میرزا محمد فیض قمی

میرزا محمد فیض قمی (۱۲۹۳-۱۳۷۰ هـ.ق) یکی از علمای طراز اول و دارای شخصیت تامه و مقبولیت عامه و مرجعیت کامله‌اند. وی از آیت الله شیخ عبدالکریم حائری درخواست مهاجرت به قم نمود و در ترویج و رونق بخشیدن به حوزه علمیه قم کوشید.

نام کامل	میرزا محمد فیض قمی
زادروز	1293 قمری
زادگاه	قم
وفات	1370 قمری
مدفن	قم
اساتید	آخوند خراسانی، میرزا محمدتقی شیرازی،...
شاگردان	میرزا مصطفی صادقی، آیت الله سید مرتضی فقیه،...
آثار	حاشیه وسیلة النجاه، ذخیرة العباد،...

تحصیلات و استادان

مرحوم حاج ملا علی واعظ خیابانی در کتاب علمای معاصرین در شأن ایشان می‌‌نویسد: «حضرت آیت الله آقا میرزا محمد فیض قمی‌‌ یکی از اعاظم علمای طراز اول و دارای شخصیت تامه و مقبولیت عامه و مرجعیت کامله‌اند. ولادت ایشان در سال ۱۲۹۳ ق. در قم رخ داده است. آن گاه مقدمات و سطوح را در قم تحصیل، و سپس برای تکمیل تحصیلات عالیه به تهران مهاجرت نموده و از محضر آیت الله آقای حاج میرزا حسن آشتیانی صاحب حاشیه بر رسائل تحصیل فقه و اصول، و نزد آیت الله میرزا محمود قمی‌‌ و آقای شیخ علی رشتی تحصیل حکمت و عرفان نموده است. وی در سال ۱۳۱۷ هـ.ق به نجف اشرف عزیمت و از محاضر درس آیات عظام: آیت الله آخوند خراسانی، و آیت الله سید محمدکاظم یزدی استفاده‌ها نموده است. پس از بهره‌گیری کافی از دروس فوق، جهت سیر دقایق افکار حضرت آیت الله میرزا محمدتقی شیرازی (میرزای دوم) به سامرا هجرت نموده‌اند ضمن تحصیل از محضر مبارک ایشان، در شمار اعاظم تلامذه آن بزرگوار درآمده‌اند، و یکی از مدرسین نامی ‌‌آن حوزه قرار گرفته‌اند. به همین جهت فوق‌العاده مورد توجه و عنایت خاص استاد بزرگوار خود واقع شده‌اند در همان زمان در احتیاطات مطلق، خود برخی از مقلدین خویش را به ایشان ارجاع فرموده‌اند. پس از مراجعت به قم هم هر کس از اهالی قم و ساوه و اطراف آن، که از حضرت آیت الله شیرازی سؤال می‌‌نمودند، که احتیاطات مطلق شما را به کدام یک از علما مراجعه نمائیم؟ معظم له ایشان را معرفی می‌‌فرمودند.

آیت الله فیض پس از تکمیل معلومات و فوز به مقام عالی اجتهاد، در سال ۱۳۳۳ هـ.ق به قم مراجعت فرموده و از مسئولین و بزرگان آن بلده طیبه بشمار آمدند. ایشان جهت تربیت طلاب علوم دینی کمر همت بست و مدرسه فیضیه را که بسیاری از حجرات آن انبار علاف، بقال و کسبه شده بود، از ید غاصبین و متصرفین انتزاع، و مسکن طلاب علوم دینی نمود و خود در آن مدرسه به تدریس اشتغال ورزید و برای توسعه اداره علمیه آن، خود را نیازمند معاونت و کمک دید، تا بالاخره در سال ۱۳۴۰ هـ.ق از آیت الله العظمی ‌‌حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی که تا آن وقت در شهر اراک متوقف بودند، درخواست مهاجرت فرمود، و ایشان نیز با تمهیدات فراوان وارد قم شد و برای مزید تجلیل ایشان، مسجد بالاسر راکه محل نماز ایشان بود، به آیت الله حائری واگذار، و خود هم چند ایامی ‌‌به ایشان اقتدا ورزیدند، و روز به روز در تقویت و رونق بخشیدن به حوزه علمیه قم کوشید، به حدی که آن را تا حد همسویی و رقابت با حوزه علمیه نجف رساندند، و از سال ۱۳۵۵ هـ.ق که آیت الله حائری رحلت نمود، با عزمی ‌‌راسخ و با اعانت سایر اعاظم دانشمندان قم، حوزه علمیه قم را حفظ نمودند».

