منابع و پی نوشتهای متوسط
رعایت سطح مخاطب عام متوسط است
جامعیت مقاله متوسط
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

جارالله زمخشری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(منابع)
(ویرایش)
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}}
+
{{متوسط}}
  
'''''ابوالقاسم محمود زمخشری'''''
+
«محمود بن عمر» معروف به '''جارالله زمخشرى''' (۵۳۸-۴۷۶ ق)، مفسر، [[محدث]]، نحوى [[اهل سنت|سنی]] مذهب در قرن ۶ هجری است. او در ادب و لغت عرب و [[فقه]] و [[حدیث]] و [[تفسیر]] استاد و متکلم [[معتزله|معتزلى]] بود و [[شعر]] را بسیار نیکو مى‌سرود. تفسیر «[[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل]]» معروفترین اثر اوست.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = محمود بن عمر زمخشرى
 +
||تصویر=
 +
||زادروز = ۴۷۶ هجری
 +
|زادگاه = زمخشر، خوارزم
 +
|وفات =  ۵۳۸ هجری
 +
|مدفن = جرجان، خوارزم
 +
|اساتید = ابوالخطاب نصر بن بطر، ابوسعد شقانى، ابومنصور حارثی، محمود بن جریر ضبى اصفهانى، ابوالسن على بن مظفر نیشابورى،...
 +
|شاگردان = ابوطاهر سلفى، اسماعیل بن عبدالله خوارزمى، ابوسعد احمد بن محمود،...
 +
|آثار = [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل]]، الفائق فی غریب الحدیث، اساس البلاغه، المستقصی فی امثال العرب، المقامات، النموذج،...
 +
}}
 +
== زندگی‌نامه ==
 +
محمود بن عمر زمخشرى در سال ۴۷۶ قمری - در عصر سلطان ملکشاه سلجوقی - در «زمخشر» یکى از روستاهاى خوارزم به دنیا آمد.
  
قرن: 6
+
زمخشرى در خوارزم زندگى مى‌کرد که سالها مرکز بزرگ علمى به شمار مى‌آمد و در آن دیار، علم و معرفت رواج گسترده‌اى داشت. وى در این مرکز دانش‌هاى فراوانى را بدست آورد، [[قرآن]] را حفظ کرد و [[حدیث]] را فرا گرفت و در واژه‌شناسى عربى مهارت پیدا کرد.
  
(538-467 ق)
+
زمخشری برای ادامه‌ی تحصیل و طلب علم به بخارا و از آنجا به [[خراسان]] رفت و در این دیار با برخی از دولت‌مردان سلجوقی، ارتباط برقرار نمود. سپس راهی [[اصفهان]] شد و پس از مدتی براى تکمیل تحصیلات خود راه بغداد را در پیش گرفت. تذکره‌نویسان، تاریخ ورود وى به [[بغداد]] و مدت اقامت در آن را ضبط ننموده‌اند. بازگشت وى از بغداد به درازا مى‌کشد به حدی که نوجوانى و جوانى وى در این شهر سپرى مى‌شود و به سن کمال مى‌رسد و از نظر رشد عقلى و فکرى به مقام مناسبى ارتقا مى‌یابد.
  
مفسر، محدث، نحوى، متكلم، لغوى و شاعر حنفى معتزلى. ملقب به جاراللَّه. نسبت وى به زمخشر، از آبادی هاى خوارزم است در زمخشر به دنیا آمد. او در ادب و لغت عرب و [[فقه]] و [[حدیث]] و تفسیر استاد و متكلم معتزلى بود و شعر را بسیار نیكو مى‌سرود.
+
داودى در طبقات المفسرین مى‌گوید: «زمخشرى وارد بغداد شد و از ابوالخطاب نصر بن بطر و ابوسعد شقانى و شیخ‌الاسلام ابومنصور حارثی و گروهى دیگر از دانشمندان، [[حدیث]] و علم و معرفت آموخت». او همچنین [[ادبیات عرب]] را از ابومضر محمود بن جریر ضبى اصفهانى و ابوالحسن على بن مظفر نیشابورى فراگرفت.
  
