منابع و پی نوشتهای متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

صمدیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
 
(۱۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
یکی از مهمترین و دقیقترین کتابها در علم نحو است که [[شیخ بهایی]] به برادر کوچکش، عبدالصمد دیکته کرده و سپس در اختیار اهل فضل قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی در علم نحو  و یکی از کتابهای جامع المقدمات است.
+
{{مشخصات کتاب
  
کتاب فوائد الصمدیه، کتابی است مختصر، دقیق با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. شیخ بهائی این کتاب را سال 1030 هجری قمری تألیف کرد.
+
|عنوان=
  
 +
|تصویر=[[پرونده:صمدیه.jpg|240px|وسط]]
  
== محتوای کتاب ==
+
|نویسنده= شیخ بهائی
  
این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه است.
+
|موضوع=زبان عربی
  
=== حدیقه اول ===
+
|زبان=عربی
  
در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام  که موضوع علم نحو است آغاز می کند و بعد از ذکر اینکه کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام  و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
+
|تعداد جلد=۱
  
 +
|عنوان افزوده1=
  
=== حدیقه دوم ===
+
|افزوده1=
  
در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند، همچون:
+
|عنوان افزوده2=
موارد معربات و مبنیات
 
اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها
 
موانع صرف
 
  
 +
|افزوده2=
  
=== حدیقه سوم ===
+
|لینک=
  
این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است، و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد
+
}}
 +
کتاب '''«الفوائد الصمدیة»''' مشهور به «صمدیه»، تألیف [[شیخ بهایی]] (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در [[علم نحو]] است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو [[کتابهای درسی حوزه های علمیه|کتب درسی حوزه]] در علم نحو و یکی از کتاب‌های «[[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]]» می‌باشد.  
  
 +
== مؤلف ==
 +
بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «[[شیخ بهایی|شیخ ‌بهایی]]» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار [[شیعه]] و از شاگردان [[ملا عبدالله یزدی]] است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: [[ملاصدرا]] و [[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقی مجلسی]].
  
=== حدیقه چهارم ===
+
شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار [[صفویه|صفوی]] در [[اصفهان]] منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] داشت.
  
در بوستان چهارم کتاب مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند، و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است.  
+
وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: [[زبده الاصول|زبدة الاصول]]، [[مفتاح الفلاح (کتاب)|مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله]]، [[الوجیزة فی علم الدرایة (کتاب)|الوجیزه فی علم الدرایة]]، شرح [[من لایحضره الفقیه]]، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه.
  
در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
+
==محتوای کتاب==
 +
«صمدیه»، کتابی است مختصر در [[علم نحو]]، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است:
  
 +
* '''حدیقه اول:''' در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع [[علم نحو]] است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
 +
* '''حدیقه دوم:''' در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف.
 +
* '''حدیقه سوم:''' این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
 +
* '''حدیقه چهارم:''' در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
 +
* '''حدیقه پنجم:''' این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
  
=== حدیقه پنجم ===
+
==شروح کتاب==
  
این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان 25 قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنا بر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
+
شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:
  
 
+
*«الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته [[سید علی خان مدنی]]
== شروح صمدیه ==
+
*«الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
 
+
*«القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
شروحی بر این کتاب نوشته شده است از جمله:
+
*«شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
* شرح سید علی خان بن احمد مدنی به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه [شیخ بهائی]»
+
*«شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری.
* «الدره الثمینه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی،
 
* «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی،
 
* «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی و
 
* «شرح نموداری صمدیه» مرتضی نظری.
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
[http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=18729  الصمدیه، سایت دائره المعارف طهور]، بازیابی:17 بهمن 1391
 
  
[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ محسن قاسمی، متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی، سایت راسخون]
+
*"الصمدیه"، سایت دائرةالمعارف طهور.
 +
*[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ "متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی"، محسن قاسمی، سایت راسخون].
  
[[رده:منابع صرف و نحو]]
+
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
 +
[[رده:کتاب‌های ادبی]]
 +
[[رده:کتابهای صرف و نحو]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]
 +
[[رده:آثار شیخ بهایی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۵

صمدیه.jpg
نویسنده شیخ بهائی
موضوع زبان عربی
زبان عربی
تعداد جلد ۱

کتاب «الفوائد الصمدیة» مشهور به «صمدیه»، تألیف شیخ بهایی (م، ۱۰۳۰ ق)، از مهمترین کتب در علم نحو است که مؤلف به برادر کوچکش «عبدالصمد» املا کرده و سپس در اختیار اهل علم قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی حوزه در علم نحو و یکی از کتاب‌های «جامع المقدمات» می‌باشد.

مؤلف

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به «شیخ ‌بهایی» (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف، عارف و دانشمند نامدار شیعه و از شاگردان ملا عبدالله یزدی است. او خود شاگردان بزرگی تربیت کرد از جمله: ملاصدرا و ملا محمدتقی مجلسی.

شیخ بهایی دارای هوش و استعداد منحصر به فردی بود، و مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی داشت.

وی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسير، حديث، رجال، درايه، ادبيات، رياضيات، هندسه، نجوم و... تبحر داشت و آثار فراوانى را به زبان‌هاى فارسى و عربى نوشت، از جمله: زبدة الاصول، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله، الوجیزه فی علم الدرایة، شرح من لایحضره الفقیه، تأویل الآیات و الحساب، تشریح الافلاک، حاشیه بر قواعد الأحکام، الاعتقادیه، صمدیه.

محتوای کتاب

«صمدیه»، کتابی است مختصر در علم نحو، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج «حدیقه» به شرح زیر است:

  • حدیقه اول: در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
  • حدیقه دوم: در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: موارد معربات و مبنیات؛ اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها و موانع صرف.
  • حدیقه سوم: این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
  • حدیقه چهارم: در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
  • حدیقه پنجم: این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.

شروح کتاب

شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:

  • «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» نوشته سید علی خان مدنی
  • «الدرة الثمینة فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
  • «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
  • «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
  • «شرح نموداری صمدیه» نوشته مرتضی نظری.

منابع