المجازات النبویه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۵: سطر ۵:
 
|تصویر= [[پرونده:المجازات النبوية.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر= [[پرونده:المجازات النبوية.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده= الشريف الرضي
+
|نویسنده= سید رضى
  
|موضوع= احاديث‌ شيعه
+
|موضوع= احاديث‌ پیامبر اکرم
  
 
|زبان= عربی  
 
|زبان= عربی  
  
|تعداد جلد= 1
+
|تعداد جلد= ۱
  
 
|عنوان افزوده1=  
 
|عنوان افزوده1=  
سطر ۲۳: سطر ۲۳:
 
|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38939/ المجازات النبوية]
 
|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38939/ المجازات النبوية]
 
}}
 
}}
المجازات النبوية يا مجازات الاثار النبوية، کتابی از سيد رضى است كه به جنبه ادبى، بيان اشارات، تنبيهات، كنايات و تشبيهات روايات نبوی پرداخته است.
+
'''«المَجازات النبویة»''' یا «مَجازات الآثار النبویة»، تألیف [[سید رضى]] (م، ۴۰۶ ق)، کتابی است که به جنبه‌های ادبى و بیانی روایات [[پیامبر اکرم]] (صلى الله علیه وآله) پرداخته است. مؤلف در این کتاب، [[احادیث]] نبوى که داراى نکاتى بدیع و فصاحت و [[بلاغت|بلاغتى]] فراوان بوده را گردآورى کرده و توضیح داده است.  
  
==سبک و محتوای کتاب==
+
==مؤلف==
 +
محمد بن الحسین بن موسی مشهور به «[[سید رضی]]» (۴۰۶-۳۵۹ ق)، [[فقیه]]، مفسر و ادیب بزرگ [[شیعه]] در قرن چهارم هجری و از شاگردان [[شیخ مفید]] بود. او برادر [[سید مرتضی|سید مرتضى]] است و نسبش از طریق پدر به [[امام کاظم]] علیه السلام و از طریق مادر به [[امام سجاد]] علیه السلام مى‌رسد.
  
وقوع مجاز در روايات، به اقتضاي بشري‌ بودن زبان آنها و به مثابه يکي از ابزارهاي انتقال معاني گسترده و راه‌هاي فهم صحيح متون روايي، امري مسلّم است؛ چنان‌که غالب علماي اسلامي در شرح روايات و مباحث فقه‌الحديثي بر وقوع آن در برخي موارد صحّه نهاده‌اند.
+
سید رضى از نظر علمى محبوب دانشمندان عصر خود بوده و از نظر سیاسى و اجتماعى جایگاه رفیعى نزد دولتمردان و سیاستمداران زمان خود داشته است.
  
سيد رضي رحمه الله در این کتاب به برخي مجازات روايي منقول از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم اختصاص يافته‌ است. این کتاب از تبویب و دسته بندی خاصی برخوردار نیست. مطابق با بررسی ای که در مقاله "روش سيد رضي رحمه الله در مواجهه با مجازات روايي در المجازات النبوية" صورت گرفته است. تبیین مجازهای روایات نبوی در این کتاب با استمداد از شیوه های زیر صورت گرفته است:
+
کتاب شریف «[[نهج البلاغه]]» گردآوری سید رضی است. از او آثار دیگرى مانند «[[مجازات الآثار النبویة]]» نام برده شده و در بحث هاى [[قرآن|قرآنى]] نیز «[[تلخیص البیان فی مجازات القرآن (کتاب)|تلخیص البیان عن مجازات القرآن]]»، «[[حقایق التأویل فی متشابه التنزیل (کتاب)|حقایق التأویل فی متشابه التنزیل]]» و «معانى القرآن» را نگاشته است.
  
* معنا‌شناسي واژگان بر اساس عرف زبان عربي
+
==معرفی کتاب==
* استشهاد به مؤيدهاي قرآني
+
[[سید رضى]] از نخستین دانشمندان تاریخ [[اسلام]] است که درباره مجازات [[قرآن]] و مجازات اقوال [[رسول خدا]] (صلى الله علیه وآله) به تألیف کتاب پرداخته است. او در مقدمه کتاب «المجازات النبویه» مى نویسد: «پس از تألیف کتاب "[[تلخیص البیان فی مجازات القرآن (کتاب)|تلخیص البیان]]" مشاهده کردم که راهى را پیموده ام و درى را گشوده ام که تاکنون پیموده نشده بود. از این رو خواستم همان شیوه را ادامه داده و کتابى را تدوین نمایم تا به مجازات آثار وارد شده از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) بپردازم که استعارات بدیع، بیان غریب، و اسرار لطیف لغت را شامل مى شود. بنابراین، این دو کتاب به اذن الهى دو پاره نور است که مسلمانان از آنها نورانیت مى گیرند».
* استشهاد به مؤيدهاي روايي
 
