عزت و ذلت از دیدگاه نهجالبلاغه (کتاب)
کتاب «عزّت و ذلّت از دیدگاه نهجالبلاغه» تألیف محمدتقى فلسفى (م، ۱۳۷۷ ش)، کتابی به زبان فارسى و مشتمل بر بیان دیدگاه امام علی علیهالسلام در «نهجالبلاغه» پیرامون عزّت و ذلّت انسان است.
 | |
| نویسنده | محمدتقی فلسفی |
| موضوع | عزّت و ذلّت در نهجالبلاغه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
مؤلف
حجتالاسلام محمدتقی فلسفی (۱۲۸۶-۱۳۷۷ ش)، واعظ مشهور و از روحانیون مبارز انقلاب اسلامی ایران به شمار می آید. او از شاگردان میرزا محمدطاهر تنکابنی و میرزا مهدی آشتیانی بوده است.
محمدتقی فلسفی به دلیل منبرها و مواعظ مشهورش و مبارزات ضد حکومت پهلوی شناخته شده است. مبارزه با بهائیت و حزب توده، انتقاد از فساد اجتماعی و حمایت از نهضت امام خمینی، از فعالیتهای مهم اوست.
برخی از آثار او عبارتند از: آیةالکرسی پیام آسمانی توحید، بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات، اخلاق از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی، جوان از نظر عقل و احساس، معاد از نظر روح و جسم، سخن و سخنوری از نظر بیان و فن خطابه.
محتوای کتاب
کتاب «عزّت و ذلّت از دیدگاه نهجالبلاغه»، فاقد هر گونه فصلبندى یا باببندى است و فقط شامل متن مىباشد. مؤلف، متن عربى جملات «نهجالبلاغه» را نیز ذکر کرده است. متن کتاب، یازده عنوان دارد که از کلمات امام علی علیه السلام در نهج البلاغه درباره عزّت و ذلت انسان برگرفته شده و مؤلف آنها را شرح داده است.
کتاب، داراى حجم بسیار کم، ولى حاوى مطالب بسیار سودمند و مفید مىباشد. مطالب و مباحث کتاب، بسیار ساده و روان بیان شده، به طورى که براى عموم قابل فهم و درک مىباشد.
مؤلف، قبل از ذکر سخنان حضرت على(ع)، پیرامون عزت و ذلت در اسلام توضیحاتى بیان مى کند. وى در ابتدا مىگوید: «تمام مردم به دلیل تمایل طبیعى و کشش غریزه حبّ ذات، علاقه دارند که در جمیع شئون و مظاهر زندگى همواره از نعمت عزت و بزرگوارى برخودار باشند و از خوارى و ذلت بر کنار. آیین مقدس اسلام مسأله عزت و احترام را در تعالیم خود مورد توجه قرار داده و مسلمانان را مؤظف نموده است که در حفظ عزت و احترام کوشا باشند، بزرگوارى و شرافت خویش را مصون دارند...».
مؤلف، در این زمینه احادیثى از ائمه معصومین(ع) بیان مىنماید و مختصرى توضیح مىدهد. نمونه اى از این احادیث چنین است: امام على(ع) مىفرماید: «عملى انجام بده که عزت و آبرویت هدف تیرهاى ملامت این و آن قرار نگیرد». و امام صادق(ع) مىفرماید: «خداوند کار مؤمنان را به خودشان واگذار نموده، ولى اجازه نداده است خویشتن را ذلیل و خوار کنند».
در ادامه مؤلف، ترجمه کلمه «عزت» را از کتاب «مفردات راغب» بیان مىکند: «(العزّة حالة مانعة للانسان مِن أن یغلبَ) یعنى: عزت، یک حالت روحى و ترفّع روانى است که نمى گذارد آدمى مقهور و مغلوب دیگرى شود».
اولین عنوانى که مؤلف بیان مىکند «على(ع) و مال» است. و در آن تنها جملهاى از نامه حضرت على(ع) به عثمان بن حنیف آورده مىشود. جمله مذکور چنین است: «قسم به خدا که از دنیاى شما طلا و نقرهاى نیدوختم و از غنایم آن مالى ذخیره نکردم و بر کهنه جامهاى که در بر دارم جامه کهنه دیگرى آماده نساختم».
عنوان دوم «على(ع) و مقام» است. در این قسمت کلام معروف حضرت على(ع) به ابن عباس بیان مىشود، در زمانى که آن حضرت کفش کنهه خود را وصله مىزد که فرمود: «به خدا قسم این کفش بى ارزش، نزد من محبوب تر از ریاست و فرمانروایى بر شماست، مگر آن که بتوانم در پرتو این مقام اقامه حقى کنم یا باطلى را دفع نمایم».
مؤلف، در ادامه به بیان علل و عواملى متعددى مىپردازد که مىتواند محیط را دگرگون نماید و بر اوضاع و احوال فرد و جامعه تاثیر بگذارد و مىتواند عزیزان را ذلیل، و به ذلیلان عزت و بزرگى ببخشد. وی از میان خطبهها، نامهها و حکمتها به سه عامل اشاره مىکند و در این زمینه کلماتى از حضرت امیر(ع) نقل مىکند و شرح مىدهد. سه عامل ذکر شده در کتاب عبارت است از: ۱. انقلاب؛ ۲. جهاد؛ ۳. رابطه حکومت و مردم.
عناوین دیگرى که در کتاب ذکر شده بدین ترتیب است: على(ع) و اقبال و ادبار مردم؛ على(ع) و تملّق گویان؛ على(ع) و عرصه پیکار. مؤلف، در بخش «على(ع) و تملّق گویان» پاسخ حضرت علی(ع) را به آن فرد متملّق و چاپلوس بیان مىنماید که خطاب به او مىفرماید: «من از این همه مدح و تمجیدى که به جا آوردى فروترم و از آن چه پیش خود تصور کردهاى برتر و فراتر».
منابع
- نرم افزار دانشنامه اخلاق اسلامی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
