نظام حقوق زن در اسلام (کتاب)
 | |
| نویسنده | مرتضی مطهری |
| موضوع | زنان در اسلام |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
کتاب «نظام حقوق زن در اسلام»، مجموعه مقالاتی است که استاد شهید مرتضی مطهری، طی سالهای 45-46 شمسی در مجلۀ «زن روز» تحت عنوان «زن در حقوق اسلامی» نشر داده اند. این مقالات در پاسخ به سلسله مقالاتی نگارش یافته که در آنها مطالبی بر ضد تعالیم اسلام در زمینه حقوق خانواده عرضه گردیده است.
محتویات
مؤلف
مرتضی مطهری (۱۳۵۸-۱۲۹۸ ش) از اساتید حوزه علمیه قم و معروفترین سخنران در دو دهه قبل از انقلاب، و از نظریه پردازان اصلی جمهوری اسلامی بود.
از جمله اساتید ایشان در راه کسب علم و دانش، علامه طباطبائی، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر و سید محمدتقى خوانسارى را می توان نام برد.
برخی از آثار ایشان عبارتند از: حماسه حسینی، عدل الهی، تعلیم و تربیت در اسلام، اسلام و مقتضیات زمان، آشنایی با علوم اسلامی و نظام حقوق زن در اسلام.
شهید مطهرى در طول حیاتش سعی نمود ایدئولوژى اصیل اسلامى را از طریق درس و سخنرانى و تألیف کتاب ارائه نماید. او سرانجام، در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ توسط منافقین به شهادت رسید.
معرفی کتاب
این کتاب مجموعه مقالاتی است که استاد شهید مرتضی مطهری، طی سالهای 45-46 شمسی در مجلۀ «زن روز» تحت عنوان «زن در حقوق اسلامی» نشر داده اند. استاد مطهری در این اثر، لایحه 40 ماده‌ای قاضى فقيد -ابراهيم مهدوى زنجانى- در موضوع تعويض قوانين مدنى در مورد حقوق خانوادگى که بر ضد نصوص مسلّم قرآن بوده را نقد کرده است. به گفته نویسنده، هدف او دفاع از قوانين مدنى ایران است در مواردی که با فقه اسلام انطباق دارد. استاد مطهری با پاسخ های متقن و مستدل خود به این پیشنهادها، در واقع نظام حقوق زن را در مکتب متعالی اسلام طرح و بررسی نموده اند.
این مجموعه مقالات، نخستین بار در سال 1353 شمسی در قالب کتابی مستقل با مقدمه و پیشگفتار استاد مطهری منتشر شده است.
از جمله مسائلی كه برای مدتی طولانی، ذهن و انديشه استاد مطهری را به خود جلب كرده بود، شبهه های مربوط به زن و حقوق زن در اسلام بود. ايشان در مقدمه كتاب عدل الهی در مورد انگيزه نوشتن كتاب «نظام حقوق زن در اسلام» مي‌نويسد: «احساس كردم مدتی است عده ای در سخنراني‌ها، كلاس‌ها و مقالات خود نظر اسلام را درباره حقوق و حدود وظايف زن به صورت غلطی مطرح مي‌كنند و اين باعث بدبينی زنان و مردان به اسلام شده است. پس بر اين شدم كه منطق مستدل و پولادين اسلام را درباره زن و حقوق زن و حدود وظايف زن روشن كنم».
محتوای کتاب
کتاب نظام حقوق زن، شامل یازده بخش است که موضوعات زیر در آن مورد بررسی قرار گرفته است:
- خواستگاری و نامزدی؛ استاد مطهری در پاسخ به این اشکال که «آیا خواستگاری مرد از زن اهانت به زن است؟» این نکته را یادآوری می کند که در اسلام، منعی برای خواستگاری زن از مرد وجود ندارد. اما اینکه غالباً مردان از زنان خواستگاری می کنند ریشه ای طبیعی دارد.
- ازدواج موقت؛ استاد مطهری ضمن تأکید بر ارائه پاسخ صحیح به نیازهای غریزی و عاطفی، پیش بینی ازدواج موقت را ناشی از این واقعیت می داند که ازدواج دائم پاسخگوی نیازها در شرایط مختلف نیست.
