سید احمد بن طاووس
سيد جمال‌الدين احمد بن موسی بن طاووس حلی (م، 673 ق)، مشهور به فقیه اهل بیت و شخصیتی که در علم فقه و رجال سرآمد علمای عصر خویش گشت و در زهد و تقوی و مراتب کمال در جامعه خود بی عدیل بود. وی پس از برادرش سید بن طاووس (م، 664 ق)، مدتی منصب نقابت شیعیان را بر عهده داشت.
ولادت و نسب
احمد بن موسى بن طاووس، برادر سيد علی بن طاووس، در شهر حله عراق متولد شد. جدش داماد شیخ طوسی و پدرش داماد مرحوم ورام بن ابی فراس (صاحب مجموعه ورام) بود و پس از فوت ورام، کتابخانه و آثار آنها به سادات طاووس منتقل گشت.
لقب آل طاووس بخاطر جد بزرگ آنان ابوعبدالله، محمد بن اسحاق به این خاندان داده شده كه در اثر جمال و حسن صورت به طاووس ملقب شده است. سلسلۀ شريفۀ آل طاووس منتهى به داوود، برادر رضاعى امام صادق عليه‌السلام مى‌باشد. داوود كسى است كه وقتى در زندان بود، امام صادق عليه‌السلام دعاى معروف «ام داوود»، از اعمال نيمه رجب، را به مادر او آموخت و بدين وسيله فرزندش از زندان نجات يافت.
خاندان آل طاووس همچون گوهرى در بين مسلمین مى‌درخشد. اسامى بيش از 20 عالم بزرگوار را در یک مقطع كوتاه زمانى در این خاندان مى‌توان مشاهده كرد. از جمله فضائل ارزشمند این خاندان جليل القدر، نقابت طالبيان است. در عصر عباسى نقيب طالبيان رياست تمام سادات عصر خویش را به عهده داشته و مرجع حل اختلافات و دعاوى سادات بوده و امین‌ترين فرد در بين سادات برای این منصب انتخاب مى‌شده است. شرط اساسى ديگر برای این منصب، داشتن علم و اجتهاد بوده است.
گفتار بزرگان
بنا به شهادت تمام بزرگان، سيداحمد بن طاووس متبحر در علوم مختلف بوده است. او قله‌هاى رفيع علوم مختلف از جمله فقه، اصول فقه، كلام، شعر، ادبيات و... را درنوَرديده است.
تحصیلات
سید احمد حلی نیز مانند برادران معظم خویش، از حضور پدر بزرگوار خود و سید شمس الدین و نجیب الدین و پدربزرگ خود مرحوم ورام بن ابی فراس سالها بهره مند بود و خود در فقه و رجال و حدیث و تفسیر و ادبیات عرب مهارت یافت.
سید احمد در علم رجال پس از سالها تحقیق و مطالعه مهارتی کمال یافت و مانند شیخ نجاشی در جرح و تعدیل رجال و رواة احادیث اطلاعاتی وسیع داشت.
از جمله مشايخ سيدجمالالدين بن طاووس مى‌توان به افراد ذيل اشاره كرد:
- شيخ نجيب‌الدين ابن نما حلى
- شيخ يحيى بن محمد سوراوى
- سيد فخار بن معد موسوى
- سيد احمد بن يوسف علوى
شاگردان
بارزترين شاگردان سيدعبارتند از:
- علامه حلى(ره)
- حسن بن داوود حلى، صاحب کتاب رجال ابن داوود
- سيدعبدالكريم بن طاووس، فرزند بزرگوار او
وفات
سيداحمد بن موسى پس از عمرى پر بار، كه تمام آن را در راه تزكيۀ نفس و هدايت مردم و اعتلاى نام مقدس ائمۀ اطهار عليهم‌السلام گذراند، در سال 673 هجرى در شهر حله ديده از جهان فرو بست و به سوى معشوق حقيقى شتافت.
قبر آن بزرگوار، كه منشأ كرامات و ملجأ دردمندان است، در شهر حله معروف است و دوستداران عترت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله و سلم همواره به زيارت آن قبر شريف مى‌روند.
مرقد شريف سيداحمد ابن طاووس پس از سالها فراموشى دوباره رونق يافته است. این رونق دوباره، بعد از خوابى بود كه شخصى از صالحين در مورد محل مرقد آن بزرگوار ديد و در نتيجه مرقد او دوباره مرمت شد و مورد توجه خاص و عام واقع گشت.
آثار
شاگرد برجستۀ سيددر کتاب رجال خود، تأليفات استاد را 82 جلد شمرده است.
اين کتاب‌ها در علوم مختلف نوشته شده، اما متأسفانه همۀ آنها به دست ما نرسيده است.
تعدادى از تأليفات سيداحمد عبارتند از:
- بناء المقالة الفاطمیة في نقض الرسالة العثمانية
- ملاذ علماء الإمامیة، در فقه
- الفوائد العدة، در اصول فقه
- الثاقب المسخّر على نقض المشجّر، در اصول دين
- الروح، در رد ابن ابى‌الحديد
- شواهد القرآن
- بشرى المحققين، در فقه
و...
سيداحمد بن طاووس اولین كسى است كه تقسيم معروف روايت به چهار قسم صحيح و موثق و حسن و ضعيف را عنوان كرد.
اين نظريه تا زمان علامه مجلسى مقبولیت عام داشت؛ لكن علامه مجلسى تقسيم را گسترش داد و چند قسم ديگر به آن افزود و تعداد اقسام حديث به بيش از 9 قسم افزايش يافت.
=
از محضرش فضلایی برخاست و آثاری چون ملاذ و بشری از خویش بجا گذاشت. بشری در شش جلد و ملاذالعلماء در چهار مجلد مجموعاً از کتب فقهی شیعه محسوب است. جناب او شواهدالقرآن، عین البصره، مقاله علویه، حل اشکال و کتاب ازهار را نیز به رشته تحریر برد. از کتب مزبور سایر علما محفوظ و شهید ثانی و فرزندان او کتب رجالی صاحب ترجمه را پس از مطالعه مجدداً تهذیب نمودند و به وارثین خویش تحویل دادند او به سال ششصد و هفتاد و سه در شهر حلّه وفات نمود و قبرش در آنجا چون امامزاده ای واجب التعظیم است. پس از او فرزند بزرگوارش غیاث الدین معروف به سید بن طاووس وارث علوم او گردید.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- پایگاه شعائر.
