سید عبدالاعلی سبزواری
آیت الله سید عبدالاعلی موسوی سبزواری (۱۳۲۸ - ۱۴۱۴ ق)، فقیه، اصولی و مفسر شیعه در دوره معاصر و از شاگردان محمدحسین غروی اصفهانی و سید حسین بادکوبه‌ای بود. ایشان بعد از آیت‌الله خویی مدتی ریاست حوزه علمیه نجف و مرجعیت تقلید شیعیان را بر عهده داشت. آیت‌الله سبزواری از حامیان انقلاب اسلامی در ایران بود و چندین‌بار درسش را برای توجه دادن حوزه نجف به وقایع انقلاب اسلامی ایران، تعطیل نمود. کتاب «مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن» و «مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام» از جمله آثار برجسته اوست.
 | |
| نام کامل | سید عبدالاعلی موسوی سبزواری |
| زادروز | ۱۳۲۸ قمری |
| زادگاه | سبزوار |
| وفات | ۱۴۱۴ قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید |
محمدحسین غروی اصفهانی، سید حسین بادکوبه‌ای، میرزا محمدحسین نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی،... |
| شاگردان |
سید محمد کلانتر، سید محمد غروى، میرزا محمدعلى تبریزى، سید محمدتقى حکیم، شیخ غلام‌رضا عرفانیان و آیت الله ناصری |
| آثار |
مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، لباب المعارف، تهذیب الاصول، رفض الفضول عن علم الاصول،... |
تحصیل و استادان
سید عبدالاعلی موسوی سبزواری، در ۱۸ ذی الحجه ۱۳۲۸ق -مصادف با عید غدیر خم- در سبزوار دیده به جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی را تحت سرپرستی پدر بزرگوارش طی نمود و مقدمات ادبیات عرب و فقه و اصول و... را از پدر و عمویش، آیت‌الله سید عبدالله برهان (م ۱۳۸۴ق) فرا گرفت و تا سن چهارده سالگی در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامی و عربی پرداخت.
سید عبدالاعلی در سال ۱۳۴۲ق به مشهد رفت و در آنجا از محضر بزرگانی چون: علامه حاج میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری (م ۱۳۴۴ق)، میرزا عسکر شهیدی، معروف به آقا بزرگ حکیم (م ۱۳۵۴ق)، آیت‌الله سید محمد عصار لواسانی (م ۱۳۵۶ق) و حاج شیخ علی‌اکبر نهاوندی (م ۱۳۶۹ق) بهره برد.
وی پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، برای تکمیل درس سطح فقه، اصول و نیز فلسفه، تفسیر و دیگر علوم اسلامی، عزم سفر نجف اشرف نمود و در آن شهر در درس آیات عظام: میرزای نائینی (م ۱۳۵۵ق)، آقا ضیاءالدین عراقی (م ۱۳۶۱ق)، شیخ محمدحسین اصفهانی، معروف به «کمپانی» (م ۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسین بادکوبه‌ای (م ۱۳۵۸ق) و... شرکت نمود و آموخته‌های فقهی و فلسفی خویش را تکمیل کرد. وی تفسیر قرآن، مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه محمدجواد بلاغی فرا گرفت.
سید عبدالاعلی همچنین از علامه مامقانی (م ۱۳۵۱ق)، حاج شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ق) و دیگر مشایخ و استادان خود اجازات روایتی و اجتهادی کسب نمود.
تدریس و شاگردان
آیت‌الله سبزواری از سال ۱۳۲۵ ش (۱۳۶۵ ق)، از ۳۷ سالگی، به تدریس دروس سطح خارج حوزه پرداخت. ایشان در ایام تحصیل، به تدریس دروس خارج فقه و اصول و در روزهای تعطیل، به تدریس تفسیر قرآن و گاهی نیز به تدریس حکمت، کلام و عقاید می‌پرداخت. در روزهای ماه رمضان نیز، به تدریس فقه الحدیث می‌پرداخت و در آن به مباحثی چون شناخت احادیث صحیح از ناصحیح مبادرت می‌ورزید.
برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:
- آیت‌الله راستى کاشانى؛
- سید محمد کلانتر؛
- سید جمال الدین استرآبادى؛
- سید محمد غروى؛
- میرزا محمدعلى تبریزى؛
- سید محمد خرسان موسوى؛
- شیخ محمدفاضل استرآبادى؛
- سید محمدتقى حکیم؛
- شیخ غلام‌رضا عرفانیان.
آثار و تألیفات
از آثار و تألیفات ارزشمند آیت‌الله سبزواری می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
- مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (۲۵ جلد)؛
- مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام (۳۰ جلد)؛
- تهذیب الاصول؛
- لباب المعارف؛
- افاضة الباری فی نقد ما الّفه الحکیم السبزواری؛
- رفض الفضول عن علم الاصول؛
- مناسک الحج؛
- رساله توضیح المسائل؛
- حاشیه بر بسیاری از کتاب‌های شیعه چون: عروة الوثقی، وسیلة النجاة، منهاج الصالحین، حدائق الناظرة، جواهر الکلام، مستند الشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومه سبزواری، و...؛
- مجموعه‌ای در رسائل فقهی و... .
فعالیت‌های اجتماعی
آیت‌الله سبزواری در کنار فقیه برجسته شیعه، آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق)، خدمات شایانی به حوزه علمیه نجف نمود و چراغ فقاهت را در آن حوزه، نورانی نگه داشت و خود چیزی کمتر از یک سال - بعد از آیت‌الله خوئی - عهده‌دار ریاست آن حوزه علمی و نیز مرجع تقلید شیعیان شد.
آیت‌الله سبزواری در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایران و عراق نیز نقش مهمی داشت و از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن - امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) - کمال حمایت و پشتیبانی را نمود. او در زمان اقامت امام خمینی در نجف، از ایشان و نهضت وی حمایت می‌کرد. چندین‌بار درس خویش را برای توجه دادن حوزه علمیه نجف به وقایع انقلاب اسلامی ایران، تعطیل نمود و به هنگام همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، در فروردین ۱۳۵۸ ش پیامی مبنی بر حمایت از آن صادر فرمود.
وی همچنین همواره حامی مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در جنبش و قیام معارضان عراقی در سال ۱۳۷۰ ش، نقش هدایت و رهبری داشت. او هرگز با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش ننمود و چند بار منزلش به محاصره نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیت‌هایی قائل شد.
از اقدامات ایشان برای ترویج دین در سراسر جهان، می‌توان به فرستادن نمایندگانی زبده به اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و آسیایی و نیز طرح وسیع ایشان برای تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد. در جنبه سیاسی نیز، می‌توان از موضع سیاسی ایشان در برابر نظام حاکم بغداد در سال ۱۴۱۲ق و فتوای ایشان درباره انتفاضه عراق و رویارویی و براندازی نظام حاکم سخن گفت.
وفات
سرانجام آیت‌الله سبزواری، در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ شمسی (۲۷ صفر ۱۴۱۴ ق)، - مصادف با شب رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در نجف اشرف درگذشت. برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است. پیکر مطهر ایشان، به علت ممانعت رژیم بعثى عراق از برگزارى تشییع جنازه رسمى، برای طواف به حرم امیرالمؤمنین علیه السلام برده شد و سپس کنار مسجدی که در آنجا نماز می‌خواند و درس می‌گفت، به خاک سپرده شد. مرقد مرحوم سبزواری، در خیابان باب القبله حرم (شارع الرسول)، در محله حویش واقع است.
منابع
- نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مقبره سید عبدالاعلی سبزواری»، ج۱، ص۷۸.
