جبن
یکی از رذایل اخلاقی که ناشی از تفریط در قوه‌ی غضب است، جُبن (ترس) می باشد،[۱] که عبارت است از اين كه در مواردى كه مثلا اولى انتقام است، هيچ جنبشى و حركتى نكند. قوه غضب در همه موجود است، ولى در بعضى از افراد ضعف و نقص مى‌يابد و در آنها جبن پديدار مى‌گردد.
جُبن از مهلكات بزرگ است و آدمى به سبب آن دچار صفات مذمومى مانند خوارى و ذلت نفس و ناگوارى زندگى مى‌شود و مردم در جان و مال او طمع مى‌كنند و در كارهاى خود بى‌ثبات و تنبل و راحت طلب مى‌گردد. از اين رو از همه سعادت ها باز مى‌ماند و ستمكاران دست تجاوز بر او مى‌گشايند و انواع رسوائی ها را درباره خود و اهل خود تحمل مى‌كند و دشنام ها و تهمت هاى ناروا را مى‌شنود و نسبت به آنچه موجب ننگ و رسوائى است بى‌مبالات مى‌شود و مقاصد و امور مهم خود را مهمل و معطل مى‌گذارد ولذا در شريعت از آن نكوهش شده است.
و علاج آن - بعد از این که نفس را از مهلک بودن جبن و این که نوعی نقص است آگاه کرد - اين است كه انگيزه‌هاى غضب را در آنچه جبن به سبب آنها پديد مى‌آيد، تحريك كند. از حكما نقل شده است كه خود را در معرض مخاطرات شديد قرار می دادند تا ترسشان از بین برود. مورد دیگری كه براى معالجه ترس سودمند است اين است كه با كسانى كه خود را از شرّ و دشمنى او ايمن مى‌دانند وضع مخاصمه بگيرد تا نيروى غضب او تحريك شود و هنگامی که در نفس او ملكه شجاعت حاصل شد، آنگاه خويش را از اين كه تجاوز كند و دچار افراط شود نگاه دارد.
روایاتی در مذمت ترس
- در حديثی از امام حسن عليه السلام در تعريف جبن، می خوانيم: قيل فما الجبن قال الجرأة علی الصديق والنكول عن العدو؛ ترسو بودن آن است كه در برابر دوستان جسور و در برابر دشمنان ناتوان باشی! [۲]
- امام باقر عليه السلام فرمودند:...وَلَا يَكُونُ الْمُؤْمِنُ جَبَاناً وَ لَاحَرِيصاً و َلَاشَحِيحاً؛ ؛ انسان باايمان نه ترسو است و نه حريص و نه بخيل! [۳]
- اميرالمؤمنین عليه السلام فرمودند:الجبن و الحرص والبخل غرائز سوء يجمعها سوء الظن بالله سبحانه؛ ترس و حرص و بخل، صفات زشتی است كه در سوءظن به خداوند سبحان خلاصه می شود! [۴]
- اميرالمؤمنین عليه السلام فرمودند:لاتشركن فی رأيك جبانا يضعفك عن الامر الامور و يعظم عليك ما ليس بعظيم؛ هرگز با انسان ترسو، مشورت نكن؛ چرا كه تو را از كارهای مهم باز می دارد و موضوعات كوچك را در نظر تو بزرگ جلوه می دهد! [۵]
- رسول خدا صلی الله عليه و آله فرمود:... مَنْ أَحَسَّ مِنْ نَفْسِهِ جُبْناً فَلَا يَغْزُ؛ كسی كه در خود، ترسی احساس می كند، در جنگ شركت نكند! [۶]
پانویس
- ↑ مراد از آن، ترس نامعقول است نه معقول.
- ↑ تحف العقول، ص225
- ↑ وسائل الشيعة، ج9، ص40
- ↑ غررالحكم، ص292
- ↑ غررالحكم، ص442
- ↑ مستدرك الوسائل، ج11، ص125
منابع
- سایت دانلود بوک، بخش با معصومین، مقاله ترس، نوشته ی جمعی از پژوهشگران
- ج‍لال‌ال‍دی‍ن م‍ج‍ت‍ب‍وی، علم اخلاق اسلامی، (ترج‍م‍ه ک‍ت‍اب ج‍ام‍ع ال‍س‍ع‍ادة/ ت‍ال‍ی‍ف م‍ه‍دی ن‍راق‍ی).
