عرفان حافظ (کتاب)

نویسنده	مرتضی مطهری
موضوع	عرفان/ شعر حافظ
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱

کتاب «عرفان حافظ»، مجموعه‌ای است مشتمل بر پنج جلسه سخنرانی استاد شهید مرتضی مطهری در موضوع شناخت حافظ شیرازی و شعر او، که در حدود سال ۱۳۵۰ شمسی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ایراد شده است. مؤلف در این کتاب ضمن معرفی شخصیت عارفانی حافظ، اصول جهان‌بینی عرفانی را نیز شرح داده‌ است.

مؤلف

مرتضی مطهری (۱۳۵۸-۱۲۹۸ ش) از اساتید حوزه علمیه قم و معروفترین سخنران در دو دهه قبل از انقلاب، و از نظریه پردازان اصلی جمهوری اسلامی بود.

از جمله اساتید ایشان در راه کسب علم و دانش، علامه طباطبائی، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر، سید محمدتقى خوانسارى و امام خمینى را می توان نام برد.

برخی دیگر از آثار ایشان عبارتند از: عدل الهی، تعلیم و تربیت در اسلام، آزادی معنوی، آشنایی با علوم اسلامی، خدمات متقابل اسلام و ایران و حماسه حسینی.

شهید مطهرى در طول حیاتش سعی نمود ایدئولوژى اصیل اسلامى را از طریق درس و سخنرانى و تألیف کتاب ارائه نماید. او سرانجام، در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ توسط منافقین به شهادت رسید.

معرفی کتاب

کتاب «عرفان حافظ» که در واقع یک معرفی اجمالی از عرفان اسلامی است، اول بار پس از شهادت استاد مطهری تنظيم و منتشر شد و در چند چاپ اول با نام «تماشاگه راز» منتشر مى‌گرديد. نظر به اينكه تنظيم قبلى آن داراى اشكالاتى بود و از دقت كافى برخوردار نبود، مطالب استاد مجددا از نوار استخراج و سپس به دقت و با حفظ امانت تنظيم شد و اكنون به صورت حاضر منتشر مى‌گردد.

استاد شهيد حاشيه‌هايى نيز بر ديوان حافظ داشته‌اند كه همراه ديوان به صورت كتابى با نام «آيينه جام» منتشر شده است. در واقع اين سخنرانيها و آن حواشى مكمل يكديگر محسوب مى‌شوند و در برخى موارد، مطالب اين كتاب تفصيل آن حواشى است. همچنين استاد مطهرى در بخشى از مقدمۀ كتاب «علل گرايش به ماديگرى» تحت عنوان «ماترياليسم در ايران»، تحريف شخصيتها و مادى جلوه دادن آنها را يكى از تشبّثات مضحک ماترياليستها دانسته و آنگاه به بحث جامعى دربارۀ حافظ پرداخته‌اند.

كتاب حاضر همچون ديگر آثار استاد مطهری، نشان‌دهندۀ دقت و نكته‌سنجى ايشان در امر تحقيق است و به سبب موضوعش از حال و هواى لطيف عرفانى برخوردار مى‌باشد، كه بيانگر بعد عرفانى شخصيت استاد نيز هست و شايد به همين سبب تا كنون مورد استقبال فراوان قرار گرفته است.

محتوای کتاب

استاد مطهری برای شناخت حافظ به دو راه مراجعه به تاریخ و دیوان او اشاره می نماید و ضمناً پنج فرضیه در باب شخصیت فکری و اشعار او را بررسی می کند. استاد مطهری ضمن عارفانه خواندن اشعار حافظ، اصول جهان بینی عرفانی را بیان می نماید.

کتاب حاضر در پنج بخش به شرح زیر تدوین شده است:

• راههای شناخت حافظ،
• حافظ گلی از بوستان معارف اسلامی،
• جهانبینی و ایدئولوژی حافظ مطابق ظاهر اشعار او،
• اصول جهانبینی عرفانی (۱ و ۲).

بعضی از سوالات مهمی که این کتاب عهده‌دار پاسخ دادن به آنهاست، عبارتند از:

• حافظ کیست؟
• چگونه می توان با زبان او آشنا شد؟
• رمز تفسیر اشعار حافظ چیست؟
• چگونه می توان از تفاسیر ناصحیح در مورد اشعار حافظ دوری گزید؟
• اصول جهانبینی عرفانی چیست؟
• آیا ظاهر اشعار حافظ حقیقت است؟
• علت رمزگویی عرفا چیست؟

منابع

• نرم افزار حافظ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
• معرفی کتب استاد مطهری، پایگاه اسلام ناب، بازیابی: ۱۶ آذر ۱۳۹۲.
• معرفی کتاب عرفان حافظ، پایگاه انتشارات صدرا.