اذان: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (صفحه‌ای جدید حاوی 'اذان، اسم مصدر باب تفعيل<ref> المصباح‌المنير، ص 10؛ مقاييس‌اللغه، ج 1، ص 77، «ا...' ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| + | '''«اذان»''' که در لغت به معنای اعلام کردن و آگاه کردن است، مجموعه اذکاری مشخص است که برای اعلام فرا رسیدن وقت [[نماز]] خوانده می‌شود. اذان به عنوان شاخص‌ترین نمونه از شعائر اسلامی، از حیث محتوا تعالیم پایه‌ای [[اسلام]] را دربر دارد و بر [[تکبیر]] و شهادت به یگانگی [[الله]] و رسالت [[حضرت محمد]] صلی الله علیه وآله و دعوت به نماز به عنوان بهترین عمل مشتمل است.<ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل اذان و اقامه، ج۷، ص۳۸۵.</ref> | ||
| − | اذان | + | ==جملات اذان== |
| + | اذان [[شیعه]] شامل هیجده جمله است: «اللّه أکبر»، چهار بار، «أشهد أن لا اله الا اللّه»، «أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه»، «حىّ على الصّلاة»، «حىّ على الفلاح»، «حىّ على خیرالعمل»، «اللّه أکبر» و «لا اله الا اللّه» هر کدام دوبار.<ref> جواهرالکلام، ج۹، ص۸۱.</ref> | ||
| − | + | به قول مشهور، جمله «أشهد أنّ علیّا ولىّ اللّه» جزء اذان نیست، لیکن از آن جا که شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]]، بدون شهادت به [[ولایت]] کامل نیست، پسندیده و مطلوب است که بعد از جمله «أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه» شهادت به ولایت [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] و سایر [[معصوم|معصومان]] علیهم‌السلام نیز آورده شود.<ref> العروة الوثقى، ج۱، ص۶۰۲.</ref> | |
| − | + | مشهور [[اهل سنت]]، با حذف «حىّ على خیرالعمل» و گفتن یک بار «لا إله إلاّ اللّه» در آخر اذان، آن را داراى ۱۵ جمله مى‌دانند. آنان جمله «الصلوة خیرٌ مِن النوم» را در اذان صبح بعد از «حى على الفلاح» مى‌افزایند.<ref> مستمسک العروه، ج۵، ص۵۴۴ـ۵۴۵.</ref> | |
| − | + | جمله «حىّ على خیرالعمل» نزد [[امامیه]] یکى از جملات اذان است که در روایت [[معراج]] به آن تصریح شده است.<ref> بحارالانوار، ج۸۱، ص۱۴۱.</ref> و بر پایه منابع روایى، این فقره در زمان [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] در اذان گفته مى‌شد، اما عمر با این پندار که این جمله مردم را از هر کارى به سوى [[نماز]] مى‌کشاند و از [[جهاد]] باز‌مى‌دارد، دستور داد آن را از اذان حذف کنند!<ref> همان، ص۱۴۰.</ref> | |
| − | + | ==تشریع اذان== | |
| + | از نظر [[شیعه]] و برخى از [[اهل سنت]]، جملات اذان به صورت [[وحى]] به وسیله [[جبرئیل]] بر [[پیامبر اکرم]] عرضه گشت؛<ref> الکافى، ج۱، ص۳۰۲؛ الفقه الاسلامى، ج۱، ص۶۹۲.</ref> بر پایه منابع [[امامیه]]، پیامبر(ص) کیفیت اذان را از طریق وحی دریافت کرد. یک بار جبرئیل در شب [[معراج]] بانگ اذان سرداد و چون باری دیگر اذان گفت پیامبر(ص) علی(ع) را دستور داد تا [[بلال]] را فراخوند و او را اذان بیاموزد.<ref>ر.ک: کلینی، الکافى، ج۱، ص۳۰۲؛ ابن بابویه، من لایحضر الفقیه، ج۱، ص۱۸۳، طوسی، تهذیب، ج ۲، ۲۷۷، الاستبصار، ج ۱ ص ۳۰۶ـ۳۰۵ برای تفصیل بیشتر، ر.ک: علل، ج ۲، ۳۱۴ـ۳۱۲</ref> | ||
| − | + | اما در برخی منابع اهل سنت بدون آنکه آغاز تشریع نماز به وحی باز گردانده شود، چنین آمده است که مسلمانان برای اعلام وقت نماز در انتخاب وسیله ای برای فراخوانی مردم به ادای این فریضه آرائی گوناگون ابراز می داشتند چنانکه برخی بر افروختن آتش یا نواختن ناقوس یا بوق را پیشنهاد می کردند. در این میان، عمر معتقد بود بهتر آن است که مردی را مامور کنند تا مردم را به نماز بخواند و بدین ترتیب پیامبر بلال را بر این کار گمارد.<ref>بخاری، صحیح بخاری، ج ۱ ص ۱۵۰؛ مسلم، صحیح مسلم، ج ۱، ص ۲۸۵</ref> | |
