تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام

«تسبیحات حضرت زهرا» که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آن را به حضرت زهرا (علیهاالسلام) آموختند، شامل ۳۴ مرتبه الله اکبر، ۳۳ مرتبه الحمد لله و ۳۳ مرتبه سبحان الله است. روایات متعددی در بیان فضیلت و آثار تسبیحات حضرت زهرا در کتب معتبر حدیثی وجود دارد.

آموزش تسبیحات به حضرت زهرا توسط پیامبر

مطابق با حدیثی که علامه مجلسی در بحارالانوار به نقل از «علل الشرایع» شیخ صدوق آورده است، این تسبیحات را پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حضرت فاطمه و حضرت علی علیه السلام در پاسخ به درخواست آنان برای در نظر گرفتن خادمی برای فاطمه سلام الله علیها داد، در حالی که کارهای سنگین روزانه بر جسم آن حضرت اثر نموده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: آیا بهتر نیست چیزى به شما تعلیم نمایم که از خادم براى شما بهتر باشد، پس هر گاه خواستید بخوابید سى و سه مرتبه سبحان اللَّه، و سى و سه مرتبه الحمد للَّه، و سى و چهار مرتبه اللَّه‌ اکبر بگویید.

در کتاب من لایحضره الفقیه در ادامه حدیث فوق آمده است که حضرت فاطمه علیها السّلام پس از شنیدن این سخن از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «رضیتُ عن اللَّه و عن رسوله، رضیتُ عن اللَّه و عن رسوله». (من از خدا و رسولش راضى شدم من از خدا و رسولش راضى شدم‌).

معنای تسبیحات حضرت زهرا

الله اکبر:

در تسبیح فاطمی سلام الله علیها، انسان با گفتن «الله اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف می‌کند و به ناتوانیش به درگاه الهی بارها اقرار می‌کند.

جمیع بن عمیر گوید: در محضر امام صادق علیه السلام بودم، حضرت از من پرسید: جمله «الله اکبر» یعنی چه؟ گفتم: یعنی خدا از همه چیز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق این معنی، خدا را چیزی تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده‌ای و او را بزرگتر از آن چیزها تصور نموده‌ای. عرض کردم: پس معنی الله اکبر چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است که؛ «الله اکبر مِن أن یوصَف؛ خداوند بزرگتر از آن است که توصیف گردد».

الحمدلله:

پس از آن که انسان به عجز و ناتوانی خویش در شناخت‌ خالق اعتراف کرد، با گفتن «الحمدلله» که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدی می‌شود. امام خمینی در باب «حمد» می‌فرماید: «حمد خدا مساوق شکر است؛ چنانچه در روایات کثیره وارد است که کسی که بگوید: الحمدلله، شکر خدا را ادا کرده؛ چنانچه امام صادق علیه السلام فرمود: شکر هر نعمتی، و اگر چه بزرگ باشد این است که حمد خدای عزوجل کنی».

و در حدیثی حماد بن عثمان گفت: حضرت صادق علیه السلام بیرون آمد از مسجد و حال آن که گم شده بود مرکوب آن حضرت. فرمود: «اگر خداوند رد کند آن را به من، هر آینه شکر می‌کنم او را حق شکر او». گفت: درنگی نکرد تا آنکه آن مرکوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله‌». کسی عرض کرد: «فدایت‌ شوم، آیا شما نگفتید که شکر خدا می‌کنم حق شکر او را؟» فرمود: «آیا نشنیدی که من گفتم: الحمدلله». از این روایت معلوم می‌شود که حمد خداوند افضل افراد شکر لسانی است.

سبحان الله‌:

شخصی از حضرت علی علیه السلام پرسید: معنی «سبحان الله» چیست؟ حضرت فرمود: «سبحان الله‌» تعظیم مقام بلند و با عظمت‌ خدا و منزه دانستن او از آنچه که مشرکان می‌پندارند است و زمانی که بنده این کلمه را می‌گوید، همه فرشتگان بر او درود می‌فرستند».