در ضمن مسافرت هاى خود مدت مدیدى در [[مكه]] اقامت كرد و به همین مناسبت به جاراللَّه (همسایه‌ى خدا) معروف شد. به [[بغداد]] نیز سفر كرد و در آنجا از نصر بن بطر و دیگران حدیث شنید. ادب را از ابومضر محمود بن جریر ضبى اصفهانى و ابوالحسن على بن مظفر نیشابورى فراگرفت و از ابومنصور نصر حارثى و ابوسعد شقانى حدیث روایت كرد است.
+
ابوطاهر سلفى و زینب دختر شعرى از زمخشرى با [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] روایت کرده‌اند. اسماعیل بن عبداللَّه خوارزمى و ابوسعد احمد بن محمود و دیگران نیز از وى اشعارش را نقل کرده‌اند.  
  
ابوطاهر سلفى و زینب دختر شعرى از زمخشرى با اجازه روایت كرده‌اند. اسماعیل بن عبداللَّه خوارزمى و ابوسعد احمد بن محمود و دیگران از وى اشعارش را نقل كرده‌اند. سرانجام در جرجانیه‌ى خوارزم درگذشت. از آثار متعددش: «الكشاف عن حقایق التنزیل»، در تفسیر قرآن؛ «الامالى»، در نحو؛ «الانموذج»، در نحو؛ «مقدمه الادب»، در لغت؛ «اساس البلاغه»، در لغت؛ «اعجب العجب فى شرح لامیه العرب»؛ «اطواق الذهب»، در مواعظ و خطب؛ «الجبال والامكنه والمیاه»؛ «دیوان» خطب؛ «دیوان» شعر؛ «دیوان» رسائل؛ «دیوان» تمثیل؛ «الرائض فى علم الفرائض»؛ «روس المسائل»، در فقه؛ «ربیع الابرار»، در ادبیات؛ «سوائر الامثال»؛ شرح «ابیات الكتاب» سیبویه؛ شرح مشكلات «المفصل»؛ «ضاله الناشد»؛ «القسطاس»، در عروض؛ «المجاز و الاستعاره»؛ «متشابه اسامى الرواه»؛ «المستقصى»، در امثال عرب؛ «معجم الحدود»؛ «المفرد والموتلف»، در نحو؛ «المقامات»، در اخلاق؛ «المنهاج»، در اصول؛ «النصائح الكبار یا كبرى»؛ «النصائح الصغار»؛ «الكلم النوابغ»، در مواعظ؛ «الاحاجى النحویه»؛ «المفصل»، در نحو؛ «الفائق فى غریب الحدیث».
+
زمخشری در ضمن مسافرت هاى خود مدت مدیدى در [[مکه]] اقامت کرد و به همین مناسبت به «جاراللَّه» (همسایه‌ خدا) معروف شد. وى سپس از مکه به خوارزم برگشت و در شهر جرجان خوارزم رحل اقامت افکند. در آنجا به مرض مبتلا شد و پس از آن وفات نمود. تاریخ وفات وى را شب [[عرفه]] سال ۵۳۸ قمری ذکر کرده‌اند.
  
 +
== آثار و تألیفات ==
 +
برخی از آثار علمی زمخشری عبارت است از:
 +
 +
# [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل]]، در [[تفسیر قرآن]]
 +
# الفائق فی غریب الحدیث
 +
# اساس البلاغه، در [[علم لغت|لغت]]
 +
# المستقصی فی امثال العرب
 +
# ربیع الابرار و نصوص الاخبار، در [[ادبیات عرب|ادبیات]]
 +
# متشابه اسماء الرواة
 +
# اطراق الذهب، در مواعظ و خطب
 +
# النموذج، در [[علم نحو|نحو]]
 +
# الرائض فی الفرائض
 +
# النصائح الکبار
 +
# روس المسائل، در [[فقه]]
 +
# المنهاج، در [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]
 +
# القسطاس، در [[علم عروض|عروض]]
 +
# المقامات، در [[اخلاق]]
 +
# الکلم النوابغ، در مواعظ
 +
# دیوان شعر
 
==منابع==
 
==منابع==
* [[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج3، ص164.
+
*[[نرم افزار تراث|نرم افزار تراث ۲]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 +
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۳، ص۱۶۴.
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= متوسط
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= متوسط
 +
|رده=دارد
 +
}}
  
 
[[رده:محدثان]]
 
[[رده:محدثان]]
سطر ۲۰: سطر ۶۶:
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:متکلمان]]
 
[[رده:لغت شناسان]]
 
[[رده:لغت شناسان]]
[[رده:شعرا]]
+
[[رده:شعرای عرب]]
 
[[رده:علمای قرن ششم]]
 
[[رده:علمای قرن ششم]]
 +
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۲۷


«محمود بن عمر» معروف به جارالله زمخشرى (۵۳۸-۴۷۶ ق)، مفسر، محدث، نحوى سنی مذهب در قرن ۶ هجری است. او در ادب و لغت عرب و فقه و حدیث و تفسیر استاد و متکلم معتزلى بود و شعر را بسیار نیکو مى‌سرود. تفسیر «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» معروفترین اثر اوست.

