سوره غافر
مكان نزول
«ابن عباس» و «قتاده» گفته‌اند كه اين سوره تماما به غير از دو آيه از «إِنَّ الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ»(آيه 56) تا «لايَعْلَمُونَ»(آيه 57) كه در مدينه نازل شده‌اند (مکی) مى‌باشند.
و «حسن» گويد: اين سوره تماما در مكه نازل شده به غير از آيه «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكارِ»، «و تسبيح گوى بحمد پروردگارت شامگاهان و بامداد آيه 55» كه در مدينه نازل شده است زيرا مراد از (عشىّ) نماز مغرب و از (ابكار) نماز صبح است و اين هر دو در مدينه واجب شده‌اند.
عدد آيات
«كوفيان» و «شاميان» اين سوره را هشتاد و پنج و «حجازيان» هشتاد و چهار و «بصريان» هشتاد و دو آيه گفته‌اند.
فضيلت سوره
- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: كسى كه دوست دارد در باغ هاى بهشت بگردد پس سوره‌هايى را كه اول آنها به (حم) آغاز مى‌شود در نماز شب بخواند.
- «انس بن مالك» از رسول خدا صلی الله علیه و آله روايت كرده كه فرمود: سوره‌هايى كه اول آنها (حم) است ديباج قرآن مى‌باشند.
- «ابن عباس» از پيغمبر خاتم صلی الله علیه و آله نقل كرده كه فرمود: هر چيزى داراى زبده و جوهريست و زبده قرآن سوره‌هاى (حم) است.
- «ابن مسعود» از پيغمبر صلی الله علیه و آله آورده كه گفت: هر زمانى كه در سوره هاى (حم) قرار گرفته و دقيق شدم گويا در باغهاى خرم و لطيف قرار گرفته و دقيق شدم.
- «ابى بن كعب» گويد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر كه سوره (حم - مؤمن) را بخواند، روح همه پيامبران و صديقان و مؤمنان بر او نماز گزارده و براى وى طلب آمرزش كنند.
- «ابوبصير» از امام صادق علیه السلام روايت كرده كه فرمود: سوره‌هاى (حم)، «ريحان» قرآن هستند، پس خدا را ستايش و سپاس كنيد با حفظ كردن و خواندن آنها، همانا بنده چون برخيزد كه بخواند سوره‌هاى (حم) را، خارج شود از دهان او بويى كه خوشتر از مشك و عنبر است و خداوند رحم مى‌كند. تلاوت كننده آن و خواننده آن را و همسايگان و دوستان و آشنايان او را و مى‌آمرزد هر كسى را كه با اظهار دوستى به او نزديكى مى‌كند و در روز قيامت «عرش» و «كرسى» و فرشتگان مقرب الهى براى او استغفار مى‌كنند.
- «ابوصباح» از امام باقر علیه السلام آورده كه فرمود: هر كه بخواند (حم - مؤمن) را در هر سه مى‌آمرزد خدا براى او از گناهانش آنچه گذشته و آنچه خواهد آمد و تقوى را همراه او كرده و آخرت او را از دنياى او بهتر مى‌كند.
محتوای سوره
اين سوره پيرامون بلندپروازيهاى كفار، و جدالشان به باطل به منظور از بين بردن حقى كه بر آنان نازل شده، سخن می‌گويد، و لذا میبينيم كه آيات آن يكى پس از ديگرى متعرض جدال آنان، و پاسخ دادن به جدالشان میشود، يك جا میفرمايد:" ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ"، جاى ديگر میفرمايد:" الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ كَبُرَ مَقْتاً"، باز هم میفرمايد:" أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُجادِلُونَ فِي آياتِ اللَّهِ أَنَّى يُصْرَفُونَ". و با اين تكرار، سورت استكبار و جدال آنان را از راه به رخ كشيدن عذابى كه امم گذشته به جرم تكذيب گرفتار آن شدند می‌شكند، و به همين منظور عذاب‌هاى خوار كننده‌اى را كه خدا به ايشان وعده داده، با ذكر نمونه‌اى از آنچه در آخرت بر سرشان می‌آيد خاطر نشان می‌كند.
و سخنان باطلشان را با حجت‌هايى كه گوياى وحدانيت خدا در ربوبيت و الوهيت است، به كلى مردود مى‌سازد و رسول گرامى خود (ص) را امر به صبر نموده هم آن جناب و هم همه مؤمنين را وعده نصرت مى‌دهد. و نيز آن جناب را امر می‌كند به اينكه به كفار اعلام كند كه تسليم پروردگار خويش است و دست از پرستش او برنخواهد داشت، تا به كلى از آن جناب مايوس گردند [۱]
پانویس
- ↑ ترجمه الميزان، ج17، ص: 459
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج21، ص224.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج17، ص: 459، قم 1374
پیوست