فضیلت و آثار تسبیحات حضرت زهرا

روایات زیادی در فضیلت و آثار تسبیحات حضرت زهرا در کتب معتبر وجود دارد؛ امام باقر علیه السلام درباره تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها می‌فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشی، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا سلام الله علیها عبادت نشده است و اگر چیزی افضل از آن وجود داشت، رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را به فاطمه سلام الله علیها اعطاء می‌کرد».

امام صادق علیه السلام نیز به فضیلت تسبیح بعد از نمازهای واجب چنین اشاره کرد: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء سلام الله علیها قبل ان یثنی رجلیه من صلاة الفریضه، غفر الله له. هر کس بعد از نماز واجب تسبیح فاطمه زهرا سلام الله علیها را به جا آورد، قبل از این که پای راست را از بالای پای چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده می‌شود».

و در حدیثی دیگر فرمود: «من سبح تسبیح فاطمة سلام الله علیها، فقد ذکرالله الذکر الکثیر. کسی که تسبیح فاطمه زهرا سلام الله علیها را بگوید، خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است».

روزی امام صادق علیه السلام ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعلیم تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها به کودکان سخن گفت: «یا ابا هارون، انا نأمر صبیاننا بتسبیح فاطمة سلام الله علیها کما نأمرهم بالصلاة، فألزمه، فإنه لم یلزمه عبد فشقی. ای ابوهارون، ما تسبیح فاطمه سلام الله علیها را به فرزندان خود سفارش می‌کنیم همچنان که آنها را به نماز توصیه می‌کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن زیرا هر بنده‌ای که بر آن مواظبت و مداومت کند، سرانجام نیکو خواهد داشت».

در جای دیگر آن حضرت از عظمت تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها در مقابل نمازهای مستحبی چنین یاد کرد: «تسبیح فاطمه سلام الله علیها فی کل یوم فی دبر کل صلاة احب الی من صلاة الف رکعة فی کل یوم. تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها در هر روز به دنبال هر نماز، نزد من از هزار رکعت نماز (مستحبی) در هر روز، محبوبتر است».

امام هادی علیه السلام فرمود: «لنا اهل البیت عند نومنا عشر خصال: الطهارة... و تسبیح الله ثلاثا و ثلاثین و تحمیده ثلاثا و ثلاثین، و تکبیره اربعا و ثلاثین...؛ ما اهل بیت‌ به هنگام خواب ده کار را انجام می‌دهیم: وضو گرفتن... و سی و سه مرتبه «سبحان الله‌» گفتن و سی و سه مرتبه «الحمدلله‌» گفتن و سی و چهار مرتبه «الله اکبر» گفتن و...».

خواص و آثار فراوان دیگری برای گوینده تسبیحات آن حضرت ذکر شده که برخی از آنها بدین قرار است:

ناکام و ناامید نشدن، دور کردن شیطان، برطرف نمودن سنگینی گوش، نجات یافتن از شقاوت و بدبختی، باعث‌ سنگینی اعمال، خوشنودی خداوند و رفتن به بهشت می‌شود.

اوقات و مکانهای تسبیحات حضرت فاطمه

از اوقات مختلف و مکانهای زیادی برای تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها یاد شده که برخی از آنها عبارتند از:

بعد از نمازهای واجب و مستحبی، به هنگام خواب، پس از نمازهای استغاثه به حضرت فاطمه سلام الله علیها و نماز زیارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و نماز زیارت حضرت امیرالمؤمنین و نماز حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در مسجد جمکران و قبل از زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها در قم، به گونه‌ای که سبحان‌الله قبل از الحمدلله گفته می‌شود.

منابع

• تسبیح زهرا سلام الله علیها هدیه آسمانی، اسماعیل محمدى، ماهنامه کوثر، شماره ۸.
• من لا یحضره الفقیه؛ شیخ صدوق؛ ترجمه غفارى، نشر صدوق‌؛ تهران؛ ۱۳۶۷ ش‌.
• زندگانى حضرت زهرا علیها السلام (ترجمه جلد ۴۳ بحارالأنوار علامه مجلسى)، انتشارات مهام‌؛ تهران‌؛ ۱۳۷۹ ش‌.