الائمة الإثناعشر (کتاب)
الائمة الإثناعشر تألیف محمد بن علی ابن طولون کتابی در مورد شرح حال ائمه دوازده گانه شیعه است.
نام کامل کتاب
نام كتاب چنان كه مؤلف در مقدمه كتاب مى نويسد «الشذرات الذهبية في تراجم الائمة الاثنى‌عشر عند الامامية» است.
انگيزه تأليف
انگيزه ابن طولون براى نگارش اين اثر محبت وى به اهل بيت بوده است. اين در حالى است كه وى در مقدمه كتاب بر صحابه به ويژه خلفاى نخست درود مى فرستد. سپس شعر عالم شافعى مذهب، ابوالفضل يحيى بن سلامه حصكفى (م. 551)، را كه در موضوع دوازده امام سروده را در پنج صفحه مى آورد. در اين شعر ضمن تجليل و تكريم فراوان از ائمه(ع) در برخى ابيات آن بر اين تاكيد مى‌كند كه اظهار ارادت به خاندان پيامبر، هرگز به معناى پذيرش يا موافقت با معتقدات مذهب شيعه نيست.
روش تأليف
ابن طولون در ارائه اطلاعات براى هر امام ساختار يكسانى را رعايت كرده است. ابتدا توضيحاتى درباره نام، كنيه، زمان ولادت و وفات و كسانى كه از وى روايت كرده‌اند ارائه مى دهد، سپس به فضائل امام می‌پردازد و در پايان فرزندان امام را بر مى شمرد. ابن طولون مى نويسد كه شرح حال ائمه را بر اساس پدر و پسر مرتب كرده و پشت سر هم آورده است. هر چند درباره شيعيان تبريز آن روزگار مى نويسد كه ائمه را بر اساس افضليت مقدم و يا موخر مى كنند. اما اين كه ترتيب ايشان چگونه بوده و كدام امام مقدم بر ديگرى مى شده را ننوشته است. ابن طولون در ادامه سروده خويش درباره ائمه را آورده و در پايان كتاب چندين روايت متصل خويش را كه به ائمه منتهى مى شود را نقل كرده است.
منابع كتاب
وى براى تدوين اين كتاب از منابعى همچون طبقات ابن سعد، تاريخ بغداد خطيب بغدادى، تاريخ مدينه دمشق ابن عساكر، تهذيب الأسماء و اللغات نووي، مروج الذهب مسعودي، معارف ابن قتيبة، ربيع الأبرار زمخشري، كامل مبرد، تاريخ ميّافارقين ابن الأزرق و كتابهاى ديگر مانند صحيح مسلم، بخاري و ترمذى بهره برده است.
اين كتاب در ميان نويسندگان بعدى اعم از شيعه يا سنى شهرت و رواج چندانى نداشته و مورد مراجعه آنان قرار نگرفته است.
مشخصات نشر کتاب
الائمة الاثنی‌عشر، شمس‌الدين محمد بن طولون (م. 953)، تحقيق صلاح‌الدين المنجد، قم، منشورات: الرضى، بى تا.
منبع
ویکی نور