نام کامل محمود بن عمر زمخشرى
زادروز ۴۷۶ هجری
زادگاه زمخشر، خوارزم
وفات ۵۳۸ هجری
مدفن جرجان، خوارزم

Line.png

اساتید

ابوالخطاب نصر بن بطر، ابوسعد شقانى، ابومنصور حارثی، محمود بن جریر ضبى اصفهانى، ابوالسن على بن مظفر نیشابورى،...

شاگردان

ابوطاهر سلفى، اسماعیل بن عبدالله خوارزمى، ابوسعد احمد بن محمود،...

آثار

الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، الفائق فی غریب الحدیث، اساس البلاغه، المستقصی فی امثال العرب، المقامات، النموذج،...

زندگی‌نامه

محمود بن عمر زمخشرى در سال ۴۷۶ قمری - در عصر سلطان ملکشاه سلجوقی - در «زمخشر» یکى از روستاهاى خوارزم به دنیا آمد.

زمخشرى در خوارزم زندگى مى‌کرد که سالها مرکز بزرگ علمى به شمار مى‌آمد و در آن دیار، علم و معرفت رواج گسترده‌اى داشت. وى در این مرکز دانش‌هاى فراوانى را بدست آورد، قرآن را حفظ کرد و حدیث را فرا گرفت و در واژه‌شناسى عربى مهارت پیدا کرد.

زمخشری برای ادامه‌ی تحصیل و طلب علم به بخارا و از آنجا به خراسان رفت و در این دیار با برخی از دولت‌مردان سلجوقی، ارتباط برقرار نمود. سپس راهی اصفهان شد و پس از مدتی براى تکمیل تحصیلات خود راه بغداد را در پیش گرفت. تذکره‌نویسان، تاریخ ورود وى به بغداد و مدت اقامت در آن را ضبط ننموده‌اند. بازگشت وى از بغداد به درازا مى‌کشد به حدی که نوجوانى و جوانى وى در این شهر سپرى مى‌شود و به سن کمال مى‌رسد و از نظر رشد عقلى و فکرى به مقام مناسبى ارتقا مى‌یابد.

داودى در طبقات المفسرین مى‌گوید: «زمخشرى وارد بغداد شد و از ابوالخطاب نصر بن بطر و ابوسعد شقانى و شیخ‌الاسلام ابومنصور حارثی و گروهى دیگر از دانشمندان، حدیث و علم و معرفت آموخت». او همچنین ادبیات عرب را از ابومضر محمود بن جریر ضبى اصفهانى و ابوالحسن على بن مظفر نیشابورى فراگرفت.

ابوطاهر سلفى و زینب دختر شعرى از زمخشرى با اجازه روایت کرده‌اند. اسماعیل بن عبداللَّه خوارزمى و ابوسعد احمد بن محمود و دیگران نیز از وى اشعارش را نقل کرده‌اند.

زمخشری در ضمن مسافرت هاى خود مدت مدیدى در مکه اقامت کرد و به همین مناسبت به «جاراللَّه» (همسایه‌ خدا) معروف شد. وى سپس از مکه به خوارزم برگشت و در شهر جرجان خوارزم رحل اقامت افکند. در آنجا به مرض مبتلا شد و پس از آن وفات نمود. تاریخ وفات وى را شب عرفه سال ۵۳۸ قمری ذکر کرده‌اند.

آثار و تألیفات

برخی از آثار علمی زمخشری عبارت است از:

  1. الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، در تفسیر قرآن
  2. الفائق فی غریب الحدیث
  3. اساس البلاغه، در لغت
  4. المستقصی فی امثال العرب
  5. ربیع الابرار و نصوص الاخبار، در ادبیات
  6. متشابه اسماء الرواة
  7. اطراق الذهب، در مواعظ و خطب
  8. النموذج، در نحو
  9. الرائض فی الفرائض
  10. النصائح الکبار
  11. روس المسائل، در فقه
  12. المنهاج، در اصول
  13. القسطاس، در عروض
  14. المقامات، در اخلاق
  15. الکلم النوابغ، در مواعظ
  16. دیوان شعر

منابع