سید محمدسعید حکیم

آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم (۱۳۵۴-۱۴۴۳ ق) نوه سید محسن حکیم، و از مراجع تقلید شیعه در عراق است. سید محمدسعید حکیم تحصیلات حوزوی را نزد سید محسن حکیم، حسین حلی و سید ابوالقاسم خویی گذراند و پس از وفات مرجع شیعیان سید ابوالقاسم خویی به مرجعیت رسید.

نام کامل	سید محمدسعید طباطبایی حکیم
زادروز	۱۳۵۴ قمری
زادگاه	نجف
وفات	۲۵ محرم ۱۴۴۳ قمری
مدفن	نجف - حرم امام علی علیه السلام
اساتید	سید محسن حکیم، میرزا حسن بجنوردی، شیخ حسین حلی، سید ابوالقاسم خویی
شاگردان	باقر ایروانی، سید عبدالرزاق حکیم، حسين فرج عمران قطيفى.
آثار	المحکم فی اصول الفقه، الکافی فی اصول الفقه،‌ مصباح المنهاج، ...

ولادت و خاندان

سید محمدسعید طباطبایی حکیم، در سال ۱۳۵۴ق، برابر با ۱۳۱۴ش، در شهر نجف به دنیا آمد. پدرش سید محمدعلی از استادان سطوح عالی حوزه علمیه نجف و مادرش دختر آیت‌الله سید محسن حکیم بود.

تحصیل و استادان

سید محمدسعید حکیم در ده سالگی، دروس حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و تا پایان دوره سطح حوزه، از وی آموخت. پس از آن، دروس خارج فقه و اصول را نزد عالمان بزرگی چون سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ حسین حلی و میرزا حسن بجنوردی فرا گرفت.

تدریس و شاگردان

محمدسعید حکیم از ۳۲ سالگی، تدریس دروس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. او همچنین تفسیر قرآن و اخلاق تدریس می‌کرد. او شاگردان بسیاری تربیت کرد که در قم، نجف و حجاز فعالیت دارند؛ از جمله:

• حسین فرج عمران قطیفی، که از استادان درس خارج فقه و اصول در حجاز است.
• سید عبدالرزاق حکیم، برادر سید محمدسعید حکیم و از استادان درس خارج فقه و اصول در حوزهٔ نجف که در سال ۱۴۱۳ق، پس از آزادی از زندان صدام، درگذشت.
• باقر ایروانی، از اساتید حوزه علمیه نجف از استادان درس خارج فقه و اصول و نویسندهٔ برخی کتب درسی حوزه‌های علمیه در قم و نجف.
• شيخ على كورانى، از فضلاى حوزه علميه.
• عبدالحسين آل صادق عاملى، از علماى استان نبطيّه در جنوب لبنان.

آثار و تألیفات

از سید محمدسعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل جلد در موضوعاتی چون اصول،‌ فقه، مسائل مستحدثه و برخی موضوعات اجتماعی، به چاپ رسیده است. برخی از آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.

فهرست آثار ایشان به این قرار است:

المحكم فى اصول الفقه - یکی از آثار آیت الله العظمی سيد محمدسعيد الطباطبائي الحكيم

1 ـ المحكم فى اصول الفقه، در زمینه علم اصول فقه که در ۶ جلد به چاپ رسیده است

2 ـ مصباح المنهاج، دوره فقهى كه شرحى بر فقه استدلالى «منهاج الصالحين» مرحوم سید محسن حکیم است.

3 ـ رساله عمليه، که در 3 جلد بنام «منهاج الصالحين» عرضه شده است.

4 ـ مناسك حج و عمره.

5 ـ حاشيه اى جامع بر كتاب «كفاية الاصول» مرحوم آخوند خراسانى در 3 جلد.

6 ـ حاشيه اى جامع بر كتاب اصولى «رسائل» مرحوم شيخ انصارى.

7 ـ حاشيه اى جامع بر كتاب فقهى «مكاسب» مرحوم شيخ انصارى.

8 ـ «تهذيب علم الاصول» كه در اين مجموعه به مهمترين و محورى ترين مباحث علم اصول پرداخته شده است.

9 ـ جزوه اى بنام «المرشد المغترب» در پاسخ به نامه هاى مكرّر و در خواستهاى متعدد، پيامى به همه مسلمانان بويژه شيعيان كه به اجبار هجرت كرده اند و در ديار غرب مكسن و ماوا گزيده اند همراه با مسائل ويژه مورد نياز آنها.

10ـ جزوه اى بنام «نامه اى پدرانه» كه اين بار هم در پاسخ به نامه هاى برخى از فضلا و طلاب درخواست مكرر همراه با پاسخ هاى استفتائات گوناگون درباره مسائل ضرورى و مورد نياز آنها ارسال كرده اند. در اين پيام گذشته از گوشزد نمودن مسائل اخلاقى و اعتقادي، به شيوه هاى تبليغ معيارهاى موفقيّت و رفتار مبلغان و تكيه انديشمندان در سخن گفتن به مصادر و منابع تاريخ پرداختن به سيره ائمه اطهار (عليهم السلام) و نقش جاودانه آنها در تاريخ اسلامى و بزرگداشت خاطره هاى مصيبت بار و شهادت آنها و زنده نگه داشتن مشعل فروزان مبارزه و جهاد در برابر ستم استبداد بگونه اى زيبا با نثرى شيوا و كلامى عارفانه و صميميتى خاضعانه پرداخته اند.

