اعلام المؤلفين الزيديه (کتاب)
 | |
| نویسنده | عبدالسلام بن عباس الوجیه |
| موضوع | سرگذشتنامه علمای شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«أعلام المؤلّفین الزیدیة» اثر عبدالسلام بن عباس الوجیه (متولد ۱۳۷۶ق) نویسنده یمنى است. در این کتاب، اطلاعات موجود در مورد زندگى و تألیفات نویسندگان شیعه زیدى مذهب از قرن اول هجری تا دوران معاصر، ارائه شده است.
محتویات
معرفی کتاب
نویسنده در مقدمه‌اش -که در تاریخ ۱۴۱۹ ق. در صنعاء نوشته- بر چند نکته تأکید کرده است: «۱- هدف از این کتاب گردآورى اطلاعات در مورد زندگى نویسندگان زیدى از روزگار زید بن على(ع) تا عصر حاضر است؛ ۲- روشى که در این کتاب در پیش گرفتم این است که نخست کوشیدم مطمئن شوم که شخصى که درصدد نگارش شرح حالش هستم داراى گرایش به فرقه زیدیه است و البته در این مطلب، تابعان هر یک از مکاتب داخل در مذهب زیدیه مساوى هستند، حتى کسانى که به تعبیر دانشمندان زیدیه از حشویه متأثّر هستند یعنى از کتابهاى وارد شده از غیر اهل بیت(ع) و شیعیانشان تأثیر گرفته‌اند. آنگاه تلاش کردم زندگینامه مختصرى از هر نویسنده و صفات و ویژگى‌هایش بیابم و ذکر کنم و بعد به مهمترین اشتغالات او و شمارش تألیفاتش پرداختم».
از ویژگى‌هاى این اثر، زیدى و یمنى بودن نویسنده آن است که بر دقت و جامعیت نسبى مطالب آن افزوده است و البته معناى این مطلب، تأیید مطلق نیست، بلکه به معناى دقیق‌تر باید گفت که نویسنده چون خودش زیدى و یمنى است، دغدغه و علاقه بیشتر و شاید آشنایى کاملترى نسبت به جمع‌آورى اطلاعات درباره نویسندگان زیدى داشته و احتمالاً به نتیجه جامع‌ترى رسیده است؛ هر چند این اثر نیز از آنجا که فعالیتى بشرى است، شاید گرفتار سهو و اشتباه شده و خالى از عیب و اشکال نباشد.
محتوای کتاب
در این کتاب مجموعا ۱۲۴۰ شخصیت علمى و پژوهشگر شیعى زیدى مذهب از قرن اول هجری تا دوران معاصر، به ترتیب الفبایى معرفى شده‌اند. در واقع اثر حاضر، معجم و فرهنگنامه‌اى براى نویسندگان زیدى یا منسوبان به زیدیه همراه با شمارش تألیفات آنان و ذکر محل دسترسى به آن است.
این مؤلفان از أبان بن تغلب (متوفاى ۱۴۱ ق) آغاز شده و سرانجام با یوسف بن یحیى بن الحسین (۱۰۷۸-۱۱۲۱ ق) به پایان رسیده است. نویسنده در اثر حاضر از نظمى آسان (الفبایى) استفاده کرده و در اواخر کتاب، نویسندگان زیدى را به ترتیب تاریخى و زمانى نیز دسته‌بندى کرده است.
البته نمی توان گفت همه کسانى که در این اثر به عنوان نویسنده شیعى و زیدى معرفى شده‌اند به واقع شیعه زیدى هستند. زیرا در برخى موارد مانند ابان بن تغلب -که اولین نفرى است که در این کتاب ذکر شده-، پرسشى روشن وجود دارد: نویسنده بر پایه کدام دلیل و با استناد به کدام منبع و شاهد، او را شیعه زیدى شمرده است؟! او شیعه است، ولى به چه دلیل دوازده امامى نیست و زیدى است؟! نویسنده به این پرسش پاسخى نداده است. جالب است که نویسنده تصریح کرده است که «ابان بن تغلب در قیام زید شرکت نکرد». و گاه نویسنده محترم برخى از نویسندگان را به عنوان نویسنده‌اى زیدى آورده در صورتى که هیچ دلالت و مستندى بر شیعه زیدى بودن او نیست! و هیچ اطلاع از زندگیشان نداشته و حتى نوشته که «برایش شرح‌حالى نیافتم» و فقط نام کتابى از تألیفات او را همراه با عناوین فصلهایش ذکر کرده است و در این مطالب، قرینه‌اى بر تعیین مذهب او نیست.
نویسنده در پایان، برخى از منابع مهمش در نگارش کتاب حاضر را برشمرده است که از آن جمله، کتاب «مصادر الفکر العربی و الإسلامی فی الیمن» نوشته علامه عبدالله بن محمد حبشى و «مؤلفات الزیدیة» از آثار حجت‌الاسلام سید احمد حسینى است. همچنین فهرست ۳۴ کتابخانه را در شهرهاى صنعاء، تعز، أهنوم و صعده و... ذکر کرده است که در آن نسخه‌هاى خطى و کتابهاى شیعیان زیدى موجود است.
وضعیت کتاب
نویسنده در این کتاب پاورقى یا پى‌نوشت نیاورده و بعد از توضیحات در مورد هر شخصیت، منابع مورد استفاده را به صورت جداگانه، درون‌متنى و با بیان نام کتاب و شماره جلد و صفحه مشخص کرده است. مطالب کتاب به صورت الفبایى تنظیم شده ولى نویسنده در پایان، براى سهولت استفاده، فهرست شخصیت‌ها و نویسندگان زیدى را به تفکیک قرن با ذکر تاریخ ولادت، وفات، تعداد آثار و صفحه کتاب در جداولى دسته‌بندى کرده است. مواردى را نیز که تاریخ وفاتشان مشخص نبوده در انتهاى این فهرست آورده است.
منابع
- ویکی نور
