منابع و پی نوشتهای متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

صمدیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
یکی از مهمترین و دقیقترین کتابها در علم نحو است که [[شیخ بهایی]] به برادر کوچکش، عبدالصمد دیکته کرده و سپس در اختیار اهل فضل قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی در علم نحو و یکی از کتاب های جامع المقدمات است.
+
{{خوب}}
 
+
{{مشخصات کتاب
کتاب فوائد الصمدیه، کتابی است مختصر دقیق با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. شیخ بهائی این کتاب را سال 1030 هجری قمری تألیف کرد.
 
{{مشخصات کتاب
 
  
 
|عنوان=
 
|عنوان=
سطر ۸: سطر ۶:
 
|تصویر=[[پرونده:صمدیه.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر=[[پرونده:صمدیه.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده=م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌ ش‍ی‍خ‌ ب‍ه‍ائ‍ی‌
+
|نویسنده= شیخ بهائی
  
 
|موضوع=زبان عربی
 
|موضوع=زبان عربی
سطر ۱۴: سطر ۱۲:
 
|زبان=عربی
 
|زبان=عربی
  
|تعداد جلد=1
+
|تعداد جلد=۱
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۷: سطر ۲۵:
  
 
}}  
 
}}  
==محتوای کتاب==
+
کتاب '''«الفوائد الصمدیة»''' مشهور به «صمدیه»، تألیف [[شیخ بهایی]] (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در [[علم نحو]] است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو [[کتابهای درسی حوزه های علمیه|کتب درسی حوزه]] در علم نحو و یکی از کتاب‌های «[[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]]» می‌باشد.
  
این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه است.
+
== مؤلف ==
 +
بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «[[شیخ بهایی|شیخ ‌بهایی]]» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار [[شیعه]] و از شاگردان [[ملا عبدالله یزدی]] است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: [[ملاصدرا]] و [[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقی مجلسی]].
  
===حدیقه اول===
+
شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار [[صفویه|صفوی]] در [[اصفهان]] منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] داشت.
  
در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و [[احکام]] و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
+
وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: [[زبده الاصول|زبدة الاصول]]، [[مفتاح الفلاح (کتاب)|مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله]]، [[الوجیزة فی علم الدرایة (کتاب)|الوجیزه فی علم الدرایة]]، شرح [[من لایحضره الفقیه]]، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه.
  
===حدیقه دوم===
+
==محتوای کتاب==
 +
«صمدیه»، کتابی است مختصر در [[علم نحو]]، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است:
  
در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون:  
+
* '''حدیقه اول:''' در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع [[علم نحو]] است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
 +
* '''حدیقه دوم:''' در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف.
 +
* '''حدیقه سوم:''' این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
 +
* '''حدیقه چهارم:''' در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
 +
* '''حدیقه پنجم:''' این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
  
* موارد معربات و مبنیات
+
==شروح کتاب==
* اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها
 
* موانع صرف
 
  
===حدیقه سوم===
+
شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:
  
این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
+
*«الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته [[سید علی خان مدنی]]
 +
*«الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
 +
*«القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
 +
*«شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
 +
*«شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری.
  
===حدیقه چهارم===
+
==منابع==
 
 
در بوستان چهارم کتاب مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است.
 
 
 
در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از [[احکام]] جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
 
 
 
===حدیقه پنجم===
 
 
 
این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان 25 قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
 
 
 
==شروح صمدیه==
 
 
 
شروحی بر این کتاب نوشته شده است از جمله:
 
  
* شرح سید علی خان بن احمد مدنی به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه (شیخ بهائی)»
+
*"الصمدیهسایت دائرةالمعارف طهور.
* «الدره الثمینه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
+
*[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ "متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی"، محسن قاسمی، سایت راسخون].
* «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
 
* «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
 
* «شرح نموداری صمدیه» مرتضی نظری.
 
 
 
==منابع==
 
* [http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=18729  الصمدیه، سایت دائره المعارف طهور]، بازیابی: 17 بهمن 1391.
 
* [http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ محسن قاسمی، متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی، سایت راسخون]
 
  
[[رده:منابع صرف و نحو]]
+
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 +
[[رده:کتاب‌های ادبی]]
 +
[[رده:کتابهای صرف و نحو]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]
 +
[[رده:آثار شیخ بهایی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۵

صمدیه.jpg
نویسنده شیخ بهائی
موضوع زبان عربی
زبان عربی
تعداد جلد ۱

کتاب «الفوائد الصمدیة» مشهور به «صمدیه»، تألیف شیخ بهایی (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در علم نحو است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی حوزه در علم نحو و یکی از کتاب‌های «جامع المقدمات» می‌باشد.

مؤلف

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «شیخ ‌بهایی» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار شیعه و از شاگردان ملا عبدالله یزدی است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: ملاصدرا و ملا محمدتقی مجلسی.

شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی داشت.

وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: زبدة الاصول، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله، الوجیزه فی علم الدرایة، شرح من لایحضره الفقیه، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه.

محتوای کتاب

«صمدیه»، کتابی است مختصر در علم نحو، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است:

  • حدیقه اول: در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
  • حدیقه دوم: در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف.
  • حدیقه سوم: این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
  • حدیقه چهارم: در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
  • حدیقه پنجم: این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.

شروح کتاب

شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:

  • «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته سید علی خان مدنی
  • «الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
  • «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
  • «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
  • «شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری.

منابع