* استناد به مباني کلامي
 
* شناخت اسباب صدور
 
* استشهاد به تاريخ
 
* برداشت‌هاي ذوقي
 
  
سيد رضي رحمه الله در اين منبع روايي به اختصار و بدون تبويب و دسته‌بندي خاصّي بر اساس شواهد لغوي، ادبي، قرآني، روايي، تاريخي، کلامي و با توجه به اسباب صدور دسته‌اي از روايات نبوي و صدر و ذيل آنها و گاه با تکيه بر ذوق و دانش پيشين خود، به تبيين معاني مجازي مندرج در آنها پرداخته‌ و در نوع خود اثري ماندگار آفريده‌ است.
+
نکته حائز اهمیت اینکه سید رضى این دو کتاب را همزمان تألیف کرده، ولى «تلخیص البیان» را پیش از «مجازات النبویه» منتشر کرده است؛ زیرا در «تلخیص البیان» به مطالب «مجازات النبویه» ارجاع داده است.
  
شريف رضى پیش از تالیف این کتاب براى توضيح و تبيين جنبه‌هاى ادبى [[قرآن كريم]] و مجازات و تشبيهات و استعارات كلام مجيد، كتاب ارزشمند تلخيص البيان عن مجازات القرآن را تاليف كرده است. سپس در پى همين مقصود در سنت نبوى كتاب المجازات النبويه را نگاشته است.  
+
البته سید رضى کتاب «مجازات النبویه» را در مقابل کتاب یکى از علماى [[اهل سنت]] به نام ابوعلى محمد بن عبدالوهاب (صاحب شرح الحدیث) نوشته است تا توهّم تشبیه، تجسیم و جواز ظلم درباره [[خداوند]] را که در آن کتاب بر بیانات پیامبر اسلام تحمیل کرده است ردّ و ابطال کند و وجوه مجاز گویى و استعارات نبوى را تبیین نماید.
  
كتاب با روايات مشهور «هذه مكه قد رمتكم بافلاذ كبدها» اين مكه است كه پاره‌هاى جگر خويش را به سوى شما افكنده است كه در جنگ بدر گفته شده است، شروع مى‌شود و با روايت مشهور نبوى در رابطه با عظمت حجرالاسود «الحجر يمين الله فمن شاء صاحفه بها، حجرالاسود دست راست خداست. آن كس كه بخواهد به وسيله آن با خدا مصافحه كرده و دست مى‌دهد»، به پايان آمده است.
+
این کتاب مورد توجه بسیارى از علماى اسلام قرار گرفته است، به طورى که به عنوان یکى از منابع حدیثى و شرح عبارات احادیث نبوى تلقى شده و علماى [[شیعه]] به [[احادیث]] آن استناد مى کنند. بعلاوه تحلیل ها و نظرات سید رضى در ذیل احادیث نبوى، مورد اعتماد و استناد دانشمندان قرار گرفته است. یکى از کتاب‌هایی که پیرامون این کتاب تألیف شده است، کتاب «اختصار المجازات النبویه» نوشته [[ابراهیم کفعمی|شیخ ابراهیم کفعمى]] است.
  
مولف در اين كتاب 361 روايت يا 375 روايت (بنا به شمارش نسخه نمايندگى فرهنگى ايران در [[دمشق]]) را مورد دقت و بررسى قرار داده است.
+
کتاب سید رضى در میان علماى شیعه به عنوان یک منبع حدیثى تلقى شده است، ولى با احادیث آن به مثل [[حدیث مرسل]] و بدون [[سند حدیث|سند]] معامله کرده اند؛ درحالى که بسیارى از احادیث آن داراى سند معتبر است و با یک استدراک و تفحص در میان منابع مهم حدیثى شیعه و مراجع حدیثى معتبر اهل سنت (مثل آثار بیهقى و [[صحاح سته]]) مى توان سند روایات آن را یافت. از این رو برخى از علماى بزرگ شیعه مثل [[شیخ حر عاملى|شیخ حرّ عاملى]] در کتاب «[[وسائل الشیعة|وسائل الشیعه]]» و همچنین برخى از دانشمندان اهل سنت مثل فخرالدین زیلعى (م ۷۴۳ق) علاءالدین بخارى (م ۷۳۰ق)، به احادیث این کتاب استناد و اعتماد کرده اند.
 +
 
 +
==محتوای کتاب==
 +
 
 +
کتاب «المجازات النبویة» به برخی مجازات روایی منقول از [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله اختصاص یافته‌ است. [[سید رضی]] در این کتاب، به اختصار و بدون تبویب و دسته‌بندی خاصّی، بر اساس شواهد لغوی، ادبی، [[قرآن|قرآنی]]، روایی، تاریخی، [[کلام|کلامی]] و با توجه به اسباب صدور دسته‌ای از روایات نبوی و صدر و ذیل آنها و گاه با تکیه بر ذوق و دانش پیشین خود، به تبیین معانی مجازی مندرج در آنها پرداخته‌ است.
 +
 