| − | + | در برخی منابع نیز گفته شده فقرات اذان در ابتدا در خواب به عبدالله بن زید القا شد،<ref> السیرة النبویه، ابن‌هشام، ج۲، ص۵۰۸.</ref> اما درباره این روایات [[شافعی]] چنین داوری کرده که اذان برتر از آن است که برگرفته از رویای کسی چون عبدالله بن زید بوده باشد.<ref>نگاه کنید: حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۳۲۴ق، ج۲، ص۱۷۱</ref> | |
| − | + | ==احکام و آداب اذان== | |
| − | + | اختلافی در مشروعیت اذان براى [[نماز|نمازهاى]] یومیه اعم از ادا و قضا نیست، لیکن در [[واجب|وجوب]] و [[استحباب]] آن اختلاف است. بیشتر فقها قائل به استحباب آن هستند؛ اما [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبى]] اذان و اقامه ندارد. همچنین گفتن اذان در گوش راست نوزاد در روز تولد، در بیابان هنگام ترس از [[جن|جنیان]]، در گوش کسى که چهل روز گوشت نخورده و نیز در گوش انسان تندخوى و نیز حیوان چموش، مستحب است.<ref> العروة الوثقى، ج۱، ص ۶۰۱-۶۰۲.</ref> | |
| − | + | [[نیت]] (قصد [[قرب الهی|قربت]])، دخول وقت [[نماز]]، ترتیب و موالات بین جملات به معناى فاصله طولانى بین آن‌ها نینداختن، به زبان عربى و درست خواندن، از شرایط صحت اذان براى نماز است.<ref> همان، ص ۶۰۸-۶۰۹.</ref> | |
| − | + | برخی از آداب اذان نماز عبارت است از: رو به [[قبله]] اذان گفتن، وقف بر آخر هر جمله، فاصله انداختن میان اذان و اقامه به دو رکعت [[نماز]] یا [[سجده]] و یا یک گام به جلو برداشتن، صحبت نکردن بین جملات اذان و بلند کردن صدا براى مرد.<ref> همان، ص ۶۰۹-۶۱۰.</ref> | |
| − | + | اقتصار (تخفیف) در اذان، به این معناست که مسافر و کسى که عجله دارد، مى‌تواند جملات اذان را یک بار بگوید. براى زن نیز جایز است به [[تکبیر|تکبیر]] و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اذان بسنده کند.<ref> همان، ص۶۰۲-۶۰۳.</ref> | |
| − | + | ==پانویس== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | اقتصار ( | ||
| − | |||
| − | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عبدالامیر سلیم، مدخل "اذان و اقامه". | |
| − | + | *فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۱، ص۳۲۷. | |
| − | + | *قاموس قرآن، على اکبر قرشى بنایى، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق. | |
| − | + | {{سنجش کیفی | |
| − | * فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل | + | |سنجش=شده |
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
| − | + | [[رده:نماز]] | |
| + | [[رده:اسلام]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۱
«اذان» که در لغت به معنای اعلام کردن و آگاه کردن است، مجموعه اذکاری مشخص است که برای اعلام فرا رسیدن وقت نماز خوانده می‌شود. اذان به عنوان شاخص‌ترین نمونه از شعائر اسلامی، از حیث محتوا تعالیم پایه‌ای اسلام را دربر دارد و بر تکبیر و شهادت به یگانگی الله و رسالت حضرت محمد صلی الله علیه وآله و دعوت به نماز به عنوان بهترین عمل مشتمل است.[۱]
جملات اذان
اذان شیعه شامل هیجده جمله است: «اللّه أکبر»، چهار بار، «أشهد أن لا اله الا اللّه»، «أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه»، «حىّ على الصّلاة»، «حىّ على الفلاح»، «حىّ على خیرالعمل»، «اللّه أکبر» و «لا اله الا اللّه» هر کدام دوبار.[۲]
به قول مشهور، جمله «أشهد أنّ علیّا ولىّ اللّه» جزء اذان نیست، لیکن از آن جا که شهادت به توحید و نبوت، بدون شهادت به ولایت کامل نیست، پسندیده و مطلوب است که بعد از جمله «أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه» شهادت به ولایت امیرالمؤمنین و سایر معصومان علیهم‌السلام نیز آورده شود.[۳]
مشهور اهل سنت، با حذف «حىّ على خیرالعمل» و گفتن یک بار «لا إله إلاّ اللّه» در آخر اذان، آن را داراى ۱۵ جمله مى‌دانند. آنان جمله «الصلوة خیرٌ مِن النوم» را در اذان صبح بعد از «حى على الفلاح» مى‌افزایند.[۴]
