محمد بن جریر طبری
«محمد بن جریر بن یزید طبرى» (۳۱۰-۲۲۵ ق)، فقیه، محدث، مفسر و مورخ بزرگ شافعی مذهب در قرن ۴ هجری است. کتاب‌های «تاریخ الأمم والملوک» و «جامع البیان فى تفسیرالقرآن»، از جمله تألیفات معروف اوست.
| نام کامل | محمد بن جریر طبرى |
| زادروز | ۲۲۵ قمری |
| زادگاه | آمل، طبرستان |
| وفات | ۳۱۰ قمری |
| مدفن | بغداد |
|
| |
| اساتید |
احمد بن حماد دولابی، محمد بن حمید رازی، ابوبکر خوارزمى،... |
|
| |
| آثار |
تاریخ الأمم والملوک، جامع البیان فى تفسیرالقرآن، تهذیب الآثار، الولایة، اختلاف الفقهاء، صریح السنة،... |
ولادت
ابوجعفر، محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب طبری در آخر سال ۲۲۴ و یا اوائل ۲۲۵ قمری در آمل طبرستان واقع در شمال ایران دیده به جهان گشود.
شایان ذکر است که وی، غیر از "محمد بن جریر بن رستم طبری" است، که صاحب کتاب "دلائل الامامه" می‌باشد. زیرا گرچه هر دو معروف به ابن جریر و هر دو متولد طبرستان می‌باشند، ولیکن دو شخصیت جدا و دارای دو مذهب جدای شافعی و امامی هستند.
تحصیل و اساتید
محمد بن جریر طبرى نزد پدر و دایى خود ابوبکر خوارزمى به تحصیل پرداخت. وی پس از مدتی، جهت تکمیل دانش و ارتقای علمی به عراق مهاجرت کرد و در بغداد ساکن گردید و در علوم گوناگون از قبیل فقه، حدیث، تاریخ و تفسیر، کسب علم نمود. بیش از ۲۰ استاد برای طبری ذکر شده است.
ابن جریر طبرى به خاطر تحصیل علوم اسلامی، چندین بار سفرهای طولانی انجام داد. او غیر از شمال و شهرهای ایران و بسیاری از شهرهای عراق، به مناطق حجاز، شام و مصر نیز مسافرت نمود و بر اندوخته‌های علمی خویش افزود.
طبری درباره شدت عشق و علاقه خود نسبت به علم و دانش می‌نویسد: من در نزد احمد بن حماد دولابی تاریخ می‌خواندم و هر روز برای این منظور از شهر ری به نزد احمد که در یکی از روستاهای اطراف ری ساکن بود می‌رفتم، و بلافاصله از نزد او به ری می‌آمدم و مانند دیوانگان سر از پا نشناخته، به درس حدیث محمد بن حمید رازی حاضر می‌شدم.
در علاقه و اهتمام او به علم و دانش همین بس که یک ساعت به آخر عمرش مانده در حال بیماری، روایتی از امام صادق (علیه السلام) به دستش رسید، و چون آن روایت را تا آن زمان نشنیده بود، فوری قلم و دوات خواست و آن را نوشت.
درباره شخصیت علمی طبری، ابوبکر محمد بن اسحاق بن خزیمه می گوید: «ما أعلم علی ادیم الارض أعلم من محمد بن جریر». وی علاوه بر علوم اسلامی مانند فقه و اصول و تفسیر، در علوم ادبی و فلسفی و حتی در علم طب و ریاضی و هیئت و تاریخ نیز استاد بود.
آثار و تألیفات
طبری از علمای برجسته و از مجتهدان چیره‌دست اهل سنت بود و کتاب‌های زیادی تألیف نمود. کار عمده او در فقه بوده، اما دو اثر مشهور او یکی در دانش تفسیر و با نام «جامع‌البیان» (تفسیر طبری) و دیگری در تاریخ با نام «تاریخ الأمم والملوک» (تاریخ طبری) شهرت بسزایی برایش به ارمغان آورد. او بنیانگذار مذهب فقهی خاصی است که پیروانی نیز تا یک قرن پس از خود داشته است. اثر قابل ملاحظه فقهی و روایی وی «تهذیب الآثار» (درشش جلد) است. برخی دیگر از تألیفات طبری عبارت است از:
- الولایة (کتابی در طرق حدیث غدیرخم در دو جلد)
- اختلاف الفقهاء (آراء فقهای اربعه)
- صریح السنة
- حدیث الهیمان
- رسالة البصیر فی معالم الدین
- کتاب العقیدة
- کتاب القراءات
- آداب المناسک
- بسیط القول فی احکام شرایع الاسلام
- البیان عن اصول الاحکام
- الدلالة علی النبوة
- مختصر الفرائض.
وفات
ابن جریر طبری، در سال‌های پایانی عمر خود در بغداد مورد طعن اصحاب حدیث و عثمانی مذهب‌ها بوده و از بابت تألیف کتاب «الولایه» و نیز کتابی که در صحت طرق «حدیث طیر» نوشته، سخت تحت فشار بوده است. یاقوت حموی گزارش این آزارها را در شرح حال وی در معجم‌الادباء آورده است. محمد بن جریر طبرى سرانجام در ۲۶ شوال سال ۳۱۰ قمری در ۸۵ سالگى وفات یافت و در خانه‌اش به خاک سپرده شد.
منابع
- مؤسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌‌السلام.
- نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- روزشمار قمرى، گردآورى: على حائرى، سایت مركز پژوهش هاى اسلامى رسانه.
