صلة التکملة لوفیات النقلة (کتاب)

صلة التکملة لوفيات النقلة

کتاب «صلة التکملة لوفیات النقلة»، تألیف حافظ عزالدین احمد بن محمد بن عبدالرحمن حسینی (۶۹۵-۶۳۶ق)، از مهم ترین منابع تراجم است که وفیات سال‌های ۶۴۱ قمری تا سال ۶۷۵ قمری را گردآوری کرده است. متن این اثر به خط خود او به دست ما رسیده است و با تحقیق و تصحیح بشار عواد معروف منتشر شده است.

ساختار کتاب

در این اثر ۱۲۴۲ ترجمه بر اساس سال وفات ذکر شده است. نویسنده ابتدا تاریخ وفات و اسم صاحب ترجمه و لقب و کنیه و نسب و مکان وفات و نماز بر او و مکان دفن را نوشته است. سپس تاریخ ولادت و تحصیل و استفاده از اساتیدش و ذکر شنیده‌ها و اخبار و منزلتش، معروفین از خاندان او و ضبط اسامی و انسابی که مشتبه شده‌اند را آورده است.

گزارش محتوا

محقق اثر در مقدمه اش پیشینه نگارش کتاب را بیان کرده که به اختصار به آن پرداخته می‌شود: اولین کتابی که در این موضوع به دست ما رسیده است «تاریخ موالد العلماء و وفیاتهم» نوشته ابوسلیمان محمد بن عبدالله بن ربیعه، معروف به ابن زبر ربعی (متوفی ۳۷۹ق) است. در این اثر مختصر، تاریخ‌های وفات از ابتدای هجرت تا سال ۳۳۸ق ذکر شده است. نویسنده وفات را اساس تنظیم آن قرار داده است؛ گرچه در روز و ماه و سال دقت کافی را اعمال نکرده است. شاگردش کتانی (متوفی ۴۶۶ق) بر این کتاب ذیلی نوشت و وفیات تا سال وفاتش را در آن ذکر نمود. پس از او شاگردش ابن اکفانی (متوفی ۵۲۴ق) ذیلی بر کتاب کتانی نوشت و وفیات تا سال ۴۸۵ق را در آن ذکر کرد و آن را «جامع الوفیات» نامید. شرف الدین مقدسی (متوفی ۶۱۱ق) ذیلی بر جامع الوفیات نوشت و نام آن را «وفیات النقلة» نامید و وفیات سال ۴۸۵ق تا سال ۵۸۱ق را در آن ذکر کرد. پس از او شاگردش زکی الدین ابومحمد منذری (متوفی ۶۵۶ق) ذیل خود را «التکملة لوفیات النقلة» نامید که وفیات ۵۸۱ق تا ۶۴۲ق را در بر داشت و به طور کامل به دست ما رسیده است.

با توجه به اینکه منذری، وفیات تا سال ۶۴۲ق را ذکر کرده و حسینی نیز تاریخ وفیات از ابتدای سال ۶۴۱ق را آورده است، بنابراین نویسنده در ذکر وفیات با استادش در یک سال و سه ماه مشترک است. حسینی وفیات کتاب صله را تا ده سال پیش از وفات خود؛ یعنی تا سال ۶۷۵ق ادامه داده است. او به پیروی از استادش منذری تراجم را به شیوه سال نگاری با ذکر روز و ماه و سال تنظیم کرده است.

این کتاب اولین منبع برای سه کتاب مهم «الذیل علی مرآة الزمان» قطب الدین یونینی (متوفی ۷۲۳ق) و «المقتفی لتاریخ أبی شامة» علم الدین برزالی (متوفی ۷۳۹ق) و «تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام» حافظ ذهبی است.

وضعیت کتاب

بر این اثر، شهاب‌الدین حسامی دیمیاطی (متوفی ۷۴۹ق) ذیلی نوشته به نام «تتمة صلة التکملة» و تا سال وفاتش را در آن متذکر شده است. فهارس محتویات، مکان‌ها و شهرها، کتب ذکرشده در متن، اسامی، انساب، کنیه‌ها و القاب، تراجمی که ابن ایبک استدراک کرده است و مصادر و مراجع در انتهای جلد دوم کتاب ذکر شده است. آدرس منابع و ارجاعات مفیدی در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.

منبع

ویکی نور