الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم (کتاب)
«الدُرّ النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم»، تألیف شیخ جمال‌الدین یوسف بن حاتم شامی، از اعلام قرن هفتم هجری، کتابی است در زندگی‌نامه و مناقب چهارده معصوم (علیهم‌السلام) که به زبان عربی و در قرن هفتم هجری نوشته شده است.
محتویات
معرفی کتاب
كتاب «الدر النظيم»، مهم‌ترین و مفصل‌ترین اثر مؤلف است و از بدو تألیف، مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده است. مؤلف در این کتاب از مصادر ارزشمندی از شیعه و عامه بهره جسته، که با توجه به از بین رفتن اغلب این کتاب‌ها، کتاب حاضر اهمیت بیشتری یافته است.
علامه مجلسی در «بحارالأنوار» مکرر از این کتاب استفاده نموده و در مورد آن می‌گوید: «كتاب "الدر النظيم"، كتاب شريف كریم مشتمل علی أخبار كثيرة من طرقنا و طرق المخالفين في المناقب و قد ينقل من كتاب "مدينة العلم" و غيره من الكتب المعتبره».
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در پانزده باب و هر باب در چندین فصل تنظیم شده است.
منابع و مصادر کتاب
مصادر مؤلف بر دو نوع است: اول، کتاب‌هایی که از آن نقل کرده؛ دوم، دانشمندانی که مؤلف مطالبی از آنها نقل نموده است.
الف). از جمله کتاب‌هایی که مؤلف از آنها مطالبی را نقل کرده است:
- الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد، شیخ مفید؛
- أحاديث الهجرة، طبری؛ گویا این کتاب بخشی از تاریخ طبری می‌باشد؛
- إحياء العلوم، ابوحامد غزالی؛
- الأربعين، فخر رازی؛
- أمالي، حاكم نیشابوری؛
- الأنوار الباهرة في انتصار العترة الطاهرة، سید بن طاووس؛
- تاریخ طبری؛
- دلائل الإمامة، محمد بن جریر بن رستم طبری؛
- ذكر الخمسة المطهرين و مرتبة المطيعين لأهل بيت محمد سيد الأولین و الآخرين، ابونعیم حافظ؛
- فضائل الصحابة، احمد بیهقی؛
- الكامل، ابوالعباس مبرد؛
- كتاب النبوة، شیخ صدوق؛
- مدينة العلم، شیخ صدوق؛
- الكشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ابواسحاق ثعلبی؛
- معرفة الصحابة، ابوعبداللّه ابن منده؛
ب). برخی اشخاصی که مؤلف از آنها مطالبی را نقل کرده است:
- ابوبکر مردویه؛
- ابوغالب محمد بن احمد بن سهل نحوی؛
- ابومخنف لوط بن یحیی؛
- زبیر بن بکار؛
- سلیم بن قیس هلالی؛
- قاضی عبدالجبار؛
- عبدالله بن محمد بن ابی الدنیا قرشی؛
- فضل بن ربیع؛
- محمد فتال؛
- مسعودی.
گزارش محتوا
در مقدمه، به ذکر زندگی‌نامه نویسنده پرداخته شده است.[۱]
باب نخست در مورد پیامبر(ص) بوده و شامل 14 فصل می‌باشد. از جمله موضوعات این باب عبارتند از: نسب پیامبر(ص)؛ حلف الفضول؛ زمان و نحوه ولادت؛ ذکر نصب پاک و طاهر ایشان؛ زمان ولادت تا زمان بعثت؛ ایام بعثت؛ معراج؛ احوال پیامبر(ص) پس از معراج و قبل از هجرت؛ نحوه هجرت؛ معجزات آن حضرت؛ غزواتی که ایشان در آنها شرکت داشتند؛ همسران و فرزندان پیامبر(ص)؛ نحوه وفات آن حضرت.[۲]
باب دوم، در هفده فصل، به بیان مناقب و فضایل امیرالمؤمنین(ع) اختصاص یافته است. موضوعات مطرح‌شده در این باب عبارتند از: ذکر نسب و مولد آن حضرت؛ صفات ایشان؛ ماهیت امامت؛ منفعت وجود امام؛ فضائل آن حضرت؛ جنگ ایشان با ناکثین و مارقین؛ معجزات آن حضرت؛ خطبه‌ها، وصایا و مواعظ؛ مسائلی که از آن حضرت پرسیده شد و پاسخ آن حضرت؛ اشعاری که بر فضل آن حضرت دلالت می‌کند؛ اولاد آن حضرت و مقتل ایشان.[۳]
در باب سوم، در دو فصل، به بیان مولد حضرت زهرا(س) و ظلم‌هایی که به ایشان وارد گردیده بوده و در پایان، به ذکر وفات ایشان پرداخته شده است.[۴]
باب چهارم، در مورد امام حسن(ع) بوده و دارای هفت فصل به شرح زیر می‌باشد: مولد آن حضرت؛ بعضی از اخبار، فضایل و کلام ایشان؛ وفات آن حضرت؛ همسران و فرزندان ایشان.[۵]
باب پنجم، در نه باب، به زندگانی و مناقب امام حسین(ع) اختصاص یافته است. برخی از موضوعات مطرح‌شده در این باب عبارتند از: مولد، فضایل، معجزات و کلام آن حضرت؛ نحوه شهادت ایشان و اصحاب باوفایشان؛ خروج مسلم؛ حوادثی که هنگام شهادت آن حضرت رخ داد.[۶]
باب ششم، مربوط به ذکر مناقب و زندگی‌نامه امام چهارم(ع) می‌باشد و در آن به موضوعات زیر پرداخته شده است: مولد، کلام و معجزات آن حضرت؛ فرزندان ایشان؛ خروج زید بن علی و یحیی بن زید و شهادتشان.[۷]
در سایر ابواب کتاب نیز به همین ترتیب، به ذکر مناقب، فضایل و زندگی‌نامه سایر ائمه(ع) پرداخته شده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع.[۸]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.[۹]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
صدرایی خویی، علی، «الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: علوم حدیث، شماره 8، تابستان 1377 (11 صفحه، از 212 تا 222)
منبع
ویکی نور