گویند این مرد بزرگ به آیت الله حائری که جهت زیارت قبر شریف حضرت معصومه سلام الله علیها آمده بود، و تصمیمی ‌‌بر اقامت نداشتند، عرض کردند: مگر این قمی‌‌ها نباشند که وقتی دعبل خزاعی، جبه اعطایی امام رضا علیه السلام را که به قم آورد، و به هر قیمت بالایی که گفتند حاضر به فروش نبود، ولی در خارج شهر عده‌ای از جوانان از چنگش درآوردند؟ مرحوم آیت الله حائری فرموده بودند: او جبه امام را داشت، به من چه ارتباط پیدا می‌‌کند؟ ایشان گفته بودند: شما هم علم امام علیه السلام را دارید.

همچنین گفته شده معظم له از آیت الله بروجردی رحمةالله علیه که پس از مؤسس بزرگوار، پرچمدار و زعیم حوزه بود، بسیار ترویج و تبلیغ می‌‌نمود. برخی به ایشان اعتراض می‌‌کنند و می‌‌گویند شما که خود صاحب فتوی و مرجع تقلید هستید، برای چه از آقای بروجردی ترویج می‌‌کنید؟ در جواب می‌‌فرمایند: اگر کار برای خدا است، ما باید از کسی که فعلاً علمدار است، و حوزه را حفظ می‌‌کند ترویج کنیم، و اگر برای غیر خداست، من اهلش نیستم.

شاگردان

حوزه پربرکت و پرفیض ایشان فارغ التحصیلان متعددی را تحویل جامعه داد، تنی چند از این علما عبارتند از:

• ۱. مرحوم آیت الله میرزا مصطفی صادقی (متوفی ۱۳۵۸ هـ.ق)؛

• ۲. آیت الله حاج سید مرتضی فقیه.

• ۳. آیت الله حاج شیخ احمد فقیهی.

• ۴. آیت الله حاج شیخ عباس مستقیم.

• ۵. آیت الله حاج شیخ عباس حائری اصفهانی.

• ۶. مرحوم شیخ ابوالقاسم نحوی.

• ۷. مرحوم حاج شیخ علی پائین شهری.

• ۸. مرحوم حاج محمدباقر قمی‌ ‌فرزند حاج شیخ ابوالقاسم کبیر قمی.

آثار و تألیفات

تألیفات مرحوم فیض عبارت است از:

• ۱. کتاب الفیض در طهارت آب قلیل و عدم تنجیس متنجس (مطبوع).

• ۲. حاشیه بر العروة الوثقی.

• ۳. مناسک حج.

• ۴. حاشیه وسیله النجاه.

• ۵. شرحی بر منظومه مرحوم سید بحرالعلوم در فقه.

• ۶. ذخیرة العباد و چند اثر دیگر.

وفات

ایشان پس از عمری تلاش و کوشش در راه خدا، در دهه آخر جمادی الاول سال ۱۳۷۰ هـ.ق، در حال نماز وقتی دست‌ها را به دعا برداشته بود، و «الهی عاملنا بفضلک» را می‌‌گفت، دارفانی را وداع گفت. آیت الله بروجردی بر پیکر او نماز خواند و در ایوان طلایی صحن عتیق قم مدفون گردید.

منبع

تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۴۰۶، نویسنده: عقیقی بخشایشی.