 +
مؤلف ابتدا به ذکر روایات و در صورت لزوم تبیین واژگان، ذکر نقل‌های متفاوت و بررسی سندی و متنی پرداخته، و به دنبال آن، موضع مجاز را روشن کرده و در مواردی، به توضیح مجازهای قرآنی مشترک با مجاز روایت مورد بحث، اهتمام کرده‌ است؛ چنان‌که گاه پاره‌ای از شبهات کلامی را به مناسبت مطرح می‌کند و به آن‌ها پاسخ می‌گوید. او در مواردی، همچنین به مباحثی غیرمرتبط با بیان مجاز و وجه آن، اشاره می‌کند و گاه نیز به یادکرد استادان و منابع مورد استفادۀ خود در تدوین المجازات النبویه می‌پردازد.
 +
 
 +
مؤلف در کتاب «المجازات النبویة»، حدود ۳۷۰ روایت نبوی را مورد دقت و بررسى قرار داده است. کتاب با روایت مشهور «هذه مکه قد رمتکم بأفلاذ کبدها» (این [[مکه]] است که پاره‌هاى جگر خویش را به سوى شما افکنده است) -که در [[جنگ بدر]] گفته شده-، شروع مى‌شود و با روایت مشهور نبوى در رابطه با عظمت [[حجرالاسود]] «الحجر یمین الله فمن شاء صاحفه بها»، (حجرالاسود دست راست خداست، پس آن کس که بخواهد به وسیله آن با خدا مصافحه کرده و دست مى‌دهد)، به پایان آمده است.  
  
 
==منابع‌==
 
==منابع‌==
* فقهی زاده، عبدالهادی و توکلی محمدی، نرجس، "روش سيد رضي رحمه الله در مواجهه با مجازات روايي در المجازات النبوية" در دسترس در [http://www.hadith.net/n411-e5968.html حدیث نت]، بازیابی: 24 بهمن 1391.
+
*[https://www.makarem.ir/maaref/fa/article/index/408865/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A9 "معرفی کتاب المجازات النبویه"، آیین رحمت - دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی].
* مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع الاحادیث 3.5 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی، معرفی المجازات النبویه.
+
*[[نرم افزار جامع الاحادیث ۵ / ۳|نرم افزار جامع الاحادیث]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 
+
*"روش سيد رضی در مواجهه با مجازات روايی در المجازات النبوية"، عبدالهادی فقهی‌زاده و نرجس توکلی، حدیث پژوهی.
==متن کتاب المجازات النبوية==
 
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38939/ المجازات النبوية]
 
  
[[رده:منابع حدیثی]]
+
[[رده:کتابهای با موضوع پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله]][[رده:منابع حدیثی]][[رده:کتاب‌های ادبی]]
 +
[[رده:آثار سید رضی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۰

المجازات النبوية.jpg
نویسنده سید رضى
موضوع احاديث‌ پیامبر اکرم
زبان عربی
تعداد جلد ۱

المجازات النبوية

«المَجازات النبویة» یا «مَجازات الآثار النبویة»، تألیف سید رضى (م، ۴۰۶ ق)، کتابی است که به جنبه‌های ادبى و بیانی روایات پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) پرداخته است. مؤلف در این کتاب، احادیث نبوى که داراى نکاتى بدیع و فصاحت و بلاغتى فراوان بوده را گردآورى کرده و توضیح داده است.

مؤلف

محمد بن الحسین بن موسی مشهور به «سید رضی» (۴۰۶-۳۵۹ ق)، فقیه، مفسر و ادیب بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری و از شاگردان شیخ مفید بود. او برادر سید مرتضى است و نسبش از طریق پدر به امام کاظم علیه السلام و از طریق مادر به امام سجاد علیه السلام مى‌رسد.

سید رضى از نظر علمى محبوب دانشمندان عصر خود بوده و از نظر سیاسى و اجتماعى جایگاه رفیعى نزد دولتمردان و سیاستمداران زمان خود داشته است.

کتاب شریف «نهج البلاغه» گردآوری سید رضی است. از او آثار دیگرى مانند «مجازات الآثار النبویة» نام برده شده و در بحث هاى قرآنى نیز «تلخیص البیان عن مجازات القرآن»، «حقایق التأویل فی متشابه التنزیل» و «معانى القرآن» را نگاشته است.

