بدعت
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: دائرة المعارف قرآن كريم (جلد پنجم)
بدعت در لغت و اصطلاح
«بدعت» در لغت به معناى نوآورى يا اختراع چيزى بدون نمونه پيشين است[۱] و در اصطلاح متون و منابع اسلامى عبارت است از عملى كه اصل و پايه‌اى در شريعت نداشته باشد، يا وارد ساختن چيزى در دين كه جزء دين به شمار نمى‌رود.[۲]
برخى ديگر بدعت را اعم از زياد كردن چيزى در دين يا كم كردن از آن دانسته‌اند.[۳]
ولى در روايات فراوانى كه از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده به گونه مطلق هر بدعتى عامل گمراهى و دور شدن از سنت به شمار رفته[۴] و مسلمانان به برائت جستن از آنها مأمور گشته‌اند[۵].
بر اين اساس، بايد تقسيمات ياد شده را به بدعت لغوى مربوط دانست؛ نه بدعت اصطلاحى، زيرا نوآورى گاهى پسنديده و گاهى ناپسند است[۶]، چنان‌كه از نظر تكليفى نيز مى‌تواند يكى از احكام پنج‌گانه مذكور را داشته باشد؛ اما افزودن چيزى بر دين همواره ناپسند و حرام است.[۷] برخى علت اين تقسيم‌بندى را توجيه سخن خليفه دوم درباره نماز تراويح دانسته‌اند كه پس از امر به جماعت خواندن آن اين كار را بدعتى نيكو شمرد.[۸]
درباره اينكه بدعت فقط اعتقادات و احكام عبادى را در برمى‌گيرد يا شامل امور عادى نيز مى‌شود فقها اختلاف نظر دارند؛
از سخن برخى برمى‌آيد كه نوآورى در امور عادى زندگى نيز در صورتى كه منتسب به شريعت نباشد، بدعت است؛ ولى برخى ديگر اين‌گونه نوآوريها را بدعت ندانسته و گفته‌اند: در صورتى كه نوآورى در امور عادى با آنچه خداوند منع كرده مخالف باشد، شخص تنها مرتكب عمل حرام گرديده است؛ نه بدعت، زيرا نوآورى او به نام دين نبوده است.[۹]
«بدعت» در قرآن
بدعت در قرآن با واژه‌ها و تعبيرهاى گوناگونى آمده است؛ از جمله واژه «بدع» و مشتقات آن كه در چهار آيه به كار رفته است كه در سه آيه (سوره بقره/2، 117؛ سوره انعام/6، 101؛ سوره احقاف/46، 9) معناى لغوى بدعت مراد است؛ ولى در آيه 27 سوره حديد/57: «و‌رهبانية ابتدعوها» دو قول وجود دارد: برخى مقصود از آن را روشى جديد در پرستش خداوند (معناى لغوى) دانسته‌اند[56]؛ اما شمارى ديگر آن را از مصاديق بدعت اصطلاحى شمرده‌اند.
مفهوم بدعت با تعابيرى ديگر مانند:
- حلال كردن يا حرام كردن: «يُحِلّونَهُ عامـًا و يُحَرِّمونَهُ عامـًا» (سوره توبه/9،37؛ سوره انعام/6،140،
- نوشتن كتاب از جانب خود و انتساب آن به خدا: «يَكتُبونَ الكِتـبَ بِاَيديهِم ثُمَّ يَقولونَ هـذا مِن عِندِ اللّهِ» (بقره/2، 79) و عبارات ديگر مانند: «ما يَكونُ لِى اَن اُبَدِّلَهُ مِن تِلقاىِ نَفسى» (سوره يونس/10،15). نيز در قرآن مطرح شده است؛
همچنين در برخى آيات به برخى مصاديق بدعت به ويژه در شرايع پيشين اشاره شده است. در اين آيات قرآن ضمن اشاره به عوامل و انگيزه‌هاى بدعت گذارى، از آثار و پيامدهاى دنيوى و اخروى اين عمل نيز سخن به ميان آورده و برخى احكام فقهى بدعت را هم يادآورى كرده است.
پانویس
- ↑ لسان العرب، ج1، ص342؛ مقاييس اللغه، ج1، ص209، «بدع».
- ↑ الروضة البهيه، ج1، ص581؛ غنائم الايام، ج1، ص277.
- ↑ رسائل، ج2، ص264؛ البحرالرائق، ج1، ص611.
- ↑ الكافى، ج1، ص58؛ مستدرك الوسائل، ج12، ص324.
- ↑ كنزالعمال، ج1، ص388؛ وسائل الشيعه، ج16، ص267.
- ↑ فى ظلال التوحيد، ص113ـ114؛ البدعه، سبحانى، ص114.
- ↑ بحارالانوار، ج31، ص14.
- ↑ بحارالانوار، ج71، ص203؛ البدعه، باقرى، ص141ـ143.
- ↑ فى ظلال التوحيد، ص113ـ114؛ البدعه، سبحانى، ص76.
