تتمیم أمل الآمل (کتاب)
«تتمیم أمل الآمل» اثر شیخ عبدالنبى قزوینى از علماى قرن ۱۲ هجری، تکمله‌اى است که در توسعه و تصحیح اطلاعات کتاب «أمل الآمل» تألیف شیخ حر عاملى نگارش شده است. تعلیقه‌ها کوتاه و حاوى اطلاعاتى در شرح احوال و زندگى شخصیت‌ها و تکمیل گزارش‌هاى شیخ حر عاملى و احیانا نقض و رد اطلاعات اوست.
انگیزه تألیف
هدف از تألیف این رساله، شناسایى و تحقیق درباره همه تعلیقه‌ها و حواشى کتاب «أمل الآمل» و دلایل اهتمام علماى شیعه به تکمیل و توسعه این کتاب بوده است.
این تعلیقه با تشویق سید محمدمهدى بحرالعلوم استاد مؤلف نگاشته شده و علامه بحرالعلوم هم بر آن تقریظ نوشته است.
محتوای کتاب
کتاب «تتمیم أمل الآمل»، حاوى مقدمه‌اى است از علامه سید شهاب الدین مرعشی نجفی در اهمیت کتب رجالى و توجه علماى شیعه به تعلیقه نگارى بر امل الآمل. وى برخى از این تعلیقه‌ها و ویژگى آنها را معرفى کرده سپس طریق روایت خود از کتاب تا خود مؤلف را نام برده است. سپس شرح حال مؤلف و نام آثار و استادانش آمده است.
مؤلف در این تعلیقه‌ها به اطلاعات شیخ حر عاملى اضافه کرده و معلومات و گزارش‌هاى خود را ذیل ۱۳۷ ترجمه و شرح حال نگاشته که به ترتیب حروف الفبا در این تصحیح تا حرف شین را شامل مى‌شود.
گاهى مؤلف به یادداشت‌ها و حواشى ارجاع مى‌دهد که در این نسخه و تعلیقات حاضر، موجود نیست و معلوم و مشخص نیست که آیا تعلیقات را کامل کرده یا نه؟
تعلیقات حاضر بر اساس دو نسخه یکى در کتابخانه مرعشى نجفى و دیگرى در یک مجموعه خطى، تصحیح شده است. در مقدمه ضمن تعریف و توصیف از سبک و اسلوب حر عاملى و اهمیت امل الآمل به دو ایراد عمده آن اشاره کرده است:
یکى اینکه در شرح حوادث اعاظم و بزرگان شیعه و بیان فضایل و مناقب آنها به اندازه کافى سخن گفته نشده است. اشکال دیگر عدم توجه مؤلف به برخى از علماى هم‌عصر وى است.
شیخ عبدالنبى قزوینى با طرح این اشکالات، با ارائه حاشیه‌ها و تعلیقاتى که هم تکمیل و توسعه شرح حال‌ها و بیان نکات جدیدى از زندگى عالمان شیعه و طرح تلاش‌ها و ویژگى‌ها و فضایل این عالمان است و هم اصلاح اشتباهات حر عاملى است، در تکامل امل الآمل کوشیده است.
برخى از تعلیقات کاملا کتاب‌شناختى است و نشان مى‌دهد تعلیقه نویس اطلاعات داشته و به مطالعات خود در شناسایى کتاب‌ها اهمیت مى‌داده است. نکته دیگر اخذ اطلاعات مفید از هم‌عصران است. وى از محققان و عالمانى که مى‌شناخته پرس و جو کرده و گاهى در مراجعه به اشخاص، حاصل مشاهدات و یافته‌هاى آن افراد را طرح مى‌نماید.
منابع
- نرم افزار جامع فقه أهل البیت علیهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