11 ـ كتاب «احكام فقهي» كه مختصرى از مسائل و رساله عمليه ايشان است كه بتازگى به فارسى ترجمه و چاپ شده است.

12 ـ فقه استنساخ البشرى، مسائلى كه در خصوص شبيه سازى از ژن انسان و مسائلى هم راجع به تلقيح سؤال كرده اند و بطور تفصيل و روشن جواب داده شد است.

13 ـ فقه القضاء، سؤالاتي است كه از مراكز قضا سؤال نموده از و معظم له جواب وافى و استدلالى داده اند.

14 ـ فقه الكومپيوتر، در جواب سوال هایی كه راجع به كامپيوتر و اينترنت سؤال شده است.

15 ـ الفتاوى سؤالاتي است كه راجع به بيشتر ابواب فقه (نوعا مسائل مستحدثه) مى باشد استفتاء شده است و معظم له بطور شايسته و مستدل جواب داده اند.

16 ـ الاصوليه و الاخباريه سؤالاتی است كه درباره فرق ميان اصولى و اخبارى و استفتاء نموده اند و ایشان جواب داده اند.

17 ـ المرجعية الدينية.

18 ـ گفتگوهاى فقهى رساله عمليّه ايشان را بطور رمانتيك نوشته شده كه به چند زبان از جمله عربى و فارسى و اردو و آذرى و انگليسى ترجمه شده است.

19 ـ رساله توجيهيه، که راهنماى حجاج مى باشد.

20 ـ الكافى فى اصول الفقه، در خصوص اصول فقه مستدل و متيقن در سه جلد.

21 ـ رساله احكام فقهى ترجمه الاحكام الفقهيه، كه به فارسى برگردان شده است.

22 ـ فى رحاب العقيده، راجع به مسائل امامت سؤالاتى را كه يكى از علماء اردن نموده است و معظم له بطور واضح و مستدل جواب داده اند كه در سه جلد چاپ شده است.

فعالیت‌های اجتماعی

سید محمدسعید حکیم از عالمانی است که در دوران صدام حسین با قانون منع پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) به مقابله برخاستند و به همین دلیل تحت تعقیب بود. همچنین به جهت امتناع خاندان صدر از حضور در کنفرانس مردمی اسلامی که به دستور صدام تشکیل شده بود، همراه با ۸۰ نفر از خاندان حکیم دستگیر و به مدت ۸ سال زندانی شد.

آیت الله العظمی حکیم در پیاده روی اربعین

مرجعیت تقلید سید محمدسعید حکیم پس از آن آغاز شد که سید ابوالقاسم خویی درگذشت. هم‌اکنون دفترهای نمایندگی او در شهرهای نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گوی سؤال‌های مقلدان وی هستند.

او همچنین با اعزام مبلغانی به نواحی مختلف کشور عراق، خصوصاً جنوب این کشور، اقداماتی را برای رفع مشکلات عشایر و روستانشینان انجام داد. فعالیت‌های مشابهی هم در کشورهای ایران،‌ هند و پاکستان داشت.

سید محمدسعید حکیم در برابر کشتار شیعیان در پاکستان به دست گروهی موسوم به سپاه صحابه، موضع گرفت و دولت پاکستان را مسئول پاسخ‌گویی به آن دانست. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ، نامه‌ای به دفتر وی نوشت و ضمن ابراز همدردی، از تصمیم دولتش برای مبارزه با عاملان کشتار شیعیان خبر داد.

در میان آثار وی مجموعه‌ای از نامه‌ها وجود دارد که برای مردم آذربایجان و گِلگِت پاکستان نوشته شده است.

وفات

سید محمدسعید حکیم در ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش، مصادف با ۲۵ محرم ۱۴۴۳ق در نجف اشرف درگذشت.

منابع

• سجاد، محمدحسین، اسوهٔ فقاهت و پایداری، دارالهلال، ۱۴۲۸ق.
• «گوهر تابان، نگرشی کوتاه بر زندگی آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم»، سایت آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.
• «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا، زمان بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.
• «مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفۀ ما نیست؛ فتوای حضرت آیت‌الله العظمی حکیم»، سایت شفقنا، زمان انتشار: ۲۹ اردیبهشت، ۱۳۹۷ش.
• ویکی شیعه

آرشیو عکس و تصویر

• 

  سید محمدسعید طباطبایی حکیم در زندان ابوغریب

• 

  سید محمدسعید طباطبایی حکیم

• 

  سید محمدسعید طباطبایی حکیم و سید محمدعلی طباطبایی حکیم

• 

  سید محمدسعید طباطبایی حکیم در حرم امام علی علیه السلام

• 

  سید محمدسعید طباطبایی حکیم در پیاده روی اربعین

• 

  تشییع پیکر سید محمدسعید طباطبایی حکیم در نجف