی، نسبت به آن توصیه و تأکید دارند، مجالست و همنشینی با علماست. دوستى و همراهى با افراد نیک، يكى از عوامل تربيت و جلوگيرىِ انسان از انحراف است.

همنشينى با نیکان در روایات

• پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله همواره توصیه نموده اند که همنشینان خود را از میان افراد مؤمن و متقی انتخاب نمایید. ایشان در وصیتی به ابوذر فرمود: «ای ابوذر همسخن برای خود انتخاب مکن، مگر فرد مؤمن را».

• امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «لیس شیء أدعی لخیر و أنجی من شرّ، من صحبة الاخیار»؛ چیزی نیست که از همنشينى با اخیار، انسان را بیشتر به سوی خوبیها بخواند و از بدیها نجات دهد.

• امام صادق علیه السلام می فرماید که امام علی علیه السلام فرمودند: «لَاعَلَيْكَ أَنْ تَصْحَبَ ذَا الْعَقْلِ وَ إِنْ لَمْ تَحْمَدْ كَرَمَهُ وَ لَكِنِ انْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ احْتَرِسْ مِنْ سَيِّئِ أَخْلَاقِهِ وَ لَا تَدَعَنَّ صُحْبَةَ الْكَرِيمِ وَ إِنْ لَمْ تَنْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ لَكِنِ انْتَفِعْ بِكَرَمِهِ بِعَقْلِكَ وَ افْرِرْ كُلَّ الْفِرَارِ مِنَ اللَّئِيمِ الْأَحْمَقِ»؛ باكى نيست بر تو كه با شخص خردمند همنشين شوى اگرچه كرم (جوانمردى و بخشش) او را نپسندى (و از اين ناحيه نفعى از او نبرى) ولى از خرد او منتفع شو، و از اخلاق بدش بپرهيز، و هيچ گاه همنشينى با شخص كريم را از دست مده اگرچه از خرد او سودى نبرى ولى با خرد خود از كرم او سود ببر، و بگريز هر چه مى توانى از همنشينى با شخص پست و بى خرد.

• امام باقر عليه السلام به ابوعديس فرمود: اى صالح پيروى كن از كسی كه تو را مى گرياند و اندرزت مى دهد و پيروى مكن از آن كه تو را بخنداند و گولت زند، و بزودى همگى بر خدا درآئيد و بدانيد.

• اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله انظُرُوا مـَنْ تُحَادِثُونَ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَحَدٍ يَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ إِلَّا مُثِّلَ لَهُ أَصْحَابُهُ إِلَى اللَّهِ إِنْ كَانُوا خِيَاراً فَخِيَاراً وَ إِنْ كَانُوا شِرَاراً فَشِرَاراً وَ لَيْسَ أَحَدٌ يَمُوتُ إِلَّا تَمَثَّلْتُ لَهُ عِنْدَ مَوْتِهِ»؛ رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: بنگريد كه با چه كسى هم صحبت هستيد؟ زيرا هيچ كس نيست كه مرگش فرا رسد جز آن كه يارانش در پيش خدا برابرش مجسم شوند، اگر از نيكان باشد نيكانند (و بدانها شاد شود) و اگر از بدان باشد بد هستند (و بداند كه به سرنوشت آنان دچار شود) و هيچ كس نيست كه بميرد و هنگام مرگش ‍ برابر او مجسم نشود.

• عبدالله بن مسكان از مردى از اهل جبل از حضرت صادق عليه السلام حديث نقل كند كه فرمود: «عَلَيْكَ بِالتِّلَادِ وَ إِيَّاكَ وَ كُلَّ محْدَثٍ لَا عهْدَ لَهُ وَ لَا أَمَانَ وَ لَا ذِمَّةَ وَ لَا مِيثَاقَ وَ كُنْ عَلَى حَذَرٍ مِنْ أَوْثَقِ النَّاسِ عِنْدَكَ»؛ بر تو باد (كه رفاقت كنى) با دوستان ديرين (كه آنها را آزمايش كرده اى) و بپرهيز از هر (رفيق) تازه پيمان شكن كه پناه ندهد و عهد و ميثاقى نشناسد، و از استوارترين مردمان در پيش خود بر حذر باش (كه ممكن است روزى دشمنت شود).

• حضرت صادق عليه السلام فرمود: «أَحَبُّ إِخْوَانِي إِلَيَّ مَنْ أَهْدَى إِلَيَّ عُيُوبِي»؛ محبوب ترين برادرانم نزد من كسى است كه عيب هاى مرا پيش من هديه آورد (و آنها را به من گوشزد كند).

• حضرت صادق عليه السلام فرمود: «لَا تَكُونُ الصَّدَاقَةُ إِلَّا بـِحُدُودِهَا فَمَنْ كَانَتْ فِيهِ هَذِهِ الْحُدُودُ أَوْ شَيْءٌ مِنْهَا فَانْسُبْهُ إِلَى الصَّدَاقَةِ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ شيْءٌ مِنْهَا فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَى شَيْءٍ مِنَ الصَّدَاقَةِ فَأَوَّلُهَا أَنْ تَكُونَ سَرِيرَتُهُ وَ عَلَانِيَتُهُ لَكَ وَاحِدَةً وَ الثَّانـِي أَنْ يَرَى زَيْنَكَ زَيْنَهُ وَ شَيْنَكَ شَيْنَهُ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا تُغَيِّرَهُ عَلَيْكَ وِلَايَةٌ وَ لَا مَالٌ وَ الرَّابِعَةُ أَنْ لَا يَمْنَعَكَ شَيْئاً تَنَالُهُ مَقْدُرَتُهُ وَ الْخَامِسَةُ وَ هِيَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ أَنْ لَا يُسْلِمَكَ عِنْدَ النَّكَبَاتِ»؛ دوستى از روى راستى و درستى نباشد جز با شرايط آن؛ پس هر كه در او آن شرايط يا پاره اى از آنها باشد او را اهل چنين دوستى بدان و كسي كه چيزى از آن شرايط در او نباشد او را به اين گونه دوستى نسبت مده. اولش اين كه نهان و عيانش براى تو يكسان باشد. دوم اين كه زينت تو را زينت خود داند، و زشتى تو را زشتى خود شمرد. سوم اين كه رياست و دارائى، حالش را نسبت به تو تغيير ندهد. چهارم اين كه از آن چه توانائى دارد نسبت تو دريغ نكند. پنجم -كه همه خصلت ها را در بردارد- اين كه هنگام بيچارگى و پيش آمدهاى ناگوار تو را رها نكند.

منابع

• همنشینی با افراد نیکو، گروهی از محققان و پژوهشگران، سایت تربیت.
• "اسرار موفقیت، با چه افرادی همنشین شویم؟"، سید مرتضی مجتهدی سیستانی، در دسترس در پایگاه علمی المنجی.
• "همنشینی با خوبان"، حامد رهنما، سایت تبیان، بازیابی: 1 دی 1392.