- زن و استقلال اجتماعی؛ استاد مطهری ضمن یادآوری اختلافی بودن حکم موضوع «کسب اجازه از پدر برای ازدواج دختر» بین فقها، با توجه به روحیات دختران به تبیین چرایی این حکم می پردازد و آن را قانونی حمایتی معرفی می-کند.
- مهریه و نفقه؛ به عقیده استاد مطهری، قرآن کریم مهر را به عنوان هدیه ای از جانب مرد و نشانه ای از صداقت او یاد کرده است. همچنین در دفاع از نفقه، استاد این نکته را مورد تأکید قرار می دهد که توانایی زن در تحصیل ثروت، از مرد کمتر و استهلاک ثروتش بیشتر است.
- مسئله ارث؛ استاد در این بخش به محرومیت زن از ارث در برخی جوامع و نیز اینکه زن گاه جزء سهم الارث محسوب می شده اشاره می کند و توضیح می دهد که اسلام ناهمواری های ارث زن را اصلاح کرد و اینکه دو برابر بودن ارث مرد به دلیل تکالیف مالی است که مرد بر عهده دارد.
- حق طلاق؛ استاد در این بخش به دو اشکال مهم پاسخ می دهد. اول اینکه چرا اسلام در نظام حقوقی خود، طلاق را پذیرفته است؟ و دیگر اینکه چرا حق طلاق را مخصوص مرد دانسته است؟
- تعدد زوجات؛ استاد در این بخش یادآور می شود که اسلام چندهمسری را هم محدود کرد و هم آن را به شرایط مالی و جسمی مشروط نمود.
همچنانکه از عناوین یاد شده معلوم است این مباحث برخی مسائل فقهی و حقوقی را مورد بررسی قرار می دهند. علاوه بر این، برخی دیگر از بخش های کتاب، به موضوعاتی می پردازد که باید آنها را از سنخ مبانی نظری تحلیل استاد مطهری از نظام حقوق زن در اسلام دانست و شامل این عناوین است:
- اسلام و تجدد زندگی؛ این بخش به این اشکال مهم پاسخ می دهد که با گذشت زمان و تغییر شرایط باید قوانین گذشته نیز تغییر کند. » استاد در تبیین رابطه اسلام و تجدد زندگی، با تأکید بر تفکیک نیازهای ثابت از نیازهای متغیر، قوانین اسلامی را نیز دو قسم می داند، قوانین ثابت و قوانین متغیر. استاد در این بخش، مکانیسم پاسخگویی نظام حقوقی اسلام به نیازهای متغیر را توضیح می دهد.
- مقام انسانی زن از نظر قرآن؛ استاد در این بخش به توضیح نحوه خلقت زن و همسانی سرشت زن و مرد، وجود زنان قدیسه در تاریخ انبیاء و اسلام، تقدس ازدواج، می پردازد و برخی باورهای نادرست در مورد زن را مورد نقد قرار می دهد.
- مبانی طبیعی حقوق خانوادگی؛ استاد در این بخش به توضیح این نکته مهم می-پردازد که در اجتماع مدنی، جنبه های قراردادی و در اجتماع خانوادگی، جنبه های طبیعی غلبه دارد و به همین دلیل برای شناسایی حقوق اعضای خانواده باید به کتاب آفرینش مراجعه داشته باشیم.
- تفاوت های زن و مرد؛ استاد در این بخش ضمن استناد به دیدگاه برخی روان شناسان، تفاوت زن و مرد را به معنای نقص یکی و کمال دیگری نمی داند؛ بلکه معتقد است که قانون خلقت با ایجاد تفاوت در آفرینش زن و مرد، زمینه نیاز متقابل آنها را فراهم نموده است و به این وسیله پیوند آنها را محکم تر کرده است.
منابع
- معرفی کتب استاد مطهری، در دسترس در اسلام ناب، بازیابی: 16 آذر 1392.
- معرفی کتاب نظام حقوق زن در اسلام، سایت انتشارات صدرا.
- "نظام حقوق زن در اسلام"، ویکی نور.
