محمدامین استرآبادی
«محمد امین استرآبادی» (متوفای ۱۰۳۶ ق)، فقیه، متکلم و محدث نامدار شیعه در قرن يازدهم قمری است. او ابتدا علم اصول را از اصولياني مثل صاحب معالم و صاحب مدارك فرا گرفت؛ اما پس از عزيمت به مکه و شاگردي نزد میرزا محمد استرآبادي، تحت تأثير استاد خود قرار گرفت و به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و از بنيان‌گذاران گرايش اخبارى شد. «الفوائد المدنیه» از آثار مشهور اوست.
استادان و شاگردان
محمدامين استرآبادي مدتى از دوره جوانى خویش را در شیراز سپری کرد و نزد شاه تقى‌الدین محمد نسابه مدت 4 سال دانش اندوخته و از علوم عقلى بهره گرفته است. او سپس به عتبات رفت و علم اصول را از اصولياني مثل صاحب معالم (م 1011 ق) و سيّد محمّد عاملي (صاحب مدارك) فرا گرفت؛ صاحب مدارک، در اجازه نامه‌اي به سال 1007 ق، او را «صاحب فضايل علمي و کمالات اخلاقي» خواند.
اما ملا محمدامين پس از عزيمت به مکه و ده سال شاگردي نزد میرزا محمد بن علی استرآبادي، چنان تحت تأثير واپسين استاد خويش قرار گرفت که به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و آثار مهمي در اين باره بر جاي نهاد.
محمدامين استرآبادي شاگردان مشهوري داشته است، از جمله فيض كاشانى که در سفر مكه محضر امين استرابادي را درك كرده و يك چند مصاحب وي بوده است.
فعالیت علمی و اجتماعی
ایشان نخست در زمره مجتهدان بود و از رویه آنان پیروی می‌كرد، اما به توصیه استادش میرزا محمد استرآبادی، به احیای مكتب اخباری پرداخت و بنیان گذار اخباری گری شدند.
آثار و تألیفات
تأليفات محمدامين استرآبادى، در فنون مختلف است و مهم‌ترينشان عبارت‌اند از:
- الفوائد المدنية في الردّ علي من قال بالإجتهاد و التقليد في نفس الأحكام الإلهية، که چون مطالعات او در مدينه بوده، آن را اين گونه ناميده است. اين کتاب از مهم‌ترين منابع در دفاع از مسلک اخباري است و در ردّ معتقدان به اجتهاد و تقلید در احكام الهی نوشته شد. برخي به تأليف آثاري در ردّ آن پرداختند.
- شرح تهذيب الأحکام، شرحى ناتمام بر تهذیب شیخ طوسى.
- الفوائد المکية، شرح الاستبصار شیخ طوسى، و مقدمة آن مباحثى در علم حدیث و درایه را در بردارد.
- تعليقات بر اصول کافى، که ملا خليل قزويني (م 1089 ق) آن را جمع‌آوری کرده است.
- دانش‌نامه شاهى، کشکول فارسي در مسایل متفرقه علم كلام و غیره، که به سلطان محمّد قطب شاهي (1020 ـ 1035 ق) تقديم شده است. در اين کتاب با انتقاد از اجتهاد، آن را امري جديد مي‌داند.
- رساله فی طهارة الخمر و نجاستها.
- حاشیه بر «معارج الأصول» محقق حلى.
- رساله فی البداء.
- حاشیه بر أنموذج العلوم دوانى.
- المسائل الثلاث الكلامية.
وفات
محمد امین استرآبادی به گفته على‌خان مدنى در سال 1036 ه.ق دار فانی را وداع گفت و در مکه، مقابر عبدالمطلب مدفون شد. قبر وي در قبرستان ابو طالب در مکه مکرّمه، کنار قبر استادش ميرزا محمّد است. برخی وفات ملا محمّد امين را به اشتباه در سال ۱۰۳۳ دانسته‌اند؛ چون در سال ۱۰۳۴ رساله‌اي در نجاست خمر نوشته و براي سلطان صفي صفوي فرستاده است
منابع
- اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، 1384.
- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج 10، مدخل "امین استرآبادی". (1مرداد 1391).
- پژوهشکده باقرالعلوم، محقق استرآبادی. (1مرداد 1391).
- ویکی علوم اسلامی، استرآبادی، محمدامین. (1مرداد 1391).
- اخباريگري (تاريخ و عقايد)، ابراهیم بهشتی، ص122.