جمله «حىّ على خیرالعمل» نزد امامیه یکى از جملات اذان است که در روایت معراج به آن تصریح شده است.[۵] و بر پایه منابع روایى، این فقره در زمان ابوبکر و عمر در اذان گفته مى‌شد، اما عمر با این پندار که این جمله مردم را از هر کارى به سوى نماز مى‌کشاند و از جهاد باز‌مى‌دارد، دستور داد آن را از اذان حذف کنند![۶]
تشریع اذان
از نظر شیعه و برخى از اهل سنت، جملات اذان به صورت وحى به وسیله جبرئیل بر پیامبر اکرم عرضه گشت؛[۷] بر پایه منابع امامیه، پیامبر(ص) کیفیت اذان را از طریق وحی دریافت کرد. یک بار جبرئیل در شب معراج بانگ اذان سرداد و چون باری دیگر اذان گفت پیامبر(ص) علی(ع) را دستور داد تا بلال را فراخوند و او را اذان بیاموزد.[۸]
اما در برخی منابع اهل سنت بدون آنکه آغاز تشریع نماز به وحی باز گردانده شود، چنین آمده است که مسلمانان برای اعلام وقت نماز در انتخاب وسیله ای برای فراخوانی مردم به ادای این فریضه آرائی گوناگون ابراز می داشتند چنانکه برخی بر افروختن آتش یا نواختن ناقوس یا بوق را پیشنهاد می کردند. در این میان، عمر معتقد بود بهتر آن است که مردی را مامور کنند تا مردم را به نماز بخواند و بدین ترتیب پیامبر بلال را بر این کار گمارد.[۹]
در برخی منابع نیز گفته شده فقرات اذان در ابتدا در خواب به عبدالله بن زید القا شد،[۱۰] اما درباره این روایات شافعی چنین داوری کرده که اذان برتر از آن است که برگرفته از رویای کسی چون عبدالله بن زید بوده باشد.[۱۱]
احکام و آداب اذان
اختلافی در مشروعیت اذان براى نمازهاى یومیه اعم از ادا و قضا نیست، لیکن در وجوب و استحباب آن اختلاف است. بیشتر فقها قائل به استحباب آن هستند؛ اما نمازهای مستحبى اذان و اقامه ندارد. همچنین گفتن اذان در گوش راست نوزاد در روز تولد، در بیابان هنگام ترس از جنیان، در گوش کسى که چهل روز گوشت نخورده و نیز در گوش انسان تندخوى و نیز حیوان چموش، مستحب است.[۱۲]
نیت (قصد قربت)، دخول وقت نماز، ترتیب و موالات بین جملات به معناى فاصله طولانى بین آن‌ها نینداختن، به زبان عربى و درست خواندن، از شرایط صحت اذان براى نماز است.[۱۳]
برخی از آداب اذان نماز عبارت است از: رو به قبله اذان گفتن، وقف بر آخر هر جمله، فاصله انداختن میان اذان و اقامه به دو رکعت نماز یا سجده و یا یک گام به جلو برداشتن، صحبت نکردن بین جملات اذان و بلند کردن صدا براى مرد.[۱۴]
اقتصار (تخفیف) در اذان، به این معناست که مسافر و کسى که عجله دارد، مى‌تواند جملات اذان را یک بار بگوید. براى زن نیز جایز است به تکبیر و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اذان بسنده کند.[۱۵]
پانویس
- ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل اذان و اقامه، ج۷، ص۳۸۵.
- ↑ جواهرالکلام، ج۹، ص۸۱.
- ↑ العروة الوثقى، ج۱، ص۶۰۲.
- ↑ مستمسک العروه، ج۵، ص۵۴۴ـ۵۴۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۸۱، ص۱۴۱.
- ↑ همان، ص۱۴۰.
- ↑ الکافى، ج۱، ص۳۰۲؛ الفقه الاسلامى، ج۱، ص۶۹۲.
- ↑ ر.ک: کلینی، الکافى، ج۱، ص۳۰۲؛ ابن بابویه، من لایحضر الفقیه، ج۱، ص۱۸۳، طوسی، تهذیب، ج ۲، ۲۷۷، الاستبصار، ج ۱ ص ۳۰۶ـ۳۰۵ برای تفصیل بیشتر، ر.ک: علل، ج ۲، ۳۱۴ـ۳۱۲
- ↑ بخاری، صحیح بخاری، ج ۱ ص ۱۵۰؛ مسلم، صحیح مسلم، ج ۱، ص ۲۸۵
- ↑ السیرة النبویه، ابن‌هشام، ج۲، ص۵۰۸.
- ↑ نگاه کنید: حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۳۲۴ق، ج۲، ص۱۷۱
- ↑ العروة الوثقى، ج۱، ص ۶۰۱-۶۰۲.
- ↑ همان، ص ۶۰۸-۶۰۹.
- ↑ همان، ص ۶۰۹-۶۱۰.
- ↑ همان، ص۶۰۲-۶۰۳.
منابع
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عبدالامیر سلیم، مدخل "اذان و اقامه".
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۱، ص۳۲۷.
- قاموس قرآن، على اکبر قرشى بنایى، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