معرفی کتاب

سید رضى از نخستین دانشمندان تاریخ اسلام است که درباره مجازات قرآن و مجازات اقوال رسول خدا (صلى الله علیه وآله) به تألیف کتاب پرداخته است. او در مقدمه کتاب «المجازات النبویه» مى نویسد: «پس از تألیف کتاب "تلخیص البیان" مشاهده کردم که راهى را پیموده ام و درى را گشوده ام که تاکنون پیموده نشده بود. از این رو خواستم همان شیوه را ادامه داده و کتابى را تدوین نمایم تا به مجازات آثار وارد شده از رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) بپردازم که استعارات بدیع، بیان غریب، و اسرار لطیف لغت را شامل مى شود. بنابراین، این دو کتاب به اذن الهى دو پاره نور است که مسلمانان از آنها نورانیت مى گیرند».

نکته حائز اهمیت اینکه سید رضى این دو کتاب را همزمان تألیف کرده، ولى «تلخیص البیان» را پیش از «مجازات النبویه» منتشر کرده است؛ زیرا در «تلخیص البیان» به مطالب «مجازات النبویه» ارجاع داده است.

البته سید رضى کتاب «مجازات النبویه» را در مقابل کتاب یکى از علماى اهل سنت به نام ابوعلى محمد بن عبدالوهاب (صاحب شرح الحدیث) نوشته است تا توهّم تشبیه، تجسیم و جواز ظلم درباره خداوند را که در آن کتاب بر بیانات پیامبر اسلام تحمیل کرده است ردّ و ابطال کند و وجوه مجاز گویى و استعارات نبوى را تبیین نماید.

این کتاب مورد توجه بسیارى از علماى اسلام قرار گرفته است، به طورى که به عنوان یکى از منابع حدیثى و شرح عبارات احادیث نبوى تلقى شده و علماى شیعه به احادیث آن استناد مى کنند. بعلاوه تحلیل ها و نظرات سید رضى در ذیل احادیث نبوى، مورد اعتماد و استناد دانشمندان قرار گرفته است. یکى از کتاب‌هایی که پیرامون این کتاب تألیف شده است، کتاب «اختصار المجازات النبویه» نوشته شیخ ابراهیم کفعمى است.

کتاب سید رضى در میان علماى شیعه به عنوان یک منبع حدیثى تلقى شده است، ولى با احادیث آن به مثل حدیث مرسل و بدون سند معامله کرده اند؛ درحالى که بسیارى از احادیث آن داراى سند معتبر است و با یک استدراک و تفحص در میان منابع مهم حدیثى شیعه و مراجع حدیثى معتبر اهل سنت (مثل آثار بیهقى و صحاح سته) مى توان سند روایات آن را یافت. از این رو برخى از علماى بزرگ شیعه مثل شیخ حرّ عاملى در کتاب «وسائل الشیعه» و همچنین برخى از دانشمندان اهل سنت مثل فخرالدین زیلعى (م ۷۴۳ق) علاءالدین بخارى (م ۷۳۰ق)، به احادیث این کتاب استناد و اعتماد کرده اند.

محتوای کتاب

کتاب «المجازات النبویة» به برخی مجازات روایی منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله اختصاص یافته‌ است. سید رضی در این کتاب، به اختصار و بدون تبویب و دسته‌بندی خاصّی، بر اساس شواهد لغوی، ادبی، قرآنی، روایی، تاریخی، کلامی و با توجه به اسباب صدور دسته‌ای از روایات نبوی و صدر و ذیل آنها و گاه با تکیه بر ذوق و دانش پیشین خود، به تبیین معانی مجازی مندرج در آنها پرداخته‌ است.

مؤلف ابتدا به ذکر روایات و در صورت لزوم تبیین واژگان، ذکر نقل‌های متفاوت و بررسی سندی و متنی پرداخته، و به دنبال آن، موضع مجاز را روشن کرده و در مواردی، به توضیح مجازهای قرآنی مشترک با مجاز روایت مورد بحث، اهتمام کرده‌ است؛ چنان‌که گاه پاره‌ای از شبهات کلامی را به مناسبت مطرح می‌کند و به آن‌ها پاسخ می‌گوید. او در مواردی، همچنین به مباحثی غیرمرتبط با بیان مجاز و وجه آن، اشاره می‌کند و گاه نیز به یادکرد استادان و منابع مورد استفادۀ خود در تدوین المجازات النبویه می‌پردازد.

مؤلف در کتاب «المجازات النبویة»، حدود ۳۷۰ روایت نبوی را مورد دقت و بررسى قرار داده است. کتاب با روایت مشهور «هذه مکه قد رمتکم بأفلاذ کبدها» (این مکه است که پاره‌هاى جگر خویش را به سوى شما افکنده است) -که در جنگ بدر گفته شده-، شروع مى‌شود و با روایت مشهور نبوى در رابطه با عظمت حجرالاسود «الحجر یمین الله فمن شاء صاحفه بها»، (حجرالاسود دست راست خداست، پس آن کس که بخواهد به وسیله آن با خدا مصافحه کرده و دست مى‌دهد)، به پایان آمده است.

منابع‌